هیدروژئومورفولوژی

پژوهشی سنجش ازدور

تغییرات پهنه سدهای غرب افغانستان و تاثیر آن بر منابع آبی چاه نیمه های زابل در بازه زمانی ۳۰ ساله با استفاده از سنجنده TM ماهواره لندست 5 و سنجنده OLI و TIRS ماهواره لندست 8

مهدی فیض اله پور

دوره 12، شماره 42 ، فروردین 1404، صفحه 19-1

https://doi.org/10.22034/hyd.2024.59359.1712

چکیده

استخراج پهنه آبی در بخش های غربی افغانستان از طریق تصاویر سنجش از دور راهی کارآمد برای پایش منابع آب و تاثیر آن بر منابع آبی شرق ایران به خصوص چاه نیمه های سیستان و بلوچستان به شمار می آید. در این تحقیق از سنجنده OLI ماهواره لندست ۸ و سنجنده TM ماهواره لندست 5، شاخص های طیفی تفاوت نرمال شده آب (NDWI)، شاخص اصلاح شده تفاوت نرمال شده آب (MNDWI)، ... بیشتر استخراج پهنه آبی در بخش های غربی افغانستان از طریق تصاویر سنجش از دور راهی کارآمد برای پایش منابع آب و تاثیر آن بر منابع آبی شرق ایران به خصوص چاه نیمه های سیستان و بلوچستان به شمار می آید. در این تحقیق از سنجنده OLI ماهواره لندست ۸ و سنجنده TM ماهواره لندست 5، شاخص های طیفی تفاوت نرمال شده آب (NDWI)، شاخص اصلاح شده تفاوت نرمال شده آب (MNDWI)، شاخص تفاوت نرمال شده رطوبت (NDMI)، شاخص استخراج خودکار آب (AWEI)، شاخص جدید آب (NWI)، و شاخص نسبت آب (WRI) برای استخراج پهنه های آبی استفاده شده است. مقادیر حاصل از تمامی شاخص ها به نتایج مشابهی دست یافته اند. پهنه سد ارغنداب در بدترین حالت تنها 44/2 کیلومتر مربع کاهش یافته و شاخص NDMI نشان از افزایش 65/0 کیلومتر مربعی در منابع رطوبتی این سد داشته است. لیکن سطح چاه نیمه های جنوب زابل از 94/55 کیلومتر مربع به 82/17 کیلومتر مربع کاهش یافته که کاهشی معادل 12/38 کیلومتر مربع را نشان می دهد. این امر نشان از کاهش شدید سطح چاه نیمه ها دارد. این امر باعث ساطع شدن دمای بیشتر در مناطق خشک شده گردیده است. لیکن دمای حداقل از 47/17 درجه به 87/11 درجه سانتیگراد کاهش یافته که کاهشی معادل 95/1 درجه سانتیگراد را تجربه کرده است. شاخص LST با تمامی شاخص ها دارای همبستگی منفی بوده و بیشترین همبستگی مربوط به شاخص NWI به میزان 941/0- در سال 1994بوده است. کمترین میزان همبستگی نیز به میزان 65/0- مربوط به شاخص NDMI به دست آمد.

پژوهشی هیدروژئومورفولوژی

مدل‌سازی خطر وقوع سیل با استفاده از روش آماری وزن شواهد (WOE) در حوضه آبریز آذرشهر چای

محمد حسین رضایی مقدم؛ داود مختاری؛ توحید رحیم پور؛ وحیده تقی زاده تیمورلویی

دوره 12، شماره 42 ، فروردین 1404، صفحه 37-20

https://doi.org/10.22034/hyd.2024.60081.1723

چکیده

حوضه آبریز آذرشهرچای واقع در دامنه غربی توده کوهستانی سهند از اتصال شاخاب‌های متعدد که در دره‌های عمیقی جاری هستند، تشکیل می‌شود و همه ساله در فصل بهار با شروع بارش‌ها، شاهد رخداد سیل در این دره‌ها می‌باشد. هدف از این پژوهش ارزیابی عملکرد تابع شواهد وزنی(WOE) برای تهیه نقشه حساسیت سیل حوضه آبریز آذرشهرچای می‌باشد. جهت دسترسی به ... بیشتر حوضه آبریز آذرشهرچای واقع در دامنه غربی توده کوهستانی سهند از اتصال شاخاب‌های متعدد که در دره‌های عمیقی جاری هستند، تشکیل می‌شود و همه ساله در فصل بهار با شروع بارش‌ها، شاهد رخداد سیل در این دره‌ها می‌باشد. هدف از این پژوهش ارزیابی عملکرد تابع شواهد وزنی(WOE) برای تهیه نقشه حساسیت سیل حوضه آبریز آذرشهرچای می‌باشد. جهت دسترسی به هدف مذکور، ابتدا موقعیت 82 نقطه سیل‌گیر با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای Landsat8 سنجنده OLI بر اساس سیل فروردین ماه 1396 تهیه، به صورت تصادفی به دو گروه 70درصد (57 نقطه سیل‌گیر) برای داده‌های آموزشی و 30 درصدی (25 نقطه سیل‌گیر) برای داده‌های اعتبار سنجی استفاده شد. سپس 14 فاکتور موثر در وقوع سیل ارتفاع، شیب، جهت شیب، انحنای شیب، فاصله از آبراهه، فاصله از جاده، تراکم رودخانه،TWI ( شاخص رطوبت توپوگرافی)، شاخص قدرت آبراهه ، لیتولوژی، جنس خاک، بارش و NDVI در محیط نرم افزاری‌ Arc Map و کاربری اراضی در محیط نرم‌افزاری ENVI5.3 آنالیز و موقعیت نقاط سیل‌گیر در هر 14 فاکتور بررسی و جهت اعتبار سنجی و صحت نتایج به دست آمده از منحنی مشخصه عملیاتی ROC استفاده شد. نتایج پژوهش بیانگر قرار گیری 19.56 درصد از حوضه در کلاس حساسیت خیلی بالا، 19.18درصد در حساسیت بالا، 24.61درصد در کلاس متوسط، 21.94درصد در کلاس کم و 14.68 درصد در کلاس خیلی کم از لحاظ آسیب‌پذیری سیل قرار دارد.

پژوهشی هیدروژئومورفولوژی

ارزیابی مولفه‌های هیدروژئومورفومتری حوضه‌ی آبریز بسطام با تأکید بر سیل‌خیزی

سیدحجت موسوی

دوره 12، شماره 42 ، فروردین 1404، صفحه 59-38

https://doi.org/10.22034/hyd.2024.62271.1745

چکیده

مسائل حوضه‌های آبریز و منابع آب آنها، برنامه‌ریزی جامع و مدیریت یکپارچه را در این سیستم باز طبیعی می‌طلبد که ضروری است در اولویت‌ طرح‌های ملی و منطقه‌ای جهت نیل به اهداف توسعه پایدار، مدیریت ریسک و بحران سیل و رفع مسائل کم آبی قرار گیرد. هدف از این پژوهش ارزیابی و تحلیل سیستماتیک مولفه‌های هیدروژئومورفومتری حوضه آبخیز بسطام، ... بیشتر مسائل حوضه‌های آبریز و منابع آب آنها، برنامه‌ریزی جامع و مدیریت یکپارچه را در این سیستم باز طبیعی می‌طلبد که ضروری است در اولویت‌ طرح‌های ملی و منطقه‌ای جهت نیل به اهداف توسعه پایدار، مدیریت ریسک و بحران سیل و رفع مسائل کم آبی قرار گیرد. هدف از این پژوهش ارزیابی و تحلیل سیستماتیک مولفه‌های هیدروژئومورفومتری حوضه آبخیز بسطام، برای شناخت مسائل محیطی، سیل‌خیزی و فرسایش است. در این رأستا پارامترهای توزیع ارتفاعی، ارتفاع متوسط، منحنی‌های آلتی‌متری و هیپسومتری، شیب، جهت شیب، رتبه‌بندی آبراهه، نسبت انشعاب، تراکم زهکشی، حریم آبراهه، طول آبراهه اصلی، زمان تمرکز، محیط، مساحت، شکل حوضه، ضریب گراویلیوس و مستطیل معادل مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد حوضه مطالعاتی با ارتفاع متوسط 341/2085 متر و شیب متوسط 788/21 درصد، یک حوضه بالغ و نسبتاً هموار بوده و دامنه‌های بالادست آن در ارتفاعات بیش از 2100 متر به علت جوانی ناهمواری‌ها در معرض فرشایش کاوشی قرار دارد. حداکثر گستردگی وسعت حوضه با 53/24 درصد متعلق به دامنه‌های روبه جنوب‌شرق است. شکل حوضه شبیه مستطیل با طول 842/91 و عرض 175/19 کیلومتر است که قابلیت سیل‌خیزی متوسط تا اندک دارد. مولفه‌های نسبت انشعاب 528/3، تراکم زهکشی 2985/0 و ضریب فشردگی 09352/0 نشان از سیل‌خیزی اندک تا متوسط این حوضه دارد. زمان تمرکز آن نیز در آبراهه اصلی با طول 675/62 کیلومتر برابر با 066/6 ساعت است که حداکثر سیلاب را با بارش‌های 6 ساعته دارد. در صورتی که حوضه مزبور دارای بیلان آبی مثبت باشد مکان مناسبی برای احداث تاسیسات هیدرولوژیکی و ذخیره آب در بالادست محسوب می‌شود.

پژوهشی هیدرولوژی

مقایسه کارایی مدل‌های یکپارچه و روش‌های یادگیری ماشین در شبیه‌سازی دبی

زهره خورسندی کوهانستانی؛ فاطمه طاعت پور

دوره 12، شماره 42 ، فروردین 1404، صفحه 80-60

https://doi.org/10.22034/hyd.2024.63280.1754

چکیده

در هیدرولوژی، فرآیند بارش - رواناب یکی از پیچیده‌ترین پدیده‌های غیرخطی است. پیش‌بینی رواناب در حوضه‌های فاقد آمار یکی از چالش‌ها در مدیریت منابع آب است. در این مطالعه کارایی مدل‌های یکپارچه هیدرولوژیک و روش‌های یادگیری ماشین در شبیه‌سازی دبی روزانه و ماهانه در حوضه آبخیز کبکیان که یکی از مهم‌ترین سرشاخه‌های رودخانه کارون است، ... بیشتر در هیدرولوژی، فرآیند بارش - رواناب یکی از پیچیده‌ترین پدیده‌های غیرخطی است. پیش‌بینی رواناب در حوضه‌های فاقد آمار یکی از چالش‌ها در مدیریت منابع آب است. در این مطالعه کارایی مدل‌های یکپارچه هیدرولوژیک و روش‌های یادگیری ماشین در شبیه‌سازی دبی روزانه و ماهانه در حوضه آبخیز کبکیان که یکی از مهم‌ترین سرشاخه‌های رودخانه کارون است، بررسی شد. مدل‌های هیدرولوژیک یکپارچه AWBM، Sacramento، SIMHYD، SMAR و TANK و الگوریتم‌های مختلف روش درخت تصمیم، شبکه عصبی مصنوعی و رگرسیون بردار پشتیبان برای شبیه‌سازی دبی روزانه و ماهانه حوضه استفاده شد. سری‌های ماهانه و روزانه بارش، تبخیر و تعرق پتانسیل و دبی در دوره آماری 1401-1350 برای این منظور استفاده شدند. برای ارزیابی کارایی مدل‌ها نیز از ضرایب کارایی R2 ، NS و RMSE به کار گرفته شد. نتایج نشان داد که مدل‌های SMAR و AWBM بهترین کارایی را در شبیه‌سازی دبی روزانه در حوضه آبخیز کبکیان در مقایسه با سایر مدل‌های هیدرولوژیک استفاده شده داشته‌اند و مقادیر ضریب نش ساتکلیف این دو مدل در مرحله صحت سنجی به ترتیب 79/0 و 78/0 بوده که نشان از کارایی بسیار خوب این مدل‌ها در شبیه‌سازی دبی روزانه دارد. در سری‌های ماهانه نیز مدل‌های SMAR و AWBM با ضریب نش ساتکلیف به ترتیب 71/0 و 72/0 و ضریب تبیین 79/0 و 79/0 کارایی خوب داشته‌اند. در روش‌های یادگیری ماشین در مقیاس روزانه، روش درخت تصمیم با الگوریتم جنگل تصادفی با ضریب تبیین 61/0 بهترین کارایی را در شبیه‌سازی دبی داشته‌است. در شبیه‌سازی دبی ماهانه، الگوریتم جنگل تصادفی با ضریب تبیین 93/0 کارایی خیلی خوبی داشته‌است.

پژوهشی هیدرولوژی

ارزیابی تغییرات شاخص‌های جریان پرآبی و کم‌آبی در رودخانه‌ای با رژیم جریان طبیعی (مطالعه موردی: حوضه آبریز بیطاس، بالادست رودخانه مهابادچای)

لیلا بابایی؛ هیراد عبقری؛ رئوف مصطفی‌زاده

دوره 12، شماره 42 ، فروردین 1404، صفحه 98-81

https://doi.org/10.22034/hyd.2024.63568.1757

چکیده

وقوع دوره‌های کم‌آبی و پرآبی در حوضه‌ها جزئی از رژیم رودخانه است. وقوع تغییرات جریان رودخانه و تشدید آن در سال‌های اخیر بر تولید و بهره‌برداری از جریان رودخانه‌ها و مدیریت آب تاثیر گذاشته است و مطالعه آن دارای اهمیت است. ارزیابی ویژگی‌های مختلف رژیم جریان رودخانه‌های طبیعی از مواردی است که می‌تواند در شناخت تغییرات آبدهی جریان ... بیشتر وقوع دوره‌های کم‌آبی و پرآبی در حوضه‌ها جزئی از رژیم رودخانه است. وقوع تغییرات جریان رودخانه و تشدید آن در سال‌های اخیر بر تولید و بهره‌برداری از جریان رودخانه‌ها و مدیریت آب تاثیر گذاشته است و مطالعه آن دارای اهمیت است. ارزیابی ویژگی‌های مختلف رژیم جریان رودخانه‌های طبیعی از مواردی است که می‌تواند در شناخت تغییرات آبدهی جریان رودخانه در اثر تغییر مولفه‌های اقلیمی و مدیریت آن در شرایط خشکسالی مورد استفاده قرار گیرد. شناخت و ارزیابی رژیم جریان یک رودخانه را می‌توان بر حسب شاخص‌های مختلف قابل توصیف است. در پژوهش حاضر، تغییرات شاخص‌های جریان پرآبی و کم‌آبی در حوضه بیطاس از زیرحوضه‌های مهابادچای با جریان طبیعی در بالادست سد مهاباد در بازه زمانی 1963 الی 2020 ارزیابی مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان داد شاخص Number Spell در دوره پرآبی برابر 144 و در دوره کم‌آبی 253 است. شاخص Single Longest در دوره کم‌آبی 1635 و برای پرآبی 163 است. شاخص‌های میانگین دبی‌های پیک و میانگین مدت زمان میانگین اوج برای دوره‌های پرآبی 22/6 و برای دوره‌های کم‌آبی برابر 33/0 است. هم‌چنین میانگین مدت برای پرآبی 29/6 و برای کم‌آبی 82/54 است. هم‌چنین، بر اساس نتایج، شاخص کل مدت زمان پرآبی‌ها در دامنه 3 تا 163 نوسان داشته و شاخص کل مدت زمان کم‌آبی برابر عدد 241 است. یافته‌های پژوهش حاضر می‌تواند در درک تغییرات رژیم جریان طبیعی، تغییرات زمان و تعداد رویدادهای کم‌آبی و پرآبی و در نتیجه مدیریت بهینه دبی ورودی به سد مهاباد مورد استفاده قرار گیرد.

پژوهشی آبخیزداری

شبیه‌سازی بیلان آب حوضه آبریز ارس بر اساس مدل اقلیمی CNRM-CM6

مهناز صابر؛ برومند صلاحی؛ رقیه ملکی مرشت

دوره 12، شماره 42 ، فروردین 1404، صفحه 117-99

https://doi.org/10.22034/hyd.2024.63758.1759

چکیده

در این پژوهش از مدل SWAT برای شبیه‌سازی شرایط هیدرولوژیکی حوضه رودخانه ارس در دوره آینده استفاده گردید. واسنجی مدل بر اساس داده سال‌های 2006-1987 و اعتبارسنجی آن در سال‌های 2014-2007 با الگوریتم SUFI2 انجام و مدل SWAT بر اساس دبی جریان ماهانه ایستگاه هیدرومتری منتخب کالیبره شد. بعد از انتخاب پارامترهای بهینه و با اجرای شبیه‌سازی در 350 دور شبیه‌ساز، ... بیشتر

پژوهشی آبخیزداری

برداشت شن و ماسه از رودخانه و مخاطرات مربوط به تغییرات سرعت و پروفیل طولی در زمان های سیلابی مطالعه موردی: حوضه آبریز رودخانه باراندوزچای استان آذربایجان غربی

علی پرویش؛ هیراد عبقری

دوره 12، شماره 42 ، فروردین 1404، صفحه 136-117

https://doi.org/10.22034/hyd.2025.63977.1761

چکیده

مدیریت حوضه‌های آبریز بدون توجه به نقش بهره‌برداران محلی و دولتی، سیاست‌های حفظ منابع آب و خاک را با ناکامی مواجه می‌نماید و در درازمدت آثار و تبعات منفی زیادی بر جای خواهد گذاشت. یکی از منابع تأمین کننده آب ورودی به دریاچه ارومیه، حوضه آبریز رودخانه باراندوزچای می‌باشد. استخراج شن و ماسه و بهره‌برداری از این رودخانه بدلیل افزایش ... بیشتر مدیریت حوضه‌های آبریز بدون توجه به نقش بهره‌برداران محلی و دولتی، سیاست‌های حفظ منابع آب و خاک را با ناکامی مواجه می‌نماید و در درازمدت آثار و تبعات منفی زیادی بر جای خواهد گذاشت. یکی از منابع تأمین کننده آب ورودی به دریاچه ارومیه، حوضه آبریز رودخانه باراندوزچای می‌باشد. استخراج شن و ماسه و بهره‌برداری از این رودخانه بدلیل افزایش مصرف‌گرایی جمعیت روز به روز در حال افزایش است. به دلیل ضرورت و اهمیت مدیریت و کنترل سیلاب‌ها در جلوگیری از بروز مشکلات اجتماعی و اقتصادی، این پژوهش با هدف بررسی تأثیر برداشت خارج از استاندارد شن و ماسه بر دبی هیدرولیکی رودخانه انجام شده ‌است. محدوده مورد مطالعه در رودخانه باراندوزچای واقع در استان آذربایجان‌غربی شهرستان ارومیه می‌باشد که در این تحقیق بخشی از رودخانه در طول جغرافیایی 490675 UTM و عرض جغرافیایی 4121955 UTM (بالادست) تا طول جغرافیایی 490995 UTM و عرض جغرافیایی 4125550 UTM (پایین دست) می‌باشد.در این پژوهش با استفاده از اطلاعات توپوگرافی قبل از برداشت مصالح کف و کناره رودخانه‌ها و استخراج دقیق شبکه نامنظم مثلثی (TIN) جهت بررسی ویژگی‌های ارتفاعی، با کمک افزونه HEC-GeoRAS که پل ارتباطی بین مدل هیدرولیکی HEC-RAS و ArcGIS است، اقدام به بررسی اثرات برداشت بی‌رویه شن و ماسه بر ویژگی‌های هیدرولیکی و هیدرولوژیکی رودخانه پرداخته شد. با توجه به اهداف پژوهش، اثرات برداشت 1 الی 2 متر دبی هیدرولیکی جریان مورد شبیه‌سازی قرار گرفت. این پژوهش نشان داد که با برداشت عمقی یک الی دو متر از بستر رودخانه، سطح مقطع 1% کاهش و سرعت 1% افزایش می‌یابد

پژوهشی هیدرولوژی

مقایسه تغییرات زمانی مؤلفه‌های رژیم جریان در دو رودخانه طبیعی و تحت تأثیر احداث سد در استان اردبیل

رئوف مصطفی‌زاده؛ جوانشیر عزیزی مبصر؛ شهناز میرزایی

دوره 12، شماره 42 ، فروردین 1404، صفحه 155-137

https://doi.org/10.22034/hyd.2025.64537.1765

چکیده

رژیم جریان رودخانه می‌تواند تحت تاثیر عوامل محتلف اقلیمی و انسانی (تغییر کاربری اراضی، احداث سد، انحراف و برداشت جریان) تغییر نماید و باعث تغییر میزان آب قابل برداشت و تغییر الگوی تخصیص جریان‌های محیط زیستی می‌شود. در این پژوهش تغییرات مولفه‌های رژیم جریان در دو رودخانه طبیعی و تحت تاثیر احداث سد در استان اردبیل مورد مقایسه قرار ... بیشتر رژیم جریان رودخانه می‌تواند تحت تاثیر عوامل محتلف اقلیمی و انسانی (تغییر کاربری اراضی، احداث سد، انحراف و برداشت جریان) تغییر نماید و باعث تغییر میزان آب قابل برداشت و تغییر الگوی تخصیص جریان‌های محیط زیستی می‌شود. در این پژوهش تغییرات مولفه‌های رژیم جریان در دو رودخانه طبیعی و تحت تاثیر احداث سد در استان اردبیل مورد مقایسه قرار گرفته است. در این تحقیق برای تهیه نمودارهای مختلف، تعیین نقاط تغییر و روندهای زمانی معنی‌دار مربوط به آماره‌های جریان بالا، جریان پایین و یا جریان پایه از از برنامه‌نویسی R استفاده شده است. بر اساس نتایج در هر دو رودخانه با جریان طبیعی و تنظیمی، نقاط تغییر در هر سه مولفه جریان بالا (حداکثر سالانه، Q10 و Q25)، جریان پایین و دبی پایه اتفاق افتاده است، در حالی که در رودخانه تنظیمی این تغییرات بعد از احداث سد بیش‌تر بوده است. تغییر مقادیر مولفه‌های جریان نشان داد که در رودخانه طبیعی خیاوچای جریان حداکثر و دبی‌های بالا فاقد روند معنی‌دار بوده است. این در حالی است که در رودخانه تنظیم شده بالخلوچای، همه مولفه‌های جریان روند کاهشی معنی‌دار را نشان دادند. مقایسه منحنی تداوم جریان و نمودارهای ویولونی دو رودخانه نشان داد که در رودخانه تحت تاثیر احداث سد، مقادیر دبی‌های کمینه و جریان پایه دچار کاهش شدید معنی‌دار شده اند و توزیع مقادیر دبی ماهانه تحت تاثیر اثر تنظیمی است. به‌عنوان نتیجه‌گیری، ارزیابی جامع تغییر رژیم رودخانه و مولفه‌های جریان امکان پیش‌بینی روند تغییرات و مدیریت آب از نظر تخصیص جریان محیط زیستی را فراهم خواهد نمود.

تأثیر پوشش‌گیاهی و فرسایش‌خاک بر‌ کیفیت هیدروژئوشیمیایی آبهای‌سطحی مطالعه‌موردی: حوضه‌آبریز‌ رودخانه‌قُلیان، منطقه‌قالیکوه‌لرستان

دوره 10، شماره 34 ، اردیبهشت 1402، ، صفحه 191-167

https://doi.org/10.22034/hyd.2023.55146.1677

چکیده

چکیدههدف از انجام این پژوهش بررسی رابطه بین پوشش‌گیاهی و فرسایش‌خاک و تغییر در خصوصیات هیدروژئوشیمیایی آب است. فرسایش‌خاک رابطه نزدیکی با نوع پوشش‌گیاهی و کاربری ‌زمین دارد و می‌تواند کیفیت آب یک منطقه را تغییر دهد. بدین منظور در این تحقیق 15نمونه از آب آبراهه‌های دائمی پیربادوش و گَشون رودخانه‌قُلیان در منطقه‌قالیکوه‌لرستان ... بیشتر چکیدههدف از انجام این پژوهش بررسی رابطه بین پوشش‌گیاهی و فرسایش‌خاک و تغییر در خصوصیات هیدروژئوشیمیایی آب است. فرسایش‌خاک رابطه نزدیکی با نوع پوشش‌گیاهی و کاربری ‌زمین دارد و می‌تواند کیفیت آب یک منطقه را تغییر دهد. بدین منظور در این تحقیق 15نمونه از آب آبراهه‌های دائمی پیربادوش و گَشون رودخانه‌قُلیان در منطقه‌قالیکوه‌لرستان جمع‌آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت که بر اساس مطالعات، از ارتفاعات بالاتر منطقه به سمت بخشهای‌پست و پایین‌دست، با کاهش پوشش‌گیاهی و افزایش فرسایش‌خاک و پیشروی رسوبات کواترنری، با ورود کاتیون‌ها و آنیون‌های بیشتر از رسوبات به آب و افزایش هدایت‌الکتریکی، کل مواد جامد محلول و کدورت، از کیفیت آب منطقه کاسته شده‌است. لذا با پوشش‌گیاهی بیشتر در ارتفاعات این منطقه، بر میزان نفوذپذیری خاک افزوده‌شده و از میزان فرسایش‌خاک کاسته شده‌است. در این منطقه علاوه بر تغییر ارتفاع، کاهش پوشش‌گیاهی به نوع سنگ‌ بستر و در نواحی محدودی به چرای مفرط بستگی دارد که سبب افزایش آلاینده‌ای مانند نیترات ‌شده‌است. افزایش نیترات در آب منطقه علاوه بر عوامل انسان‌زاد‌(چرای دام)به عوامل زمین‌زاد(گسترش شیلهای نفتی و فرسایش نهشته‌های کواترنری) نیز بستگی دارد. در نتیجه کیفیت آب منطقه بیشتر تحت تأثیر عوامل محیطی و زمین‌زاد قرار گرفته‌است و عوامل انسان‌زاد نقش کمتری داشته‌اند.

برآورد مقادیر ارتفاع و دبی حداکثر رواناب با استفاده از روش شماره‌ی منحنی (CN) (مطالعه‌ی موردی: حوضه‌ی آبریز سراب دره‌شهر)

دوره 2، شماره 5 ، اسفند 1394، ، صفحه 63-81

چکیده

برآورد مقادیر معتبر ارتفاع و دبی حداکثر رواناب در مناطق خشک و نیمه‌خشک که فاقد دادهها و یا دادههای کم است، اهمیت بسیاری در مدیریت سیل دارد. یکی از روشهای برآورد مقدار ارتفاع رواناب، روش شمارهی منحنی (CN) مربوط به سازمان حفاظت خاک آمریکا (SCS) است. در این پژوهش حوضهی آبریز سراب درهشهر از نظر پتانسیل تولید رواناب و ... بیشتر

تأثیر تغییراقلیم بر دما و بارش با در نظر گرفتن عدم قطعیت مدل ها و سناریوهای اقلیمی (مطالعه ی موردی: حوضه ی شهرچای ارومیه)

دوره 3، شماره 7 ، شهریور 1395، ، صفحه 107-122

چکیده

دو پارامتر مهم در هیدرولوژی و منابع آب، دما و بارش هستند. تأثیر تغییر اقلیم بر روی این دو پارامتر موضوع بسیاری از مطالعات بوده است که مدلهای گردش عمومی جو یکی از بهترین روشها برای برآورد این تأثیرات به شمار میروند. در مطالعات تغییر اقلیم لحاظ نکردن عدم قطعیتهای موجود در مراحل مختلف ارزیابی اثرات تغییراقلیم سبب کاهش قطعیت ... بیشتر دو پارامتر مهم در هیدرولوژی و منابع آب، دما و بارش هستند. تأثیر تغییر اقلیم بر روی این دو پارامتر موضوع بسیاری از مطالعات بوده است که مدلهای گردش عمومی جو یکی از بهترین روشها برای برآورد این تأثیرات به شمار میروند. در مطالعات تغییر اقلیم لحاظ نکردن عدم قطعیتهای موجود در مراحل مختلف ارزیابی اثرات تغییراقلیم سبب کاهش قطعیت و اطمینان به خروجیهای نهایی سیستم خواهد شد. در این مطالعه به منظور بررسی و تحلیل اثرات تغییر اقلیم بر روی دما و بارش حوضهی شهرچای ارومیه و همچنین لحاظ کردن عدم قطعیت مربوط به مدلهای گردش عمومی جو و سناریوهای موجود ابتدا خروجی شش مدل گردش عمومی جو تحت سه سناریوی A2, A1B و B1 با مدل آماری LARS-WG ریزمقیاس شدند، سپس برای بررسی عدم قطعیت مدلها و سناریوها، از طریق مقایسهی خروجی مدلها در دورهی آتی با دورهی پایه به صورت ماهانه توسط شاخصهای آماری ضریب تعیین (R2) و خطای جذر میانگین مربعات (RMSE)، بهترین مدل و سناریو برای تولید دادههای دما و بارش دوره 2030-2011 انتخاب شد. در نتیجه برای تولید بارش از مدل HADCM3، تحت سناریوی A1B و برای تولید دما نیز از مدل MPEH5، تحت سناریوی A2 استفاده شد. نتایج این مطالعه نشان داد که بارش دورهی آتی 9 میلیمترکاهش خواهد یافت و این در حالی است که دمای حداقل 05/1 و دمای حداکثر 87/0 درجهی سانتیگراد افزایش خواهد یافت. نکتهی قابل توجه بر هم خوردن توزیع زمانی بارش و افزایش دما است که احتمالاً تبعات منفی آن بیش از کاهش بارش خواهد بود.

بررسی و پهنه‌بندی مناطق مستعد به وقوع سیل با تأکید بر سیلاب‌های شهری (مطالعه‌ موردی: شهر ماکو)

دوره 2، شماره 2 ، خرداد 1394، ، صفحه 1-24

چکیده

در میان کل سوانح طبیعی، سیلاب بیشترین خسارت را به بخش کشاورزی، شیلات، مسکن و زیرساختها وارد میسازد و بهشدت روی فعالیتهای اجتماعی و اقتـصادی تأثیر میگذاردو تعداد بیشماری از افراد را تحت تأثیر قرار میدهد. رخداد چندین سیل توأم با خسارتهای جانی و مالی در شهر ماکو نشاندهنده ضرورت مطالعه جامع ... بیشتر در میان کل سوانح طبیعی، سیلاب بیشترین خسارت را به بخش کشاورزی، شیلات، مسکن و زیرساختها وارد میسازد و بهشدت روی فعالیتهای اجتماعی و اقتـصادی تأثیر میگذاردو تعداد بیشماری از افراد را تحت تأثیر قرار میدهد. رخداد چندین سیل توأم با خسارتهای جانی و مالی در شهر ماکو نشاندهنده ضرورت مطالعه جامع در این زمینه در حوضه‌های منتهی به شهر ماکو از جمله زیرحوضههای کوچک کوهستانی شمالی شهر است. در این پژوهش نخست ویژگیهای فیزیوگرافی محدوده مورد مطالعه را با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، توابع تحلیلی GIS و WMS معین کردیم. سپس پهنههای تولید سیل را در منطقه با تأکید بر شهر ماکو شناسایی و مسیلهای هدایتکننده سیلاب به کالبد شهر را تحلیل کردیم. نتایج نشان داند که توپوگرافی خشن، ضخامت کم عناصر منفصل روی سنگ بستر و ظرفیت ناچیز آنها برای نگهداشت آب، نبود پوشش گیاهی مناسب، تجاوز به حریم سیلاب‌ها و تبدیل آنها به سطوح نفوذناپذیر، شرایط را برای جریان سیل‌های مخرب بهویژه هنگام وقوع بارش‌های رگباری در ماه‌های خشک سال مهیا می‌سازد بهگونهای که روانآب حاصل از یک بارش با شدت 120 میلیمتر در ساعت، در حدود 5/2 میلیون مترمکعب برآورد شد. از این میزان 338 هزار متر مکعب از زیرحوضه‌های کوچک شمالی مشرف به شهر، حاصل می‌شود.

ارزیابی انواع روش‌های درون یابی، جهت تخمین آلودگی نیترات در منابع آب زیرزمینی (مطالعه موردی: دشت بیلوردی، استان آذربایجان شرقی)

دوره 1، شماره 1 ، بهمن 1393، ، صفحه 75-92

چکیده

چکیده امروزه استفاده از روشهای درون‌یابی برای تخمین متغیرهای فضایی در علوم آب، بسیار مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. با توجه به اهمیت اطلاع از وضعیت کیفیت آبهای زیرزمینی برای مصارف مختلف و همچنین زمانبر و هزینهبر بودن اندازه‌گیری پارامترهای کیفیت آب زیرزمینی در کل دشت، یافتن راهکاری برای تخمین آنها در دیگر مناطق ... بیشتر چکیده امروزه استفاده از روشهای درون‌یابی برای تخمین متغیرهای فضایی در علوم آب، بسیار مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. با توجه به اهمیت اطلاع از وضعیت کیفیت آبهای زیرزمینی برای مصارف مختلف و همچنین زمانبر و هزینهبر بودن اندازه‌گیری پارامترهای کیفیت آب زیرزمینی در کل دشت، یافتن راهکاری برای تخمین آنها در دیگر مناطق دشت، امری ضروری به نظر می‌رسد. هدف از این پژوهش ارزیابی انواع روشهای درون‌یابی جهت بررسی و تحلیل مکانی غلظت یون نیترات و انتخاب بهترین روش درون‌یابی در دشت بیلوردی است. بدین منظور در مهر ماه 1392، تعداد 15 نمونه برداشته شدند و در آزمایشگاه آب‌شناسی دانشگاه تبریز مورد آنالیز قرار گرفتند. محدوده مطالعاتی با وسعت 289 کیلومترمربع در 45 کیلومتری شمال شرق تبریز قرار دارد و از نظر هیدرولوژیکی از زیر حوضه‌های دریاچه ارومیه محسوب می‌شود. در این دشت از انواع روشهای درون‌یابی شامل معکوس فاصله (IDW)، تابع شعاعی (RBF)، تخمینگر عام (GP)، تخمینگر موضعی (LP)، کریجینگ K)) و کوگریجینگ (CoK) در محیط نرم‌افزار Arc Map، برای پیشبینی مقادیر نیترات استفاده کردیم. مقادیر RMSEو نمودارهای رگرسیون حاصل‌ از درون‌یابی نشان داد که روش تخمینگر موضعی با تابع چندجمله‌ای درجه 3 بهترین روش برای درون‌یابی توزیع یون نیترات در دشت بیلوردی است.

پژوهشی

بررسی کارایی مدل های الگوریتم جنگل تصادفی، حداکثر احتمال و ماشین بردار پشتیبانی در تشخیص تغییرات پهنه آبی دریاچه نئور و تاثیر این تغییرات در دمای سطح زمین 2022

مهدی فیض اله پور

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 05 آذر 1402

https://doi.org/10.22034/hyd.2023.58342.1706

چکیده

تغییرات پوشش و کاربری زمین در اثر فعالیت های انسانی تاثیرات نامطلوبی بر محیط زیست بر جای گذاشته است. مناطق شرقی استان اردبیل نمونه بارز این پدیده به شمار می آید. هدف از این تحقیق تجزیه و تحلیل تغییرات مکانی و زمانی در پوشش و کاربری زمین و اثرات آن بر دمای سطح زمین در دریاچه نئور می باشد. برای برآورد کاربری و پوشش زمین از مدل های جنگل تصادفی ... بیشتر تغییرات پوشش و کاربری زمین در اثر فعالیت های انسانی تاثیرات نامطلوبی بر محیط زیست بر جای گذاشته است. مناطق شرقی استان اردبیل نمونه بارز این پدیده به شمار می آید. هدف از این تحقیق تجزیه و تحلیل تغییرات مکانی و زمانی در پوشش و کاربری زمین و اثرات آن بر دمای سطح زمین در دریاچه نئور می باشد. برای برآورد کاربری و پوشش زمین از مدل های جنگل تصادفی (RTC)، مدل حداکثر احتمال (MLC) و ماشین بردار پشتیبانی(SVM) استفاده شده و کارایی هر کدام توسط ضریب کاپا برآورد گردیده و مشاهده شد که مدل SVM از بیشترین میزان ضریب کاپا ( 87/0) برخوردار است. برای استخراج شاخص LST نیز از باندهای 6 لندست 5 و 10 لندست 8 بهره گرفته شده و مشاهده شد که بخش غربی دریاچه با افزایش دمای سطح زمین مواجه گردیده است. در طول دوره زمانی 2002، 2013 و 2022 تغییرات قابل توجهی در پهنه آبی دریاچه نئور و پوشش های گیاهی مجاور آن مشاهده شد. زمین های بایر بیشترین وسعت را در تمام دوره های مورد مطالعه داشته است. پوشش گیاهی بر اساس مدل SVM حدود 04/1 کیلومتر مربع افزایش یافته است. مساحت سطح دریاچه بر اساس مدل MLC در سال 2002 معادل 19/3 کیلومتر مربع برآورد گردید. مساحت پهنه آبی در مدل MLC در بازه زمانی 2002 تا 2022 حدود 56/1 کیلومتر مربع کاهش یافته و این میزان کاهش برای مدل های RTC و SVM به ترتیب معادل 67/0 و 69/0 کیلومتر مربع می باشد.

مشاهده مقاله

پژوهشی

پایش تنش رطوبتی و خشکسالی بر پایه تحلیل همبستگی بین شاخص های طیفی مبتنی بر رطوبت، پوشش گیاهی و دما در محدوده تالاب شادگان

مهدی فیض اله پور

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 20 خرداد 1403

https://doi.org/10.22034/hyd.2024.60376.1727

چکیده

خشکسالی پس از طوفان پر هزینه ترین رویداد آب و هوایی جهان به شمار می آید. تشخیص به موقع خشکسالی و پیش بینی وقوع آن باعث کاهش هزینه ها و نجات جان انسان ها می گردد. در این تحقیق به منظور ارزیابی بهترین شاخص در برآورد تنش رطوبتی و خشکسالی از 8 شاخص NDVI، NDWI، VCI، SR، MSI، SIWSI، NDII و NMI استفاده شده و تالاب شادگان در بازه زمانی 2018 تا 2023 مورد بررسی قرار ... بیشتر خشکسالی پس از طوفان پر هزینه ترین رویداد آب و هوایی جهان به شمار می آید. تشخیص به موقع خشکسالی و پیش بینی وقوع آن باعث کاهش هزینه ها و نجات جان انسان ها می گردد. در این تحقیق به منظور ارزیابی بهترین شاخص در برآورد تنش رطوبتی و خشکسالی از 8 شاخص NDVI، NDWI، VCI، SR، MSI، SIWSI، NDII و NMI استفاده شده و تالاب شادگان در بازه زمانی 2018 تا 2023 مورد بررسی قرار گرفت. برای بررسی تغییرات دمایی نیز از شاخص LST بهره گرفته شد. به منظور تعیین مناسب ترین شاخص، ضریب همبستگی پیرسون بین شاخص ها برآورد شده و کارایی هر شاخص در مقیاس چادوک نشان داده شد. بر این اساس شاخص های NDWI، MSI، NMI و LST بیشترین همبستگی را داشته و بر اساس مقیاس چادوک در 5 مورد، شاخص های NDWI و MSI از همبستگی قوی و بسیار قوی برخوردار بوده و بین این دو شاخص همبستگی قوی در حدود 99/0- برقرار بوده است. همبستگی بین دو شاخص LST و NDWI نیز به صورت منفی بوده و حدود 73/0- برآورد گردید. به علت حاکمیت شرایط نیمه خشک در منطقه، شاخص های مبتنی بر پوشش گیاهی از قابلیت بسیار ضعیفی در برآورد خشکسالی برخوردار بوده و همبستگی بین NDVI و NDWI نیز در حدود 05/0 بوده است. لذا بر این اساس می توان چنین نتیجه گیری کرد که در تالاب شادگان شاخص های مبتنی بر تنش های رطوبتی و دمایی نسبت به شاخص های پوشش گیاهی از قابلیت بهتری در برآورد خشکسالی برخوردار بوده اند.

مشاهده مقاله

پژوهشی

بررسی تاثیر تغییرات پهنه آبی سد تهم در نوع کاربری اراضی و دمای سطح زمین با بهره گیری از شاخص های طیفی NDWI، MNDWI و AWEI و ماشین بردار پشتیبانی SVM در بازه زمانی 2002 تا 2023

مهدی فیض اله پور

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 16 تیر 1403

https://doi.org/10.22034/hyd.2024.60530.1729

چکیده

تغییرات مکانی و زمانی آبهای سطحی بر ساختار و عملکرد اکوسیستم های منطقه سد تهم و همچنین توسعه کشاورزی، اقتصادی و اجتماعی در این منطقه تاثیر می گذارد. در این تحقیق به منظور تشخیص تغییرات طولانی مدت سد تهم در بازه زمانی 2002 تا 2023 از شاخص های MNDWI، AWEI و NDWI و مدل ماشین بردار پشتیبانی SVM استفاده شد. نتایج حاصل از شاخص AWEI نشان داد که مساحت پهنه ... بیشتر

مشاهده مقاله

علمی

ارزیابی و تغییرات کاربری اراضی بر روی فرسایش خاک گیوی چای با استفاده از مدل G2

صیاد اصغری سراسکانرود؛ عقیل مددی؛ نازفر آقازاده؛ رئوف مصطفی‌زاده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 19 آبان 1403

https://doi.org/10.22034/hyd.2024.63529.1756

چکیده

فرسایش خاک یکی از چالش‌های مهم زیست‌محیطی است که به تخریب و کاهش کیفیت خاک منجر می‌شود. در این پژوهش، به بررسی تأثیر تغییرات کاربری اراضی بر فرسایش خاک در منطقه گیوی چای پرداخته شده است. استفاده از تصاویر ماهواره‌ای (ETM+7 ۲۰۱۰ و OLI ۲۰۲۲) به‌عنوان ابزار اصلی برای تحلیل تغییرات کاربری اراضی و ارزیابی فرسایش خاک، گام مؤثری در این راستا ... بیشتر فرسایش خاک یکی از چالش‌های مهم زیست‌محیطی است که به تخریب و کاهش کیفیت خاک منجر می‌شود. در این پژوهش، به بررسی تأثیر تغییرات کاربری اراضی بر فرسایش خاک در منطقه گیوی چای پرداخته شده است. استفاده از تصاویر ماهواره‌ای (ETM+7 ۲۰۱۰ و OLI ۲۰۲۲) به‌عنوان ابزار اصلی برای تحلیل تغییرات کاربری اراضی و ارزیابی فرسایش خاک، گام مؤثری در این راستا بوده است. تصاویر با استفاده از روش شی‌ءگرا طبقه‌بندی شده و کاربری‌های مختلف اراضی شناسایی شدند. کاربری‌ها شامل مناطق مسکونی، زمین‌های کشاورزی، زمین‌های بایر، باغ‌ها، پوشش گیاهی انبوه، متوسط و ضعیف و آب بودند. عوامل مؤثر در مدل G2 شامل R(فرسایندگی باران)، S (فرسایش‌پذیری خاک)، V (پوشش گیاهی)، T (توپوگرافی) و I (عامل تعدیل شیب) مورداستفاده قرار گرفتند. نقشه فرسایش خاک تهیه و تحلیل شد. نتایج نشان‌دهنده افزایش کاربری مناطق مسکونی و پوشش گیاهی ضعیف و کاهش کاربری باغ‌ها و پوشش گیاهی متوسط بود. این تغییرات به طور مستقیم بر فرسایش خاک تأثیر گذاشته‌اند. میزان فرسایش در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال ۲۰۱۰ افزایش‌یافته و بیشترین فرسایش مربوط به کاربری زمین‌های کشاورزی و بایر است. نقشه نهایی فرسایش نشان‌دهنده مناطق با فرسایش بسیار زیاد و زیاد در کاربری زراعی، مراتع ضعیف و مناطق مسکونی بود. افزایش زمین‌های زراعی و بایر و کاهش پوشش گیاهی به‌عنوان عوامل اصلی ایجاد فرسایش خاک شناسایی شدند. پژوهش نشان می‌دهد که تغییرات کاربری اراضی به‌ویژه افزایش مناطق مسکونی و کشاورزی، تأثیر منفی بر فرسایش خاک دارد؛ لذا مدیریت پایدار اراضی و حفاظت از پوشش گیاهی می‌تواند به کاهش فرسایش خاک کمک کند.

مشاهده مقاله

پژوهشی

شناسایی پهنه های سیل گیر رودخانه سفیدرود با مقایسه مدل هیدرولیکی مبتنی بر مدل های رقومی ارتفاعی سنجش از دوری و شواهد ژئومورفولوژیکی

خبات امانی؛ سید موسی حسینی؛ مجتبی یمانی؛ مهران مقصودی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 29 دی 1403

https://doi.org/10.22034/hyd.2025.64251.1762

چکیده

روش‌های متعددی برای تعیین پهنه‌های سیل‌گیر وجود دارند که از آن جمله می‌توان روش‌های هیدرولیکی و ژئومورفولوژیکی را نام برد. پژوهش حاضر با هدف شناسایی روش‌های بهینه تعیین پهنه‌های سیل‌گیر در نواحی فاقد داده‌های نقشه‌برداری شده، سه بازه 25 کیلومتری مجزا از رودخانه سفیدرود به نام‌های یساول در استان کردستان، گیلوان در استان زنجان ... بیشتر روش‌های متعددی برای تعیین پهنه‌های سیل‌گیر وجود دارند که از آن جمله می‌توان روش‌های هیدرولیکی و ژئومورفولوژیکی را نام برد. پژوهش حاضر با هدف شناسایی روش‌های بهینه تعیین پهنه‌های سیل‌گیر در نواحی فاقد داده‌های نقشه‌برداری شده، سه بازه 25 کیلومتری مجزا از رودخانه سفیدرود به نام‌های یساول در استان کردستان، گیلوان در استان زنجان و آستانه در استان گیلان را با استفاده از روش‌های هیدرولیکی و ژئومورفولوژیکی مورد مطالعه قرار داده است. روش هیدرولیکی با مبنا قرار دادن نقشه توپوگرافی با مقیاس 1000/1 و دو DEM سنجش از دوری رایگان SRTM (30 متر) و ALOS PALSAR (12.5 متر) در نرم افزار HEC RAS انجام شد. شناسایی ژئومورفولوژیکی پهنه‌های سیلابی نیز با اتکا بر عکس‌های هوایی و تصاویر ماهواره‌ای قدیم و جدید، بازدیدهای میدانی و آثار سیلاب‌های گذشته انجام شد. نتایج حاصل مؤید آن است که در نواحی کوهستانی در صورت عدم وجود داده‌های با قدرت تفکیک مکانی بالا، استفاده از DEM های 30 متر SRTM و 12.5 متر ALOS PALSAR دقت قابل قبولی در تعیین پهنه‌های سیل‌گیر دارد؛ به شرطی که نتایج مدل‌سازی با استناد به نظرات کارشناسی و بازدیدهای میدانی تدقیق و اصلاح گردد. مقایسه DEM های 30 متر SRTM و 12.5 متر ALOS PALSAR نشان می-دهد که در نواحی کوهستانی و تپه‌ماهوری هر دو DEM نتایج نسبتاً یکسانی را به دست داده‌اند اما DEM 30 متر SRTM به ویژه در دوره بازگشت‌های میان‌مدت و بلندمدت نتایج مطلوب‌تری را دارا می-باشد. در نواحی دشتی و جلگه‌ای استفاده از روش-های ژئومورفولوژیکی در تعیین پهنه‌های سیلابی دقت بالاتری دارد.

مشاهده مقاله

پژوهشی

ارزیابی تبخیر و تعرق واقعی (ALARM) تحت سناریوهای SSP و تاثیر آن بر شوری خاک مطالعه موردی: حوضه آبریز اهر چای

مهدی اسدی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 02 بهمن 1403

https://doi.org/10.22034/hyd.2025.64820.1769

چکیده

در پژوهش حاضر با استفاده روش ALARM (مدل تحلیل رادیومتر اتمسفر-زمینی) و مدل‌های UKESM1-0-LL، INM-CM5-0، CanESM5، BCC-ESM1 و ACCESS-CM2 از گزارش CMIP6 و سناریوهای SSP (سناریوهای SSP1.2.6 و SSP3.7.0 و SSP5.8.5) به‌ پیش‌بینی مقدار تبخیر و تعرق در حوضه آبریز اهر چای پرداخته شد. همچنین نتایج حاصل از روش ALARM با روش‌های پنمن ماتیث فائو و تورنت وایت مقایسه گردید. برای این منظور از 72 ... بیشتر در پژوهش حاضر با استفاده روش ALARM (مدل تحلیل رادیومتر اتمسفر-زمینی) و مدل‌های UKESM1-0-LL، INM-CM5-0، CanESM5، BCC-ESM1 و ACCESS-CM2 از گزارش CMIP6 و سناریوهای SSP (سناریوهای SSP1.2.6 و SSP3.7.0 و SSP5.8.5) به‌ پیش‌بینی مقدار تبخیر و تعرق در حوضه آبریز اهر چای پرداخته شد. همچنین نتایج حاصل از روش ALARM با روش‌های پنمن ماتیث فائو و تورنت وایت مقایسه گردید. برای این منظور از 72 تصویر سنجنده لندست 8 OLI مربوط به ردیف 168 و گذر 33 استفاده شده است. نتایج نشان داد که روش ALARM بیشترین میزان همبستگی (R^2 915/0) و کمترین میزان خطا (〖RMSE〗^ 493/1 و MSE 232/1 میلی‌متر) را با روش پنمن مانتیث دارا می‌باشد. مقادیر RMSE و MSE مربوط به تبخیر و تعرق در تمامی مدل‌های مورد بررسی زیر 867/2 بوده و کمترین میزان RMSE و MSE مربوط به مدل ACCESS-CM2 به ترتیب با مقادیر عددی 198/0 و 165/0 در سناریوی SSP1.2.6 می‌باشد. همچنین قابل‌ذکر است که مدل‌های مورد بررسی در ارزیابی پارامتر تبخیر و تعرق در سناریوی SSP5.8.5 زیاد خوب عمل نکرده و مقادیر RMSE و MSE در تمامی مدل‌ها بالای 1 بوده که این میزان در SSP5.8.5 در مدل UKESM1-0-LL به ترتیب با مقادیر عددی 867/2 و 735/2 دارای بالاترین میزان تبخیر و تعرق هستند. همچنین میزان شوری خیلی زیاد خاک براساس شاخص های NDSI و 〖SI〗_1 از سال 2013 تا 2024 بترتیب حدود 81/6613 و 81/6296 هکتار افزوده شده است که با روند افزایشی تبخیر و تعرق در سناریوهای اقلیمی نیز همبستگی 987/0 دارد.

مشاهده مقاله

پژوهشی

تهیه نقشه مدیریت سیلاب با استفاده از الگوریتم نوین جنگل تصادفی و سیستم اطلاعات جغرافیای، نمونه موردی: محور کندوان - چالوس

موسی عابدینی؛ ماهرخ سردشتی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 06 بهمن 1403

https://doi.org/10.22034/hyd.2025.63601.1758

چکیده

در طی سال‌های اخیر محور کندوان - چالوس در شمال کشور (در استان مازندران ) سیلاب‌های متعدد مخاطره‌آمیز رخ داده است. ویژگی‌های زمین‌شناسی و توپوگرافی، شرایط بارندگی و دخالت انسانها، محور کندوان -چالوس را برای پتانسیل خطر وقوع سیل مستعد کرده است. علاوه بر نقش عوامل طبیعی؛ عدم لایروبی، نبود آبخیزداری مناسب و دخالتهای غیر اصولی انسانی ... بیشتر در طی سال‌های اخیر محور کندوان - چالوس در شمال کشور (در استان مازندران ) سیلاب‌های متعدد مخاطره‌آمیز رخ داده است. ویژگی‌های زمین‌شناسی و توپوگرافی، شرایط بارندگی و دخالت انسانها، محور کندوان -چالوس را برای پتانسیل خطر وقوع سیل مستعد کرده است. علاوه بر نقش عوامل طبیعی؛ عدم لایروبی، نبود آبخیزداری مناسب و دخالتهای غیر اصولی انسانی منجر به تشدید مخاطرات سیلاب در منطقه مورد تحقیق شده است. بررسی و تهیه نقشه‌های مدیریت سیلاب, با تکیه بر اصول کارشناسی یکی از ضروریات اساسی در مدیریت بحران سیل این منطقه محسوب می‌باشد. هدف از این پژوهش، پهنه‌بندی مناطق مستعد سیل‌ و تعیین اولویت عوامل مؤثر در وقوع آن با استفاده از الگوریتم جنگل تصادفی در محور کندوان چالوس است. بدین منظور ۹ شاخص کاربری اراضی، فاصله از رودخانه، شیب، ارتفاع، عدم رعایت حریم رودخانه، دبی رودخانه، شبکه آبراهه، بارش، و عدم لایروبی رودخانه انتخاب شدند. پس از تعیین عامل تورم واریانس و ضریب تحمل، در مرحله بعد با واردکردن داده‌های مربوط به عوامل مؤثر به نرم‌افزار ARC/MAP10.2، مدل‌سازی گردید. سپس با استفاده از الگوریتم جنگل تصادفی انجام و نقش عوامل مؤثر در وقوع سیلاب در منطقه تعیین شد. در نهایت نقشه پهنه‌بندی خطر وقوع سیلاب در سه پهنه خیلی خطرناک ، با خطر متوسط و کم‌خطر در محیط ARC/MAP10.2 تهیه شد. نتایج نشان می‌دهد بر اساس نقشه پتانسیل‌‌‌وقوع سیل، خطر وقوع سیلاب منطقه در حدود۲۶۱.۴۳ کیلومترمربع منطقه جزء مناطق کم‌خطر ۱۵۱.۱ کیلومترمربع جزء مناطق با خطر متوسط و در حدود ۱۱۸.۳کیلومترمربع جزء مناطق پرخطر محسوب می‌شوند.

مشاهده مقاله

پژوهشی

پهنه‌بندی تغییرات زمانی و مکانی بستر رودخانه با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای در محیط نرم افزار Arc/Map (نمونه موردی: رودخانه بهمنشیر)

بهناز سلیمانی؛ مریم ایلانلو

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 08 بهمن 1403

https://doi.org/10.22034/hyd.2025.64643.1766

چکیده

شناخت روند تغییرات و جابه‌جایی رودخانه در دهه‌های گذشته، جهت برنامه‌ریزی‌های آینده ضرروی است. با استفاده از امکانات سنجش از دوررودخانه، تصاویر ماهواره‌ای و عکس‌های هوایی با حداقل هزینه کرد و در کمترین زمان ممکن می‌توان به این اهداف رسید. هدف از این پژوهش پهنه‌بندی تغییرات زمانی و مکانی بستر رودخانه با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای ... بیشتر شناخت روند تغییرات و جابه‌جایی رودخانه در دهه‌های گذشته، جهت برنامه‌ریزی‌های آینده ضرروی است. با استفاده از امکانات سنجش از دوررودخانه، تصاویر ماهواره‌ای و عکس‌های هوایی با حداقل هزینه کرد و در کمترین زمان ممکن می‌توان به این اهداف رسید. هدف از این پژوهش پهنه‌بندی تغییرات زمانی و مکانی بستر رودخانه با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای در محیط نرم افزار Arc/Map می‌باشد. برای بررسی و پایش تغییرات زمانی و مکانی رودخانه بهمنشیر از تصاویر ماهواره‌ای لندست سال‌های ۱۹۷۳، ۱۹۸۶و 1999، ۲۰۱۲ و 2024 استفاده شده است. رودخانه به شش بازه‌ مختلف تقسیم و پهنه بندی تغییرات در هفت کلاس رسوب زیاد، رسوب متوسط، رسوب کم، پایدار، فرسایش کم، فرسایش متوسط و فرسایش زیاد صورت گرفت. نتایج نشان داد در تمامی دوره‌ها به جز بازه زمانی ۲۰۱۲-۱۹۹۹ میزان رسوبگذاری بر میزان فرسایش برتری داشته است. در تمامی دوره‌ها به جز بازه زمانی ۲۰۱۲-۱۹۹۹ میزان رسوبگذاری بر میزان فرسایش برتری داشته است. بیشترین تغییرات در بازه اول در مقطع زمانی 2012-1999، در بازه دوم، چهارم و پنجم در مقطع زمانی ۱۹۸۶-۱۹۷۳، بازه سوم و پنجم در مقطع زمانی ۲۰۲۴-۲۰۱۲ رخ داده است. با توجه به اینکه در تمامی دوره‌های زمانی به جز دوره 2012-1999 مورد مطالعه رسوبگذاری بر فرسایش برتری داشته است بدین ترتیب تنها در بازه اول فرسایش بیشتر رسوبگذاری رخ داده است.

مشاهده مقاله

پژوهشی

ارزیابی نقش پارامترهای ساختاری در شناسایی منابع آب کارستی مطالعه موردی :پهنه ساختاری کپه‌داغ

روح اله ندری؛ حسن علیزاده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 23 بهمن 1403

https://doi.org/10.22034/hyd.2025.63495.1755

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی وضعیت زمین‌شناسی و ساختاری پهنه ساختاری کپه‌داغ برای ایجاد پدیده کارست مورد شناسایی قرار گرفت. با استفاده از ‌رقومی‌سازی‌ نقشه‌های ‌زمین‌شناسی‌‌ گسل‌های اصلی منطقه مورد مطالعه شناسایی شدند. ‌وضعیت سازند‌های آهکی، طول، تعداد و تراکم گسل‌ها و شکستگی‌ها مورد بررسی قرار گرفتند. با ‌توجه ‌به ‌وجود ‌شکستگی‌های ... بیشتر این پژوهش با هدف بررسی وضعیت زمین‌شناسی و ساختاری پهنه ساختاری کپه‌داغ برای ایجاد پدیده کارست مورد شناسایی قرار گرفت. با استفاده از ‌رقومی‌سازی‌ نقشه‌های ‌زمین‌شناسی‌‌ گسل‌های اصلی منطقه مورد مطالعه شناسایی شدند. ‌وضعیت سازند‌های آهکی، طول، تعداد و تراکم گسل‌ها و شکستگی‌ها مورد بررسی قرار گرفتند. با ‌توجه ‌به ‌وجود ‌شکستگی‌های ‌بسیار ‌در ‌محدوده ‌و‌ پیچیدگی ‌تحلیل ‌آن‌ها، ‌روش‌ آنالیز ‌بعد ‌فرکتالی ‌برای ‌تهیه ‌نقشه ‌تراکم ‌شکستگی‌ها ‌به کار گرفته شد. نتایج نشان داد که بین شاخص تعداد چشمه‌ها و فاصله از گسل‌ها ارتباط بسیار نزدیکی وجود دارد، به گونه‌ای که بیش‌ترین تعداد چشمه‌های مورد بررسی در مجاورت خطوط گسلی قرار دارند، اما میزان آبدهی چشمه ارتباطی با فاصله با گسل ندارد و بیش‌تر به سازندهای زمین‌شناسی ارتباط دارد. بخش‌هایی از پهنه ساختاری مورد مطالعه که دارای بیش‌ترین تراکم گسل‌ها و شکستگی‌ها در سازندهای کربناته ضخیم لایه هستند، بیش‌ترین پتانسیل آب‌های زیرزمینی کارستی در منطقه را دارند. در پهنه ساختاری کپه‌داغ حوضه‌های مزدوران و تیرگان بیش‌ترین ذخیره آب‌های زیر‌زمینی را دارند و پس از آن به ترتیب حوضه‌های آبریز دره‌گز، قوچان، کارده و قوزقان‌چای بیش‌ترین ذخیره را دارند. لذا این مطالعه می‌تواند مقدمه ای برای دستیابی به منابع آبی جدید در منطقه باشد.

مشاهده مقاله

پژوهشی

بررسی نقش عوامل هیدرو-ژئومورفولوژیکی در الگوی استقرار تپه‌های باستانی شهرستان مراغه با استفاده از مدل‌های MACBETH و SWARA

لی لی اصل محمدی؛ عبدالله بهبودی؛ فریبا کرمی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 19 اسفند 1403

https://doi.org/10.22034/hyd.2025.65553.1776

چکیده

استقرار جوامع انسانی در سطح زمین همواره در راستای دستیابی به حداکثر منابع طبیعی همچون منابع آبی، پوشش گیاهی مناسب و دسترسی به زمینهای قابل کشت صورت گرفته است. بی‌شک این تلاش بر پایه اصولی است که امروزه به عنوان علم مکان یابی تعبیر می‌شود. هدف اصلی از این پژوهش بررسی نقش عوامل هیدرو-ژئومورفولوژیکی در الگوی استقرار تپه‌های باستانی ... بیشتر استقرار جوامع انسانی در سطح زمین همواره در راستای دستیابی به حداکثر منابع طبیعی همچون منابع آبی، پوشش گیاهی مناسب و دسترسی به زمینهای قابل کشت صورت گرفته است. بی‌شک این تلاش بر پایه اصولی است که امروزه به عنوان علم مکان یابی تعبیر می‌شود. هدف اصلی از این پژوهش بررسی نقش عوامل هیدرو-ژئومورفولوژیکی در الگوی استقرار تپه‌های باستانی شهرستان مراغه با استفاده از مدل‌های MACBETH و SWARA بوده و برای رسیدن به این هدف از متغیرهای توپوگرافی (شیب، جهت شیب، طبقات ارتفاعی)، هیدرولوژی (فاصله از رودخانه، فاصله از قنات، فاصله از چشمه)، لیتولوژی، خاک و کاربری اراضی استفاده شده است. براساس نتایج بدست آمده، طبقات ارتفاعی، فاصله از رودخانه و شیب به‌ ترتیب بیشترین و فاصله از قنات کمترین نقش را در توزیع الگوی استقرار تپه های باستانی شهرستان مراغه دارد. همچنین نتایج صحت‌سنجی نشان داد که در نتایج مدل SWARA به‌ترتیب 51، 19 و 7 مورد از تپه‌های باستانی شهرستان مراغه در پهنه‌های بسیارمساعد، مساعد و سایر پهنه‌ها قرار گرفته‌اند ولی در مدل مکبث به‌ترتیب 35، 20 و 22 از تپه‌های باستانی در پهنه‌های بسیارمساعد، مساعد و سایر پهنه‌ها مشاهده می‌شود. بنابراین می‌توان گفت که کارایی مدل SWARA در این منطقه بهتر از مدل MACBETH می‌باشد.

مشاهده مقاله

پژوهشی

شناسایی و پهنه‌بندی حرکات پیوسته مواد دامنه‌ای با استفاده از تصاویر راداری سنتینل-1 و ارتباط آن با کاربری اراضی (مطالعه موردی: گردنه صلوات آباد استان کردستان).

فرهاد خدامرادی؛ شهرام روستایی؛ علی زارعیان

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 اسفند 1403

https://doi.org/10.22034/hyd.2025.64092.1768

چکیده

لغزش‌های دامنه‌ای تحت تأثیر عوامل درونی، بیرونی (اقلیم) و فعالیت‌های انسانی قرار دارند. گردنه صلوات‌آباد، در شرق سنندج و مسیر ارتباطی سنندج–همدان، یکی از مناطق آسیب‌پذیر با لغزش‌های مکرر سالانه است که به دلیل عبور محور اصلی، ساخت‌وساز، باغداری و جاده‌سازی، این مخاطرات تشدید شده‌اند. این پژوهش با هدف شناسایی، اندازه‌گیری و ... بیشتر لغزش‌های دامنه‌ای تحت تأثیر عوامل درونی، بیرونی (اقلیم) و فعالیت‌های انسانی قرار دارند. گردنه صلوات‌آباد، در شرق سنندج و مسیر ارتباطی سنندج–همدان، یکی از مناطق آسیب‌پذیر با لغزش‌های مکرر سالانه است که به دلیل عبور محور اصلی، ساخت‌وساز، باغداری و جاده‌سازی، این مخاطرات تشدید شده‌اند. این پژوهش با هدف شناسایی، اندازه‌گیری و پهنه‌بندی حرکات دامنه‌ای، از تداخل‌سنجی راداری و تحلیل کاربری اراضی بهره برده است. برای بررسی پوشش گیاهی، شاخص NDVI از 8 تصویر سنتینل-2 استخراج و تاریخ مناسب تصاویر راداری انتخاب شد. همچنین، با پردازش 4 تصویر سنتینل-1 طی دوره 2020 تا 2023 در نرم‌افزار SNAP، جابه‌جایی‌های سطحی بررسی شد. نقشه کاربری اراضی با استفاده از تصویر لندست-8 (2023) و روش طبقه‌بندی نظارت‌شده در ArcGIS به شش کلاس تقسیم شد. نتایج نشان داد که منطقه سالانه 2.4 سانتی‌متر جابه‌جایی و در مجموع 9.5 سانتی‌متر تغییرات دامنه‌ای را تجربه کرده است. در تحلیل پهنه‌بندی، 14.45 درصد مساحت منطقه در طبقه خطر زیاد و 29.33 درصد در طبقه متوسط قرار گرفت. کاربری جاده به سه قطعه تفکیک شد که قطعات اول (6.59 کیلومتر) و دوم (6.6 کیلومتر) به‌ترتیب در طبقات زیاد و متوسط جای گرفتند. در نهایت، 18 پهنه ناپایدار در امتداد جاده شناسایی شد که 16 مورد عمدتاً در کاربری مرتع و بایر قرار داشتند. بیشترین جابه‌جایی در دامنه‌های با جهات شمال، شمال غربی، جنوب و غرب مشاهده شد.

مشاهده مقاله

پژوهشی

بررسی عوامل موثر بر سیل‌خیزی حوضه آبریز هر رود لرستان و تعیین مناطق پر ریسک با استفاده از مدل Fuzzy-TOPSIS

محمد شریفی پیچون؛ لیلا موسوی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 اسفند 1403

https://doi.org/10.22034/hyd.2025.65399.1774

چکیده

مطالعات سیل‌خیزی و ارزیابی میزان خطرات آن امروزه به دلیل افزایش فراوانی و شدت آن از یک سو و اثرگذاری و پیامدهای خسارت بار مالی و جانی آن از سوی دیگر، مورد توجه علوم مختلف قرار گرفته است. این پژوهش به دنبال بررسی اثرات عوامل مهم ایجاد سیل، تعیین اهمیت آنها و شدت اثرات هر عامل در بخشهای مختلف حوضه آبریز هر رود در استان لرستان است. برای ... بیشتر مطالعات سیل‌خیزی و ارزیابی میزان خطرات آن امروزه به دلیل افزایش فراوانی و شدت آن از یک سو و اثرگذاری و پیامدهای خسارت بار مالی و جانی آن از سوی دیگر، مورد توجه علوم مختلف قرار گرفته است. این پژوهش به دنبال بررسی اثرات عوامل مهم ایجاد سیل، تعیین اهمیت آنها و شدت اثرات هر عامل در بخشهای مختلف حوضه آبریز هر رود در استان لرستان است. برای این مهم از روش فازی-تاپسیس استفاده شده است. در ابتدا مهمترین شاخص‌ها بر حسب مطالعات قبلی و تجربه شامل بارش، جنس‌زمین، خاک، کاربری اراضی، شبکه زهکشی، ارتفاع، شیب و جهت شیب مشخص شدند. سپس، این شاخصها به شکل لایه‌های اطلاعاتی درآمده و بازطبقه‌بندی گردیدند. به منظور فازی‌سازی لایه‌ها، برای هر یک از آنها بر حسب نوع اثرگذاری، توابع عضویت خاصی تعریف گردید. یافته‌ها نشان داد که توابع عضویت خطی شامل مثلثی و ذوذنقه‌ای عملکرد بهتری در فازی‌سازی داده‌ها داشته‌اند و عملگر فازی گامای 0.9 همبستگی بالاتری را بین مؤلفه‌های تعریف شده در سیل‌خیزی نشان داد. بر اساس این نقشه، شیب‌های 0-10 درصد، جهت شیب 315-360 درجه، طبقات ارتفاعی 1500-1800 متر، خاک‌های گروه هیدرولوژیکی D، کاربری‌اراضی کشت دیم، سنگهای کنگلومرا، فاصله 300 متری آّبراهه‌های اصلی و بارش‌های 500-800 میلی‌متر مهمترین سطوح در ایجاد پهنه‌های سیل‌خیز حوضه بوده‌اند. نتیجه نقشه حاصله از مدل فازی- تاپسیس نشان داد که جنس زمین و کاربری زمین بویژه در ساحل رودخانه اصلی در مناطق میانی حوضه، مهمترین عوامل تعیین‌کننده سیل‌خیزی از نظر فراوانی و شدت است که با واقعیت‌های حوضه‌ مطابقت دارد.

مشاهده مقاله

پژوهشی

بررسی تغییرات کاربری اراضی و اثرات آن بر فرسایش خاک ( مطالعه موردی: شهرستان نمین)

لیلا آقایاری؛ صیاد اصغری سراسکانرود؛ بتول زینالی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 25 اسفند 1403

https://doi.org/10.22034/hyd.2025.65075.1771

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی تغییرات کاربری‌های مختلف و ارزیابی اثرات تغییرات کاربری‌ها بر فرسایش خاک، در شهرستان نمین می-باشد. در راستای دستیابی به اهداف این تحقیق، ابتدا نقشه کاربری اراضی با استفاده از روش شی‌گرا برای دو دوره‌ی 2002 و 2024، تهیه‌ شده است. در مرحله بعد لایه‌های اطلاعاتی سایر عوامل مؤثر برای فرسایش خاک شهرستان در محیط GIS ... بیشتر هدف پژوهش حاضر، بررسی تغییرات کاربری‌های مختلف و ارزیابی اثرات تغییرات کاربری‌ها بر فرسایش خاک، در شهرستان نمین می-باشد. در راستای دستیابی به اهداف این تحقیق، ابتدا نقشه کاربری اراضی با استفاده از روش شی‌گرا برای دو دوره‌ی 2002 و 2024، تهیه‌ شده است. در مرحله بعد لایه‌های اطلاعاتی سایر عوامل مؤثر برای فرسایش خاک شهرستان در محیط GIS تهیه گردید. ارزش‌گذاری و استانداردسازی لایه‌ها با استفاده از تابع عضویت فازی و وزن‌دهی معیارها، با بهره گیری از روش CRITIC انجام شد. تحلیل و مدل‌سازی نهایی با استفاده از الگوریتم چند معیارARAS ، صورت پذیرفت. نتایج این پژوهش نشان داد، بیشترین میزان مساحت در سال 2002 مربوط به مراتع ضعیف و زراعت دیم، به ترتیب با 71/493 و 91/209 کیلومتر مربع و در سال 2024، مربوط به مراتع ضعیف و مراتع دیمی به ترتیب با 62/422 و 93/271 کیلومترمربع می‌باشد. با توجه به نقشة پهنه‌‌بندی فرسایش سال 2002 به ترتیب 05/15 و 46/22 درصد و طبق پهنه‌بندی فرسایش 2024 به ترتیب 92/15 و 04/25 درصد از مساحت شهرستان در دو طبقة بسیار پرخطر و پرخطر قرار دارند. به طور کلی می توان وجود خاک فرسایش پذیر، وقوع بارندگی‌های شدید و دخالت عوامل انسانی از طریق تغییر کاربری، تخریب پوشش گیاهی، چرای بیش از حد، احداث جاده، شخم در جهت شیب و آبیاری نامناسب را از جمله عوامل عمده فرسایش و کاهش حاصلخیزی خاک درشهرستان نمین عنوان کرد.

مشاهده مقاله

پژوهشی

ارزیابی تغذیه آب زیرزمینی با استفاده از مدل WetSpass-M در آبخوان ارومیه

پریسا قهرمانی ساعتلو؛ مهدی عرفانیان؛ میرحسن میریعقوب زاده؛ عطا الله ندیری؛ مهدی سلیمانی مطلق؛ مریم قره خانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 فروردین 1404

https://doi.org/10.22034/hyd.2025.64652.1767

چکیده

توجه به مسئله تغذیه نزولات جوی و تخمین دقیق آن در آبخوان‌های ایران اهمیت زیادی دارد. استفاده از روش‌های مناسب برآورد تغذیه با توجه به شرایط منطقه‌ای، ضرورت دارد. مولفه تغذیه از اجزای کلیدی معادله بیلان آب است که به‌عنوان ورودی سیستم آب زیرزمینی، عملکرد سیستم آبخوان را کنترل می‌کند. در این پژوهش از مدل WetSpass-M به منظور برآورد تغذیه ... بیشتر توجه به مسئله تغذیه نزولات جوی و تخمین دقیق آن در آبخوان‌های ایران اهمیت زیادی دارد. استفاده از روش‌های مناسب برآورد تغذیه با توجه به شرایط منطقه‌ای، ضرورت دارد. مولفه تغذیه از اجزای کلیدی معادله بیلان آب است که به‌عنوان ورودی سیستم آب زیرزمینی، عملکرد سیستم آبخوان را کنترل می‌کند. در این پژوهش از مدل WetSpass-M به منظور برآورد تغذیه سالانه دشت آبخوان ارومیه استفاده شد. به دلیل استفاده از داده‌های قابل دسترس، این مدل قادر به تخمین مقادیر تغذیه به صورت توزیعی می‌باشد و مولفه‌های بیلان به صورت ماهانه، فصلی و سالانه قابل برآورد است. پس از واسنجی مدل، مقادیر ماهانه رواناب، تغذیه، تبخیر و تعرق و برگاب در دوره آماری 2006-2020 برآورد شد. بیشترین مقدار رواناب در بخش غربی و بالاترین نرخ تغذیه در مناطق شمالی، غربی و جنوبی مشاهده شد. بعلاوه، بخش‌های غربی و مرکزی، تبخیر و تعرق بالاتری داشته و در بخش شمالی دشت آبخوان، کمترین تبخیر و تعرق برآورد شد. از نظر بیلان آب، نتایج نشان داد حدود 54/47 درصد بارش سالیانه به تغذیه، 24/14درصد به تبخیر و تعرق، 3/26 درصد به رواناب و 2 درصد به برگاب تبدیل می‌شوند. در مرحله اعتبارسنجی، مقادیر برآوردی مدل WetSpass-M با مقادیر مشاهده‌ای روش Scanlon مورد اعتبارسنجی قرار گرفت. باتوجه به وجود آمار چاه‌های مشاهداتی برای دوسال 2009 و 2019 اعتبارسنجی انجام گرفت. کارایی مدل بر اساس معیارهای KGE و Dr به‌عنوان مناسب‌ترین معیارهای ارزیابی نشان داد که مقادیر تغذیه WetSpass و مقادیرتغذیه‌ای مشاهده‌ای روش Scanlon نزدیک به هم می‌باشند.

مشاهده مقاله

پژوهشی

ویژگی‌های هیدروژئوشیمی و ارزیابی کیفیت آب‌های زیرزمینی دشت عسلویه

فائزه نایب؛ عبدالرضا واعظی هیر؛ مریم حسن پور

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 24 فروردین 1404

https://doi.org/10.22034/hyd.2025.63947.1760

چکیده

دشت عسلویه، به عنوان یکی از مهم‌ترین مناطق صنعتی ایران، در سال‌های اخیر با چالش‌های جدی در زمینه کیفیت آب‌های زیرزمینی مواجه شده است. این مطالعه به منظور تحلیل هیدروشیمیایی و ارزیابی کیفیت آب‌های زیرزمینی این دشت، با تمرکز بر تأثیرات فعالیت‌های صنعتی و نفوذ آب‌های شور دریایی انجام شده است. برای این منظور، داده‌های کیفی مربوط ... بیشتر دشت عسلویه، به عنوان یکی از مهم‌ترین مناطق صنعتی ایران، در سال‌های اخیر با چالش‌های جدی در زمینه کیفیت آب‌های زیرزمینی مواجه شده است. این مطالعه به منظور تحلیل هیدروشیمیایی و ارزیابی کیفیت آب‌های زیرزمینی این دشت، با تمرکز بر تأثیرات فعالیت‌های صنعتی و نفوذ آب‌های شور دریایی انجام شده است. برای این منظور، داده‌های کیفی مربوط به ۸ چاه و ۲ چشمه در منطقه جمع‌آوری و با استفاده از روش‌های گرافیکی نظیر نمودارهای پایپر و دوروف و تحلیل‌های آماری چندمتغیره مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که نفوذ آب شور دریایی و فعالیت‌های صنعتی منجر به افزایش غلظت یون‌های کلراید، سدیم و سولفات شده و کیفیت آب زیرزمینی به‌ویژه در نواحی جنوبی و غربی منطقه به شدت کاهش یافته است، به طوری که غلظت سولفات به 1711 mg/l و درصد سدیم به 60% در این مناطق رسیده که نشان‌دهنده تأثیر شدید منابع آلاینده طبیعی و انسانی است. علاوه بر این، پدیده تعویض یونی معکوس و انحلال سنگ‌های دولومیتی و کربناته به عنوان فرآیندهای غالب هیدروژئوشیمیایی شناسایی شدند. تحلیل‌های کیفی نشان داد که آب‌های زیرزمینی در بخش‌های مختلف منطقه برای مصارف کشاورزی عمدتاً نامناسب هستند، در حالی که برخی از چشمه‌ها کیفیت بهتری دارند. همچنین، آب‌های زیرزمینی دارای خاصیت رسوب‌گذاری بالا برای مصارف صنعتی هستند.

مشاهده مقاله

تعداد دوره‌ها	12
تعداد شماره‌ها	42
تعداد مقالات	384
تعداد مقالات ارسال شده	789
تعداد مقالات پذیرفته شده	378
درصد پذیرش	48
زمان پذیرش (روز)	120
تعداد پایگاه های نمایه شده	14

دوره 12 (1404)

دوره 11 (1403)

دوره 10 (1402)

دوره 9 (1401)

دوره 8 (1400)

دوره 7 (1399)

دوره 6 (1398)

دوره 5 (1397)

دوره 4 (1396)

دوره 3 (1396)

دوره 2 (1394)

دوره 1 (1393)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان