مهدی تیموری؛ امید اسدی نلیوان
دوره 6، شماره 21 ، اسفند 1398، ، صفحه 155-179
چکیده
زمین لغزش یکی از مهمترین خطرات طبیعی با خسارات اقتصادی و اکولوژیکی قابل توجه است. استان لرستان به دلیل شرایط کوهستانی و پرباران از جمله مناطق مستعد وقوع زمی نلغزش میباشد. هدف اصلی این تحقیق اولویت بندی عوامل مؤثر بر وقوع زمین لغزش و پهنه بندی حساسیت آن در استان لرستان با استفاده از روش حداکثر آنتروپی و مدل MaxEnt است. ...
بیشتر
زمین لغزش یکی از مهمترین خطرات طبیعی با خسارات اقتصادی و اکولوژیکی قابل توجه است. استان لرستان به دلیل شرایط کوهستانی و پرباران از جمله مناطق مستعد وقوع زمی نلغزش میباشد. هدف اصلی این تحقیق اولویت بندی عوامل مؤثر بر وقوع زمین لغزش و پهنه بندی حساسیت آن در استان لرستان با استفاده از روش حداکثر آنتروپی و مدل MaxEnt است. جهت انجام این تحقیق از 11 عامل مؤثر بر وقوع زمین لغزش شامل ارتفاع، شیب، جهت شیب، انحنای سطح، فاصله از آبراهه، فاصله از گسل، فاصله از جاده، لیتولوژی، کاربری اراضی، بارندگی و شاخص رطوبت توپوگرافیک استفاده شده است. در این تحقیق تقسیم بندی 30، 40، 50، 60 و 70 درصد زمینلغزش ها برای اعتبارسنجی جهت تعیین حساسیت و دقت مدل مورد بررسی قرار گرفت و برای ارزیابی مدل از منحنی تشخیص عملکرد نسبی (ROC) استفاده شد. از مجموع 176 زمین لغزش، با استفاده از روش فاصله ماهالانوبیس 70درصد به عنوان داده های آزمون و 30 درصد به عنوان دادههای اعتبارسنجی بهترین تقسیم بندی شد و دقت مدل در مراحل آزمون و اعتبارسنجی بر اساس سطح زیر منحنی در سایر تقسیم بندی ها کاهش پیدا کرد. نتایج نشان داد که 5/35درصد استان لرستان دارای حساسیت وقوع زمین لغزش است. همچنین بر اساس نمودار Jackknife لایه های بارندگی، فاصله از جاده، لیتولوژی و کاربری اراضی به ترتیب مهمترین عوامل تأثیرگذار بر حساسیت وقوع زمین لغزش بودند. سطح زیر منحنی (AUC) بر اساس منحنی تشخیص عملکرد نسبی، نشان دهنده ی دقت 90درصد (عالی) روش حداکثر آنتروپی در مرحله ی آموزش و 83درصد (خیلی خوب) در مرحله ی اعتبارسنجی برای تعیین مناطق دارای حساسیت وقوع زمین لغزش بود. نتایج این تحقیق جهت آمایش سرزمین و کاهش خسارات ناشی از وقوع زمین لغزش، قابل استفاده برای مدیران و مسئولان استانی خواهد بود.
رضا دهقانی؛ حسن ترابی؛ حجت اله یونسی؛ بابک شاهی نژاد
چکیده
برآورد دقیق آبدهی رودخانهها یکی از مهمترین موارد کلیدی در مدیریت و برنامهریزی منابع آب بهویژه اتخاذ تصمیمات صحیح در مواقع سیلاب و بروز خشکسالیها است. برای برآورد میزان آبدهی رودخانهها رویکردهای متنوعی در هیدرولوژی معرفیشده است که مدلهای هوشمند از مهمترین آنها می باشد. در این پژوهش کاربرد مدل های هیبریدی ماشین ...
بیشتر
برآورد دقیق آبدهی رودخانهها یکی از مهمترین موارد کلیدی در مدیریت و برنامهریزی منابع آب بهویژه اتخاذ تصمیمات صحیح در مواقع سیلاب و بروز خشکسالیها است. برای برآورد میزان آبدهی رودخانهها رویکردهای متنوعی در هیدرولوژی معرفیشده است که مدلهای هوشمند از مهمترین آنها می باشد. در این پژوهش کاربرد مدل های هیبریدی ماشین بردار پشتیبان_ موجک و ماشین بردار پشتیبان-بیزین به منظور برآورد دبی رودخانه های حوضه آبریز کرخه براساس آمار آبدهی روزانه ایستگاههای هیدرومتری واقع در بالادست سد کرخه طی دوره آماری(1387-1397) مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است. معیارهای ضریب همبستگی، ریشه میانگین مربعات خطا و میانگین قدر مطلق خطا برای ارزیابی و عملکرد مدلها مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد ساختارهای ترکیبی نتایج قابل قبولی در مدلسازی دبی رودخانه ارائه می نمایند. همچنین مقایسه مدلها نشان داد مدل هیبریدی ماشین بردار پشتیبان-موجک دقت بهتری در پیش بینی جریان از خود نشان داده است. در مجموع نتایج نشان داد استفاده از مدل هیبریدی ماشین بردار پشتیبان میتواند در زمینه پیش بینی دبی روزانه مفید باشد .
مهدی بشیری؛ سیده مائده کاوسی داودی؛ علی افضلی
دوره 5، شماره 14 ، خرداد 1397، ، صفحه 157-178
چکیده
چکیده
حرکت تودهای از مواد روی دامنههای شیبدار تحت تأثیر ثقل و عوامل محرکی مانند زمینلرزه، سیل و بارانهای سیلآسا زمینلغزش نامیده میشود. امروزه در کشورهای درگیر با زمینلغزش، تمایل فزایندهای جهت ارزیابی خطر و خسارات این پدیده وجود دارد. لذا در پژوهش حاضر به کمک هندسهی فرکتال اثر کاربری، زمینشناسی و ژئومورفولوژی ...
بیشتر
چکیده
حرکت تودهای از مواد روی دامنههای شیبدار تحت تأثیر ثقل و عوامل محرکی مانند زمینلرزه، سیل و بارانهای سیلآسا زمینلغزش نامیده میشود. امروزه در کشورهای درگیر با زمینلغزش، تمایل فزایندهای جهت ارزیابی خطر و خسارات این پدیده وجود دارد. لذا در پژوهش حاضر به کمک هندسهی فرکتال اثر کاربری، زمینشناسی و ژئومورفولوژی بر الگوی پهنههای لغزشی در حوضهی تویه-دروار استان سمنان مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج بررسی بعد فرکتالی 146 پهنه لغزشی به روش شمارش جعبه، متوسطی برابر با 987/1 را نشان داد. بررسی ویژگیهای مکانی پهنههای لغزشی شامل کاربری اراضی، جهت دامنه، کلاس فرسایش خاک، واحد زمینشناسی، تیپ ژئومورفولوژی، کلاس شیب و ارتفاع، فاصله از جاده، فاصله از گسل و فاصله از آبراهه نشان داد که تنها اثر تیپ ژئومورفولوژی بر بعد هندسی پهنههای لغزشی معنادار است و این معناداری ناشی از اختلاف بالای (000/sig.= ) تیپ کوهها با تیپ فلاتها و تراسهای فوقانی است. نهایتاً نیز نسبت تراکمی نقاط و پهنههای لغزشی در هر یک از طبقات مربوط به ویژگیهای مکانی وقوع زمینلغزش محاسبه و اثر این متغیرها بر شدت وقوع زمینلغزش ارایه و تحلیل گردید. در پهنهبندی حساسیت زمینلغزش حدود 57 درصد لغزشها در کلاس خطر بالا و خیلی بالا واقع شدند که بیانگر پتانسیل بالای منطقه برای وقوع زمینلغزش است.
عطا غفاری گیلانده؛ بهروز سبحانی؛ الناز استادی باباکندی
دوره 3، شماره 9 ، اسفند 1395، ، صفحه 159-175
چکیده
سیل از جمله مخاطرات ناشی از تغییرات اقلیمی و کاربری اراضی در اکثر نقاط دنیاست که سالانه خسارات بسیار زیادی بر جوامع تحمیل میکند. برای مدیریت و پیشبینی سیل خیزی یک منطقه، تخمین پتانسیل ارتفاع رواناب نقش مهمی دارد؛ در این راستا سازمان حفاظت خاک آمریکا (SCS) یکی از مؤثرترین روش ها را ارائه داده است که برای حوضه های فاقد آمار ...
بیشتر
سیل از جمله مخاطرات ناشی از تغییرات اقلیمی و کاربری اراضی در اکثر نقاط دنیاست که سالانه خسارات بسیار زیادی بر جوامع تحمیل میکند. برای مدیریت و پیشبینی سیل خیزی یک منطقه، تخمین پتانسیل ارتفاع رواناب نقش مهمی دارد؛ در این راستا سازمان حفاظت خاک آمریکا (SCS) یکی از مؤثرترین روش ها را ارائه داده است که برای حوضه های فاقد آمار بسیار مناسب میباشد. مطالعه ی حاضر نیز با هدف محاسبه و تحلیل پتانسیل سیل خیزی در داخل شهر مشکین شهر و حوضهی پیرامونی با استفاده از روش (SCS) انجام شد. با توجه به اینکه محدوده ی مورد مطالعه شامل داخل شهر و حوضه ی پیرامون است و تنوع کاربری بالایی دارد؛ تخمین ضریب رواناب با روشهای دستی به سختی امکان پذیر است. بنابراین به منظور سرعت و دقت در انجام کار، از نرمافزار ArcGIS و الحاقیه های Arc-Hydro و ArcCN-Runoff استفاده گردید. در گام اول نقشهی کاربری اراضی منطقه با جدول شاخص مقایسه و با اطلاعات گروه هیدرولوژیکی خاک تلفیق شد، سپس شماره ی منحنی (CN) که یک عامل مهم در روش SCS است به دست آمد. در گام بعد با لحاظ میانگین بارش و CN، پتانسیل رواناب محدوده محاسبه گردید و نتایج به صورت دو نقشه CN و ارتفاع رواناب، پهنه بندی شد؛ که CN از شمارهی منحنی 32 تا 98 (میانگین 88/76) در 5 کلاس و ارتفاع رواناب نیز از صفر تا 99/0 (با میانگین 28/0 برای کل منطقه و 31/0 برای محدودهی داخل شهر)، در 5 کلاس طبقه بندی گردید.
احمد نوحه گر؛ مجید خزایی؛ رسول مهدوی نجف آبادی؛ عبدالرسول تلواری
دوره 3، شماره 8 ، آذر 1395، ، صفحه 161-181
چکیده
فرسایش کنارهای یکی از منابع اصلی رسوبگذاری در بسیاری از رودخانههای جهان است. هدف از این مطالعه، شناسایی بازههای فرسایشپذیر در رودخانهی بشار بوده است. در این راستا الگوهای پیشروی و پسروی رودخانهی بشار با استفاده از تصاویر ماهوارهای، عکسهای هوایی و نقشههای توپوگرافی در یک دورهی 40 ساله مورد بررسی قرار گرفت. ...
بیشتر
فرسایش کنارهای یکی از منابع اصلی رسوبگذاری در بسیاری از رودخانههای جهان است. هدف از این مطالعه، شناسایی بازههای فرسایشپذیر در رودخانهی بشار بوده است. در این راستا الگوهای پیشروی و پسروی رودخانهی بشار با استفاده از تصاویر ماهوارهای، عکسهای هوایی و نقشههای توپوگرافی در یک دورهی 40 ساله مورد بررسی قرار گرفت. بعد از ایجاد پایگاه اطلاعاتی رودخانهی بشار، اقدام به رقومیسازی خط کناری رودخانه در سالهای مختلف گردید. سپس با مقایسه تغییرات متوالی در خط کناری رودخانه، میزان پیشروی و پسروی کناری تعیین گردید. به علت تأثیرگذاری دبی و زمینشناسی بر الگوهای فوق اثرات این عوامل نیز بررسی شد. به منظور بررسی صحت نتایج اقدام به بررسی میدانی بازههای فرسایشپذیر گردید. نتایج حاکی از تغییر الگوهای پیشروی و پسروی از سال 1994 تاکنون بوده است. بیشترین میزان پیشروی و پسروی در طی دورههای مورد بررسی به ترتیب به میزان 7/4 هکتار در سال در 1975-1984 و 8 هکتار در سال در دورهی 1984-1990 مشاهده شده است. کمترین میزان پیشروی و پسروی به ترتیب در دورههای زمانی 2008-2011 به میزان 6/2 و 3/2 هکتار در سال محاسبه شده است. بررسی نسبت پیشروی و پسروی در بازههای مورد بررسی رودخانهی بشار نشان داد که بازهی پنجم و دوم به ترتیب به میزان 9/6 و 4/6 هکتار در سال بیشترین نسبت پیشروی و بازههای دوم و پنجم به ترتیب به میزان 7/6 و 5/6 هکتار در سال بیشترین نسبت پسروی را داشتهاند. ضریب همبستگی بین نسبت پیشروی و پسروی با دبی متوسط سالانه به ترتیب به میزان 54/0 و 44/0 مشاهده شده است.
فریبا کرمی؛ مرضیه اسمعیل پور
چکیده
چکیده در سالهای اخیر مدل هیدروگراف واحد لحظهای ژئومورفولوژی جهت تخمین رواناب حوضه در نتیجه الگوهای مختلف رگبار مقبولیت گستردهای کسب کرده است. استفاده از خصوصیات ژئومورفولوژی معیار مناسبی جهت استخراج هیدروگراف و مدیریت حوضهها در حوضههای فاقد ایستگاه هیدرومتری است. در این پژوهش با استفاده از خصوصیات مورفومتری حوضه ...
بیشتر
چکیده در سالهای اخیر مدل هیدروگراف واحد لحظهای ژئومورفولوژی جهت تخمین رواناب حوضه در نتیجه الگوهای مختلف رگبار مقبولیت گستردهای کسب کرده است. استفاده از خصوصیات ژئومورفولوژی معیار مناسبی جهت استخراج هیدروگراف و مدیریت حوضهها در حوضههای فاقد ایستگاه هیدرومتری است. در این پژوهش با استفاده از خصوصیات مورفومتری حوضه آبریز دریانچای مانند نسبت انشعاب و طول بلندترین آبراهه هیدروگراف واحد ژئومورفولوژی حوضه را برای پنج رویداد بارش- رواناب استخراج کردیم و با استفاده از معیارهایی مانند ضریب تعیین، درصد خطای مربوط به پیشبینی دبی اوج و زمان رسیدن به دبی اوج و ضریب بازده نش- ساتکلیف و درصد خطای حجم رواناب با هیدروگراف مشاهداتی مورد مقایسه قرار دادیم. مهمترین پارامترهای یک هیدروگراف زمان اوج و دبی اوج است. نتایج نشان میدهند که اختلاف کمی بین زمان اوج شبیهسازی شده با استفاده از هیدروگراف واحد لحظهای ژئومورفولوژی و مقادیر مشاهداتی وجود دارد. بهعبارت دیگر هیدروگراف واحد لحظهای ژئومورفولوژی پیشبینی بهتری از زمان اوج به دست میدهد.
حافظ میرزاپور؛ علی حقی زاده؛ رضوان علیجانی؛ زاهده حیدری زادی
دوره 5، شماره 15 ، شهریور 1397، ، صفحه 153-169
چکیده
چکیده
بررسی و شناخت تغییرات زمانی دبی پایه در مطالعات حوضههای آبخیز بخصوص در فصول با جریان کم، اهمیت زیادی دارد. هدف از این پژوهش بررسی و مقایسه کارایی سری زمانی30 و 56 ساله به ترتیب مربوط به دبی متوسط ماهانه رودخانهی کاکارضا در شهرستان سلسله و رودخانهی افرینه کشکان در شهرستان پلدختر در استان لرستان میباشند. بدین منظور ابتدا ...
بیشتر
چکیده
بررسی و شناخت تغییرات زمانی دبی پایه در مطالعات حوضههای آبخیز بخصوص در فصول با جریان کم، اهمیت زیادی دارد. هدف از این پژوهش بررسی و مقایسه کارایی سری زمانی30 و 56 ساله به ترتیب مربوط به دبی متوسط ماهانه رودخانهی کاکارضا در شهرستان سلسله و رودخانهی افرینه کشکان در شهرستان پلدختر در استان لرستان میباشند. بدین منظور ابتدا اقلیم دو منطقه تعیین و در گام بعد، توابع خود همبستگی و خودهمبستگی جزئی دادههای واقعی در نرمافزار XLSTAT ترسیم و دادهها با استفاده از روشهای باکس کاکس و لگاریتمی نرمال شدهاند. سپس روند دادهها که نشاندهندهی ناایستایی دادهها بود، تعیین گردید. بنابراین با استفاده از روش عملگر تفاضل در نرمافزار MINITAB روند دادهها حذف، و مدل مناسب با کمترین آکائیکه انتخاب شد. سپس دو دورهی 12 و24 ماهه برای دو منطقه شبیهسازی گردید. نتایج حاکی از آن بود که مدلهای انتخابی در دورهی 12 و 24 ماهه به ترتیب دارای ضریب همبستگی 92/0، 6/0 برای رودخانهی کاکارضا و 94/0 ،88/0 برای رودخانهی افرینه کشکان میباشد. در دورهی کوتاهمدت 12 ماهه، توانست شبیهسازی مناسبتری را برای هر دو رودخانه نشان دهد.
زهره مریانجی؛ مسلم درویشی
دوره 5، شماره 16 ، آذر 1397، ، صفحه 159-175
چکیده
چکیده
پوشش برف یک پدیدهی مهم هیدروژئومورفولوژیکی است، آب ناشی از ذوب برف یک منبع حیاتی در تغذیهی آبهای زیر زمینی در بسیاری از نقاط جهان بوده و سهم چشمگیری در سیلاب رودخانهها دارد. برف یکی از فاکتورهای مهم کنترلکنندهی هیدرو اقلیم هر ناحیهی جغرافیایی است که تابع عوامل هیدروژئومورفولوژیکی مانند شیب و جهت دامنه است. ...
بیشتر
چکیده
پوشش برف یک پدیدهی مهم هیدروژئومورفولوژیکی است، آب ناشی از ذوب برف یک منبع حیاتی در تغذیهی آبهای زیر زمینی در بسیاری از نقاط جهان بوده و سهم چشمگیری در سیلاب رودخانهها دارد. برف یکی از فاکتورهای مهم کنترلکنندهی هیدرو اقلیم هر ناحیهی جغرافیایی است که تابع عوامل هیدروژئومورفولوژیکی مانند شیب و جهت دامنه است. تحقیق اخـیر در فنآوری سنجش از دور، تـرکیب مناسبی را از تحلیلها و تعیین سهم شیب وجهت دامنه و تغییرات دما و بارش در بررسی پوشش برف در ارتباط با مدلهای هیدرولوژیکی در اختیار قرار میدهد، بر این اساس برای تشخیص سهم ناهمواریها (جهت و میزان شیب دامنه) در ریزش برف در دو طرف دامنه شمالی و جنوبی کوهستان الوند از تلفیق مدل NDSI و مدل همسازها استفاده گردید، نتایج نشان میدهد دامنهی شمالی منطقهی مورد مطالعه (حوضهی آبریز عباسآباد) هفت درصد بارش برف بیشتری نسبت به دامنهی جنوبی دریافت میکند. تأثیر دامنه در میزان پوشش برف را مدل آماری همسازها نیز تأیید میکند، چنانچه بر اساس یافتهها این مدل مقدار واریانس همساز دوم در دامنهی شمالی الوند (حوضهی آبریز عباسآباد) 28 درصد و در دامنه جنوبی آن (حوضهی آبریز تویسرکان رود) 20 درصد است و علت آن دریافت کمتر انرژی خورشید و سرمای بیشتر دامنهی شمالی در حوضهی آبریز عباسآباد است. همچنین میزان برف در منطقهی تحت تأثیر عواملی نظیر شیب دامنه، متغیر بوده است. بهطور کلی بر اساس یافتهها میتوان گفت روند پوشش برف در دو طرف دامنهی الوند در دههی اخیر رو به کاهش است و میتواند چالش زیست محیطی منطقه در سالهای اخیر باشد.
مرتضی صمدیان؛ بهزاد حصاری؛ میرعلی محمدی؛ محمدتقی اعلمی
دوره 6، شماره 18 ، خرداد 1398، ، صفحه 161-180
چکیده
چکیدهتغییر در هندسه و مورفولوژیک رودخانه، که منجر به تغییر مشخصههای هیدرولیک جریان میشود باید همواره مورد توجه باشد. در این تحقیق شرایط هیدرودینامیکی بازه ی بالادست و پائیندست سازهی پل وحدت در شهر شاهیندژ آذربایجان غربی به طول یک کیلومتر با نرمافزار MIKE11 در شرایط موجود و سناریوهای مـختلف متأثر از عملیات ساماندهی شبیهسازی ...
بیشتر
چکیدهتغییر در هندسه و مورفولوژیک رودخانه، که منجر به تغییر مشخصههای هیدرولیک جریان میشود باید همواره مورد توجه باشد. در این تحقیق شرایط هیدرودینامیکی بازه ی بالادست و پائیندست سازهی پل وحدت در شهر شاهیندژ آذربایجان غربی به طول یک کیلومتر با نرمافزار MIKE11 در شرایط موجود و سناریوهای مـختلف متأثر از عملیات ساماندهی شبیهسازی شـد. در شـرایط موجود (پل با دهنه ی 120متری)، به ازای دورهی بازگشت 25 سال رودخانه (دبی1200مترمکعب بر ثانیه)، سطح آب بالاتر آمده و سواحل اطراف در معرض خطر سیل قرار میگیرد. با عملیات ساماندهی و تعریض پل به دهنه ی 300 متری، علاوه بر آزادسازی حدود 90 هکتار از اراضی مجاور در دو سمت رودخانه، مقادیر سطح جریان و به تبع آن تراز سطح آب در حدود 65 سانتیمتر کاهش داشته که باعث افزایش ظرفیت میزان آبگذری رودخانه (در حدود 115 هزار مترمکعب) در محدوده ی مورد نظر خواهد شد. ضمناً میزان خطای برآورد حجم جریان (REV) و میزان خطای نسبی در دبی اوج (REQP) برای شرایط ساماندهی به ترتیب برابر 197/0 و 792/1 درصد بوده که در حدود 068/0 و 82/2 درصد نسبت به شرایط موجود کاهش داشته که بر اساس دامنه ی شاخصهای آماری، تناسب کاملی بین دادههای مشاهداتی و شبیهسازیشده وجود داشته است. این مقادیر نشانگر تأثیر بالقوه عملیات ساماندهی رودخانه در آبگذری و روندیابی جریان است.
رضا اسماعیلی؛ مریم قریشوندی؛ عیسی جوکار سرهنگی
دوره 5، شماره 17 ، اسفند 1397، ، صفحه 163-183
چکیده
چکیده
سیل یکی از مهمترین مخاطراتی است که در مخروط افکنهها ایجاد میشود و تحلیل آن با پیچیدگیهای زیادی همراه است. از طرفی دیگر تعداد زیادی از شهرها و روستاهای ایران بر روی مخروط افکنهها واقع شدهاند و بالقوه در خطر وقوع سیلاب قرار دارند. در این تحقیق خطر سیل در مخروط افکنههای شمال ایذه در استان خوزستان مورد بررسی قرار گرفته ...
بیشتر
چکیده
سیل یکی از مهمترین مخاطراتی است که در مخروط افکنهها ایجاد میشود و تحلیل آن با پیچیدگیهای زیادی همراه است. از طرفی دیگر تعداد زیادی از شهرها و روستاهای ایران بر روی مخروط افکنهها واقع شدهاند و بالقوه در خطر وقوع سیلاب قرار دارند. در این تحقیق خطر سیل در مخروط افکنههای شمال ایذه در استان خوزستان مورد بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق ابتدا سیستم حوضه – مخروطافکنه در محدودهی مورد مطالعه مشخص شد و کار در سه گام اصلی به انجام رسید. گام اول، شناسایی قسمتهای فعال مخروط افکنهها با استفاده از شاخصهای ژئومورفولوژیکی، گام دوم، تحلیل مقدار و مدت بارندگی، تخمین رواناب، دبی اوج و زمان رسیدن به دبی اوج سیلاب و گام سوم، رتبهبندی مناطق خطر با روش تصمیمگیری چند شاخصهی تاپسیس. تحلیل نهایی بر اساس چهار متغیر مساحت مخروط افکنهی فعال، مساحت روستاهای مستقر در مخروطهای فعال، دبی اوج سیل و مدت زمان رسیدن به دبی اوج سیلاب. تقریباً نود درصد مخروط افکنههای منطقه حالت تحمیلی داشته و رأس توپوگرافیک با نقطهی تقاطع یکسان داشته است. مخروط افکنههای 2 و 5 با ضریب نزدیکی 1 و 448/0 به ترتیب در رتبهها اول و دوم خطر سیلاب در منطقه قرار گرفتند. دو متغیر مساحت مخروط افکنه و مساحت روستاهای واقع بر آنها هفتادوهفت درصد وزن تأثیرگذاری را در رتبهبندی خطر سیلاب داشتهاند.
بهروز ساری صراف؛ طاهره جلالی عنصرودی
دوره 6، شماره 19 ، شهریور 1398، ، صفحه 163-185
چکیده
تغییر در الگوی دما و بارش تأثیرات مهمی بر روی کمیت و کیفیت منابع آبی بخصوص در مناطق خشک و نیمه خشک دارد. در این مقاله با استفاده از مدل SDSM، خروجی مدل جهانی گردش عمومی جو HadCM3را در منطقه ی مورد مطالعه به وسیله ی دادههای مشاهداتی ایستگاه تبریز ریزمقیاس نموده و با در نظر گرفتن سناریوی تغییر اقلیم A2، تغییرات تبخیر، رواناب و تغذیه ...
بیشتر
تغییر در الگوی دما و بارش تأثیرات مهمی بر روی کمیت و کیفیت منابع آبی بخصوص در مناطق خشک و نیمه خشک دارد. در این مقاله با استفاده از مدل SDSM، خروجی مدل جهانی گردش عمومی جو HadCM3را در منطقه ی مورد مطالعه به وسیله ی دادههای مشاهداتی ایستگاه تبریز ریزمقیاس نموده و با در نظر گرفتن سناریوی تغییر اقلیم A2، تغییرات تبخیر، رواناب و تغذیه ی ناشی از بارش در آبخوان تسوج برای دوره ی 2030-2017 مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل از ریزمقیاس نمایی نشان داد تحت سناریو A2، در منطقه ی مورد مطالعه میانگین دمای سالانه نسبت به دوره ی پایه 01/1 درجه سانتیگراد افزایش و بارش سالانه 1/7- میلیمتر کاهش خواهد یافت. به منظور شبیهسازی میزان تبخیر و تعرق، تغذیه و رواناب در دوره ی آینده از مدل HELP استفاده شد. نتایج نشان داد که به دلیل افزایش دما مقادیر قابل توجهی از بارش صرف تبخیر و تعرق خواهد شد. در کنار کاهش بارش و افزایش دما، ویژگیهای هیدرولیکی و رطوبتی خاک در میزان تغذیه نقش مهمی ایفا میکند. به طوری که با افزایش رطوبت خاک از میزان تغذیه کاسته شده و بر میزان رواناب افزوده خواهد شد.
ربابه فرزینکیا؛ محمدعلی زنگنه اسدی؛ ابوالقاسم امیراحمدی؛ رحمان زندی
دوره 6، شماره 20 ، آذر 1398، ، صفحه 165-185
چکیده
فرونشست پدیدهای مورفولوژیکی است که تحتتأثیر حرکت فرورو زمین پدید میآید. علت رخداد این پدیده ممکن است متأثر از عوامل طبیعی و انسانی باشد. در این پژوهش سعی شده است، فعالیتهای تکتونیکی و تأثیر آن در فرونشست زمین در حوضهی آبریز دشت جوین بررسی شود. جهت دستیابی به این امر از روشهای کمی از جمله شاخص شکل حوضه (BS)، شاخص عدم ...
بیشتر
فرونشست پدیدهای مورفولوژیکی است که تحتتأثیر حرکت فرورو زمین پدید میآید. علت رخداد این پدیده ممکن است متأثر از عوامل طبیعی و انسانی باشد. در این پژوهش سعی شده است، فعالیتهای تکتونیکی و تأثیر آن در فرونشست زمین در حوضهی آبریز دشت جوین بررسی شود. جهت دستیابی به این امر از روشهای کمی از جمله شاخص شکل حوضه (BS)، شاخص عدم تقارن حوضهی زهکشی (F) شاخص تقارن توپوگرافی معکوس (T)، شاخص سینوسی جبهه کوهستان (J)، انتگرال هیپسومتری (Hi)، شاخص پهنای کف دره به ارتفاع آن (VF)، شاخص سینوسیته رودخانه (S) شاخص گرادیان طولی رودخانه (SL) استفاده گردید. همچنین با بهره از روش تداخلسنج راداری، سعی شد، ژئودوالیتی را در دشت جوین بیان کنیم. نتایج بدست آمده بر اساس شاخصها AF,T,H,SMF,S,VF از لحاظ زمینساختی فعال و شاخص SL در حالت نیمهفعال قرار دارد. فعالیتهای تکتونیکی باعث کشیدگی دشت و نامتقارن شدن حوضه و عمیق شدن درهها در محدوهی مطالعاتی شده است. نتایج مربوط به تداخلسنج راداری نشان میدهد در بخشهای که میزان بالاآمدگی بیشتر است؛ به موازات آن در دشت با فرونشست (با متوسط نرخ4/6 سانتیمتر در سال) همراه است. همچنین دامنهی فرونشست در راستای ارتفاعات به صورت شرقی-غربی میباشد و این دو را در ارتباط معناداری قرار داده است که تأییدی بر توسعهی نظریهی ژئودوالیتی در سطح حوضه میباشد. با توجه به مخاطرات ژئومورفیکی حوضه، لازم است در فعالیتهای عمرانی و آمایش سرزمین، نقشهی پهنهبندی خطر منطقه تهیه گردیده و بر مبنای آن اقدامات کنترلی، حفاظتی، پیشگیری و یا هشداردهندگی صورت پذیرد.
ابراهیم عسگری؛ اباذر اسمعلی؛ رئوف مصطفیزاده؛ غلامرضا احمدزاده
چکیده
فرسایش عامل اصلی هدررفت منابع آب و خاک و بروز خسارتهای محیط زیستی است. پژوهش حاضر با هدف بررسی و مقایسهی سازندهای زمینشناسی از نظر میزان رواناب، غلظت رسوب و آستانهی شروع رواناب در آبخیز قرهشیران استان اردبیل با استفاده از دستگاه شبیهساز باران صورت گرفت. پس از برداشت تعداد 45 نمونه، نتایج آنالیز واریانس یکطرفه نشان داد ...
بیشتر
فرسایش عامل اصلی هدررفت منابع آب و خاک و بروز خسارتهای محیط زیستی است. پژوهش حاضر با هدف بررسی و مقایسهی سازندهای زمینشناسی از نظر میزان رواناب، غلظت رسوب و آستانهی شروع رواناب در آبخیز قرهشیران استان اردبیل با استفاده از دستگاه شبیهساز باران صورت گرفت. پس از برداشت تعداد 45 نمونه، نتایج آنالیز واریانس یکطرفه نشان داد که تفاوت معنیداری بین سازندهای مختلف از نظر میزان رواناب، غلظت رسوب وجود ندارد اما از نظر آستانهی شروع رواناب دارای تفاوت معنیداری (p Value<0.05) هستند. با مقایسهی مقادیر متوسط آستانهی شروع رواناب با استفاده از آزمون دانکن مشخص شد که بیشترین و کمترین آستانهی شروع رواناب بهترتیب با مقادیر 22/8 و 38/2 دقیقه مربوط به سازند Qt2 (پادگانههای آبرفتی جوان) و Qb (گدازههای بازالتی) است. نتایج نشان داد که رابطهی بین متغیرهای رواناب و رسوب در سازندهای مختلف از نوع عکس و کاهشی و رابطهی بین آستانهی شروع رواناب با مقدار رواناب معکوس با ضریب همبستگی 318/0- است و رابطهی بین آستانهی شروع رواناب با غلظت رسوب از نوع مستقیم و افزایشی (r=0.327) در سطح اطمینان 5 درصد است. در مجموع میتوان گفت که در بیشتر مناطق، سطح سازندهای قدیمیتر با تحول بیشتر در طول زمان، توسط رسوبات و سازندهای کواترنری پوشیده شده است. همین عامل باعث شده است تا بیشتر سازندها رفتاری مشابه از خود نشان دهند در حالیکه تفاوت ترکیب و کانیشناسی سازندهای مختلف به اندازهای است که سبب تفاوت در زمان شروع رواناب شده است.
حسن ترابی پوده؛ بابک شاهی نژاد؛ رضا دهقانی
دوره 5، شماره 14 ، خرداد 1397، ، صفحه 179-197
چکیده
چکیده
خشکسالی یکی از پدیدههای آب و هوایی است که در همهی شرایط اقلیمی و در همهی مناطق کرهی زمین به وقوع میپیوندد. پیشبینی خشکسالی نقش مهمی در طراحی و مدیریت منابع طبیعی، سیستمهای منابع آب، تعیین نیاز آبی گیاه ایفا مینماید. در این پژوهش جهت تخمین شاخص بارش استاندارد 12 ماههی چهار ایستگاه بارانسنجی دلفان، سلسله، ...
بیشتر
چکیده
خشکسالی یکی از پدیدههای آب و هوایی است که در همهی شرایط اقلیمی و در همهی مناطق کرهی زمین به وقوع میپیوندد. پیشبینی خشکسالی نقش مهمی در طراحی و مدیریت منابع طبیعی، سیستمهای منابع آب، تعیین نیاز آبی گیاه ایفا مینماید. در این پژوهش جهت تخمین شاخص بارش استاندارد 12 ماههی چهار ایستگاه بارانسنجی دلفان، سلسله، دورود و بروجرد واقع در استان لرستان از مدل شبکهی عصبی موجک استفاده شد و نتایج آن با سایر روشهای هوشمند از جمله شبکهی عصبی مصنوعی مقایسه گردید. برای این منظور از پارامتر بارش در مقیاس زمانی ماهانه در طی دورهی آماری (1372-1392) به عنوان ورودی و شاخص بارش استاندارد به عنوان پارامتر خروجی مدلها انتخاب گردید. معیارهای ضریب همبستگی، ریشهی میانگین مربعات خطا و میانگین قدر مطلق خطا برای ارزیابی و عملکرد مدلها مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد هر دو مدل قابلیت خوبی در تخمین شاخص بارش استاندارد دارند، لیکن از لحاظ دقت، مدل شبکهی عصبی موجک عملکرد بهتری نسبت به شبکهی عصبی مصنوعی از خود نشان داده است. در مجموع نتایج نشان داد استفاده از مدل شبکهی عصبی موجک میتواند در زمینه تخمین خشکسالی موثر باشد.
بهروز سبحانی؛ لیلا جعفرزاده علی آباد؛ وحید صفریان زنگیر
دوره 6، شماره 21 ، اسفند 1398، ، صفحه 181-202
چکیده
پدیدهی خشکسالی مختص ناحیه ای خاص نبوده و مناطق مختلف جهان از آن متأثر میباشد، یکی از این مناطق، ایران در جنوب غرب آسیا میباشد که در چند سال اخیر از این پدیده رنج میبرد. هدف پژوهش حاضر مدلسازی، تحلیل و پیشبینی خشکسالی در ایران میباشد. برای این کار ابتدا پارامترهای اقلیمی: بارش، دما، ساعات آفتابی، حداقل رطوبت نسبی و ...
بیشتر
پدیدهی خشکسالی مختص ناحیه ای خاص نبوده و مناطق مختلف جهان از آن متأثر میباشد، یکی از این مناطق، ایران در جنوب غرب آسیا میباشد که در چند سال اخیر از این پدیده رنج میبرد. هدف پژوهش حاضر مدلسازی، تحلیل و پیشبینی خشکسالی در ایران میباشد. برای این کار ابتدا پارامترهای اقلیمی: بارش، دما، ساعات آفتابی، حداقل رطوبت نسبی و سرعت باد در بازهی زمانی 29 ساله (2018- 1990) در 30 ایستگاه ایران مورد استفاده قرار گرفت. برای مدلسازی، شاخص فازی T.I.B.I ابتدا چهار شاخص (SET, SPI, SEB, MCZI) با استفاده منطق فازی در نرمافزار Matlab فازیسازی شدند و در نهایت برای پیش بینی از مدل شبکه ی عصبی مصنوعی تطبیقی Anfis بهره گرفته شد. یافته های پژوهش نشان داد شاخص فازی نوین T.I.B.I طبقات خشکسالی، چهار شاخص مذکور را با دقت بالا در خود منعکس کرد. از بین 5 پارامتر اقلیمی مورد استفاده در این پژوهش، پارامتر دما و بارش در نوسان شدت خشکسالی بیشترین تأثیر را داشت. شدت خشکسالی براساس مدلسازی صورت گرفته در مقیاس 6 ماهه بیشتر از 12 ماهه بود، بیشترین درصد رخداد خشکسالی در ایستگاه بندرعباس با مقدار (30/24) در مقیاس 12 ماهه و کمترین آن در ایستگاه شهرکرد با مقدار درصد فراوانی خشکسالی (36/0) درصد در مقیاس 6 ماهه اتفاق افـتاده است. پیشبینی خشکسالی شـاخص فازی T.I.B.I بر اساس مـدل Anfis ایستگاههای بندرعباس، بوشهر و زاهدان به ترتیب با مقدار شاخص T.I.B.I (62/0، 96/0 و 97/0) در نیمه جنوبی ایران بیشتر در معرض خشکسالی قرار گرفتند. براساس نتایج کلی پژوهش در هر دو مقیاس 6 و 12 ماهه مناطق نیمه جنوبی ایران از شدت بیشتر خشکسالی برخوردار شد که نیازمند مدیریت دقیق و کارآمد در مدیریت منایع آبی در این مناطق میباشد.
سیدمیثم داوودی؛ رضا قضاوی
چکیده
گسترش حوضه های آبریز شهری از طرفی باعث افزایش نیاز آبی این مناطق و از سوی دیگر با افزایش سطوح نفوذناپذیر باعث پارهای مشکلات از قبیل افزایش حجم و دبی پیک سیلاب، افزایش آلودگی ها، کاهش تغذیه ی سفرههای آب زیرزمینی، ایجاد جزایر گرمایی، افزایش دما و... شده است. این پژوهش با هدف تعیین استراتژیهای مدیریتی مناسب جهت بهره ...
بیشتر
گسترش حوضه های آبریز شهری از طرفی باعث افزایش نیاز آبی این مناطق و از سوی دیگر با افزایش سطوح نفوذناپذیر باعث پارهای مشکلات از قبیل افزایش حجم و دبی پیک سیلاب، افزایش آلودگی ها، کاهش تغذیه ی سفرههای آب زیرزمینی، ایجاد جزایر گرمایی، افزایش دما و... شده است. این پژوهش با هدف تعیین استراتژیهای مدیریتی مناسب جهت بهره برداری بهینه از منابع آب در سطح شهر نطنز با رویکرد SWOT انجام شده است. جهت انجام این تحقیق، مهمترین نقاط ضعف و قوت و همچنین فرصت ها و تهدیدات حوضه ی آبریز شهری نطنز در حوضه ی منابع آب شناسایی و بر اساس آن بهترین استراتژی های مدیریتی قابل اجراء تبیین گردید. بر اساس نتایج به دست آمده، در حال اجراء بودن سیستم تصفیه ی فاضلاب شهری، برنامه ی شهرداری برای اجرای طرح های جمع آوری رواناب ها و وجود برنامه ی ششم توسعه ی کشور در سطح شهرستان از جمله نقاط قوت و ناکارآمدی سیستم دفع فاضلاب و سیستم زهکشی شهری، عدم توجه به طرحهای توسعه ی شهری و عمرانی با موضوع جمع آوری رواناب های سطحی از نقاط ضعف منطقه است. وجود فعالیت های آبخیزداری در بالادست رودخانه های ورودی به حوضه ی شهری و استفاده مجدد و بر جا از رواناب به منظور افزایش منافع عمومی و کشاورزی، از مهمترین فرصت های منطقه است و وجود سطوح نفوذناپذیر، حفر چاه های متعدد به منظور تأمین آب کارخانجات و عدم وجود تصفیه خانه های فاضلاب شهری از تهدیدهای منطقه است. با توجه به یافتههای این پژوهش، نوع استراتژی ساختاری حوضه ی آبریز شهری نطنز، استراتژی تهاجمی است.
کاظم نصرتی؛ علی رجبی اسلامی؛ مجتبی صیادی
دوره 5، شماره 15 ، شهریور 1397، ، صفحه 171-190
چکیده
چکیده
آبهای زیرزمینی برای بسیاری از جوامع مهمترین منبع تأمین آب آشامیدنی است. کیفیت آب به طور مستقیم سلامت مصرفکنندگان را تحت تأثیر قرار میدهد، به همین دلیل بررسی کیفیت آب و عوامل مؤثر بر آن ضروری است. هدف از این مطالعه ارزیابی کیفیت آب زیرزمینی شهرستان ملارد استان تهران با استفاده از تحلیلهای آماری چند متغیره است. بدین ...
بیشتر
چکیده
آبهای زیرزمینی برای بسیاری از جوامع مهمترین منبع تأمین آب آشامیدنی است. کیفیت آب به طور مستقیم سلامت مصرفکنندگان را تحت تأثیر قرار میدهد، به همین دلیل بررسی کیفیت آب و عوامل مؤثر بر آن ضروری است. هدف از این مطالعه ارزیابی کیفیت آب زیرزمینی شهرستان ملارد استان تهران با استفاده از تحلیلهای آماری چند متغیره است. بدین منظور دادههای 13 پارامتر کیفی در 31 حلقه چاه آب شرب طی سالهای 1389 تا 1394 انتخاب گردید و بر اساس تحلیل خوشهای سلسله مراتبی چاههای آب شرب شهرستان ملارد به سه طبقه کیفی تقسیم بندی گردید. همچنین به منظور شناخت مهمترین پارامترهای کیفیت آب در هر منطقهی همگن از تحلیل عاملی بر اساس روش تحلیل مؤلفههای اصلی استفاده شد. نتاج نشان دادکه کیفیت آب در خوشه سوم (مناطق مرکزی و غربی) از مطلوبیت پایینتری برخوردار است و در هر خوشهی کیفی 3 عامل به عنوان مهمترین پارامترهای تغییر کیفیت آب با مجموع واریانس 8/92، 2/83 و 9/88 به ترتیب در خوشـهی همگن 2،1 و 3 تغییرات کیفیت آب آن خوشه را توجـیه میکنند. عاملهای به دست آمده از تحلیلهای عاملی نشان میدهد که پارامترهای موثر بر تغییرات کیفیت آب به طور عمده با سازندهای تبخیری، استفاده از کودهای شیمیایی و حاصلخیزکنندهها، فاضلابهای خانگی و دفع غیراصولی فضولات پرورشگاههای دام و طیور مرتبط میباشد.
ابراهیم بهشتی جاوید؛ فریبا اسفندیاری؛ شـهرام روستایی
دوره 5، شماره 16 ، آذر 1397، ، صفحه 177-197
چکیده
چکیده
یکی از مسائل مطرح در هیدرولوژی یک منطقه تولید رواناب و مساله سیلخیزی است. لندفرمها با توجه به مورفومتری که دارند نقش مهمی را در ایجاد رواناب و سیلخیزی ایفا میکنند. در این پژوهش با استفاده از استخراج لندفرمها و لایههای کاربری زمین، پوششگیاهی، جنس سازندها، بارش و کاربری زمین اقدام به پهنهبندی سیلخیزی ...
بیشتر
چکیده
یکی از مسائل مطرح در هیدرولوژی یک منطقه تولید رواناب و مساله سیلخیزی است. لندفرمها با توجه به مورفومتری که دارند نقش مهمی را در ایجاد رواناب و سیلخیزی ایفا میکنند. در این پژوهش با استفاده از استخراج لندفرمها و لایههای کاربری زمین، پوششگیاهی، جنس سازندها، بارش و کاربری زمین اقدام به پهنهبندی سیلخیزی در دامنههای شمالی سبلان شده است تا از این طریق اثرات مورفومتری لندفرمها در هیدرولوژی منطقه بررسی شود. برای استخراج لندفرمها از روش شیگرا در محیط نرمافزار Ecognition استفاده شد. ترکیب این لایه با لایههای کاربری زمین، تراکم پوشش گیاهی، جنس سازندها، بارندگی و تراکم شبکهی آبراهه با استفاده از روش منطق فازی صورت گرفت و نقشهی پهنهبندی پتانسیل سیلخیزی برای منطقه به دست آمد. نتایج کار نشان داد در بین 14 لندفرم استخراج شده برای منطقه سه لندفرم درههای کوچک کوهستانی، شانهخطالراس و دامنهی مستقیم، بیشترین تأثیر را در سیلخیزی دارند و به ترتیب 3/67، 9/62 و 2/53 درصد از سطح آنها به عنوان زمینهای با سیلخیزی زیاد و خیلیزیاد پهنهبندی شده است. در مقابل لندفرمهای از نوع دشتی و چالهها به صورت مناطق کمخطر از نظر سیلخیزی پهنهبندی شداند. با توجه به نتایج به دست آمده از پژوهش میتوان گفت تولید رواناب و سیلخیزی در سطح زمین به شدت تحت تأثیر مورفومتری لندفرمها قرار دارد که در کنار سایر پارمترهای محیطی میتواند در مطالعه هیدرولوژی مناطق بسیار مفید باشد.
اردشیر یوسف زاده؛ بتول زینالی؛ خلیل ولیزاده کامران؛ صیاد اصغری سراسکانرود
دوره 6، شماره 18 ، خرداد 1398، ، صفحه 181-205
چکیده
چکیدهبه دلیل ناپیوستگی در برداشت نمونه ها و نداشتن دسترسی به اطلاعات کافی در ارتباط با شناخت ویژگی های مناطق و نیز، صرف هزینه و زمان زیاد جهت برآورد آب قابل دسترس خاک و تغییرات مکانی آن، استفاده از تصاویر ماهوارهای به صرفه است. "مدل ذوزنقه ای حرارتی- مرئی" بر اساس تفسیر توزیع پیکسل در فضای LST-VI، است که فضای LST-VI برای تخمین رطوبت ...
بیشتر
چکیدهبه دلیل ناپیوستگی در برداشت نمونه ها و نداشتن دسترسی به اطلاعات کافی در ارتباط با شناخت ویژگی های مناطق و نیز، صرف هزینه و زمان زیاد جهت برآورد آب قابل دسترس خاک و تغییرات مکانی آن، استفاده از تصاویر ماهوارهای به صرفه است. "مدل ذوزنقه ای حرارتی- مرئی" بر اساس تفسیر توزیع پیکسل در فضای LST-VI، است که فضای LST-VI برای تخمین رطوبت سطحی خاک یا تبخیر-تعرق واقعی استفاده میشود. هدف از این مطالعه برآورد رطوبت خاک با استفاده از تصاویر ماهوارهای لندست 8 در سال های ک 2015، 2016 و 2017 و با استفاده از توزیع پیکسل در فضای LST-VI(TOTRAM) و STR-VI (OPTRAM) میباشد. بر اساس رابطه ی رگرسیونی برازش شده برای دو مدل، بیشترین ضریب تعیین به دست آمده برای مدل TOTRAM در سال 2015 و 2017 برابر با 99/0 میباشد و برای مدل OPTRAM در سال 2017 برابر با 97/0 میباشد که نشاندهندهی برازش و پراکنش دقیق دادهها در فضای LST-VI و STR-VI توسط مدلهای مورد نظر میباشد. در حالت کلی میتوان نتیجه گرفت که مدل OPTRAM بهتر و دقیقتر از مدل TOTRAM توانسته است رطوبت خاک را پیشبینی کند. چون ضرایب رگرسیونی به دست آمده برای OPTRAM مثبت و برای TOTRAM منفی است؛ یعنی STR-VI در محدودهی طول موج مرئی نسبت به LST-VI در محدوهی طول موج حرارتی، دقیقترین برآورد از رطوبت خاک را در نواحی فاقد دادههای کنترل زمینی میتواند داشته باشد.
شیرین محمدخان؛ فاطمه مرادی پور؛ انور مرادی
دوره 5، شماره 17 ، اسفند 1397، ، صفحه 185-203
چکیده
چکیده
دریاچهی ارومیه در شمال غرب ایران طی دهه های اخیر با یک خشکی تدریجی مواجه شده است. این مسئله باعث افزایش سطح زمین های شوره زار و بهتبع آن مشکلات اجتماعی-محیط زیستی فراوانی شده است. پایش مناطق ساحلی و استخراج تغییرات این مناطق در فاصله های زمانی مختلف دارای اهمیت زیادی است؛ زیرا ماهیت خطوط ساحلی دینامیکی است و ...
بیشتر
چکیده
دریاچهی ارومیه در شمال غرب ایران طی دهه های اخیر با یک خشکی تدریجی مواجه شده است. این مسئله باعث افزایش سطح زمین های شوره زار و بهتبع آن مشکلات اجتماعی-محیط زیستی فراوانی شده است. پایش مناطق ساحلی و استخراج تغییرات این مناطق در فاصله های زمانی مختلف دارای اهمیت زیادی است؛ زیرا ماهیت خطوط ساحلی دینامیکی است و مدیریت چنین محیط های بوم شناختی حساسی، به کسب اطلاعات دقیق در فاصله های زمانی مختلف نیاز دارد. هدف از انجام این تحقیق، بررسی گسترش نمکزارهای شمال غربی دریاچه ی ارومیه با استفاده از داده های میدانی، تصاویر ماهوارهای لندست (MSS, TM, ETM+, OLI) و رخساره های ژئومورفیک منطقه است. برای انجام این تحقیق، نمونه هایی از رسوب دریاچه به صورت سطحی (عمق 0 تا 15 سانتی متر) در ترانسکت های مختلف از یک محدوده ی مشخص در شمال غربی دریاچه برداشت شد. در مرحله ی بعد با استفاده از تصاویر ماهوارهای و پیمایش میدانی، میزان شوری، گسترش نمکزارها و رخسارههای ژئومورفیک استخراج گردید. در نهایت نتایج دادههای میدانی و آزمایشگاهی، تصاویر ماهوارهای و همچنین رخساره های ژئومورفیک مقایسه و اعتبارسنجی شد. نتایج نشان داد مساحت سطح آب دریاچه بسیار کاهش یافته و در مقابل نمکزارها در سطح وسیعی گسترش یافـته اند و مناطقی که دارای تراکم نـمک بالاتری میباشند با خطوط نمکزار به دست آمده از تصاویر ماهوارهای و رخسارههای ژئومورفیک مطابقت میکنند. بر اساس نقشهی رخسارهها، محدودهی مورد مطالعه دارای ۱۲ رخساره است که زمینهای شورهزار با مساحت 1724 هکتار، از نظر وسعت در بین رخسارههای محدوده، سومین رخساره میباشند؛ منطقه برداشت با مساحت 2641 هکتار و پهنه های ماسهای به مساحت ۱۴ هکتار، به ترتیب دارای بیشترین و کمترین وسعت رخنمون رخساره در منطقه مورد بررسی میباشند.
سعید نگهبان؛ دیانا درتاج
دوره 6، شماره 19 ، شهریور 1398، ، صفحه 187-209
چکیده
حرکات تکتونیکی همواره تأثیرات بسیار زیادی بر نقاط مختلف کره ی زمین دارند و هر منطقه ای که در حال حاضر نیز حرکات تکتونیکی در آنها وجود دارد به اصطلاح دارای تکتونیک فعال است. رودخانه ها نسبت به حرکات تکتونیکی حساس هستند و رابطه نزدیکی بین لندفرم های رودخانه ای و حرکات تکتونیکی وجود دارد. به منظور بررسی وضعیت تکتونیکی ...
بیشتر
حرکات تکتونیکی همواره تأثیرات بسیار زیادی بر نقاط مختلف کره ی زمین دارند و هر منطقه ای که در حال حاضر نیز حرکات تکتونیکی در آنها وجود دارد به اصطلاح دارای تکتونیک فعال است. رودخانه ها نسبت به حرکات تکتونیکی حساس هستند و رابطه نزدیکی بین لندفرم های رودخانه ای و حرکات تکتونیکی وجود دارد. به منظور بررسی وضعیت تکتونیکی یک منطقه یا حوضه روش های مختلفی وجود دارد. در این میان، شاخص های ژئومورفیکی در ارزیابی فعالیت های تکتونیکی ابزاری مفید و قابل اطمینان هستند. بر این اساس در تحقیق حاضر به بررسی وضعیت تکتونیکی حوضه ی رودخانه ی سیروان پرداخته شده است. در این تحقیق حوضه ی رودخانه ی سیروان شامل 5 زیرحوضه ی گاران، شویشه، قشلاق، گاورود و سیروان مورد ارزیابی قرار گرفته شده است. به منظور بررسی تأثیر تکتونیک بر زیرحوضه های مورد مطالعه از 8 شاخص، شامل: شاخص پیچ و خم (سینوسی) جبهه کوهستان (Smf)، شاخص عدم تقارن حوضه زهکشی (AF)، شاخص گرادیان طولی رودخانه (SL)، شاخص تقارن توپوگرافی معکوس (T)، شاخص تراکم سطحی آبراهه (P)، شاخص انتگرال هیپسومتری (Hi)، شاخص سینوسی رودخانه (S) و شاخص شکل حوضه (Bs) استفاده شده است. پس از ارزیابی حوضه بر مبنای شاخص های موجود، به منظور طبقه بندی حوضه ها از نظر فعالیت تکتونیکی، از شاخص ارزیابی نسبی فعالیت های تکتونیکی (Lat) استفاده شده است که نتایج حاصله از این شاخص بیانگر این است که در بین زیرحوضه های مطالعاتی، زیرحوضه ی شویشه با میانگین کلاس ۲، دارای وضعیت فعالتری نسبت به سایر زیرحوضه ها است
محمد حسین رضایی مقدم؛ میراسدالله حجازی؛ عبداله بهبودی
دوره 6، شماره 20 ، آذر 1398، ، صفحه 187-204
چکیده
حوضه های آبریز سیستم های بازی هستند که با توجه به پیچیدگی آن و برای دست یافتن به اهداف موردنظر، اقدام به مدلسازی میشود. از طریق مدلسازی هزینه ی مطالعه برای سامانه های پیـچیده کاهش مییابد، زیرا انجام آزمایشات صحرایی در سطح وسیع بسیار پرهزینه و یا غیرممکن هستند. همچنین از طریق تحلیل نتایج حاصل از مدل میتوان بخوبی حوضه ...
بیشتر
حوضه های آبریز سیستم های بازی هستند که با توجه به پیچیدگی آن و برای دست یافتن به اهداف موردنظر، اقدام به مدلسازی میشود. از طریق مدلسازی هزینه ی مطالعه برای سامانه های پیـچیده کاهش مییابد، زیرا انجام آزمایشات صحرایی در سطح وسیع بسیار پرهزینه و یا غیرممکن هستند. همچنین از طریق تحلیل نتایج حاصل از مدل میتوان بخوبی حوضه های آبریز را مدیریت کرد. در این پژوهش میزان عملکرد مدل بارش-رواناب IHACRES در شبیه سازی رواناب حوضه ی آبریز لنبران ارزیابی گردید. داده های ماهانه بارندگی و دمای ایستگاه ورزقان به عنوان متغیرهای ورودی برای شبیه سازی جریان و داده های مشاهداتی دبی در ایستگاه هیدرومتری کاسین برای سنجش دقت مدل IHACRES به کار گرفته شد. بر اساس سال های موجود، از دادههای سال 2002-2000 برای سازگاری مدل و 2012-2003 برای واسنجی و 20016-2013 برای اعتبارسنجی مورد استفاده قرار گرفتند. برای بررسی توانایی مدل IHACRES در شبیه سازی رواناب از معیار ضریب نش – ساتکلیف استفاده گردید. نتایج نشان داد که این ضریب 71/0 و 74/0 به ترتیب برای واسنجی و اعتبارسنجی بدست آمد. بنابراین با توجه به نتایج حاصل از ارزیابی مدل IHACRES با استفاده از معیارهای عملکردی مختلف و به دلیل کاربری آسان، و ورودی های کمتر و کاهش صرف زمان میتوان استفاده از این مدل را جهت شبیه سازی و پیشبینی رواناب در مقیاس ماهانه در حوضه ی آبریز لنبران توصیه نمود و از آن جهت بررسی و مطالعهی رواناب سطحی و جریان رودخانه ای طی دوره های آتی استفاده کرد.
مراد دارابی؛ حسین قره داغی؛ مسعود نجابت
دوره 5، شماره 14 ، خرداد 1397، ، صفحه 199-218
چکیده
چکیده هدف از تحقیق حاضر نیز ارزیابی پروژههای آبخیزداری بیولوژیک، مدیریتی و سازهای و تأثیر آن بر روی میزان کاهش فرسایش، رسوب و پارامترهای پوشش حفاظتی زمین در فاصلهی سالهای اجرای 1380-1389 در حوضهی آبخیز شهری خرمبید از سرشاخههای سد سیوند در استان فارس است. بدین منظور امتیاز عاملهای مدل تجربی MPSIAC اصلاح شده به کمک نرمافزار ...
بیشتر
چکیده هدف از تحقیق حاضر نیز ارزیابی پروژههای آبخیزداری بیولوژیک، مدیریتی و سازهای و تأثیر آن بر روی میزان کاهش فرسایش، رسوب و پارامترهای پوشش حفاظتی زمین در فاصلهی سالهای اجرای 1380-1389 در حوضهی آبخیز شهری خرمبید از سرشاخههای سد سیوند در استان فارس است. بدین منظور امتیاز عاملهای مدل تجربی MPSIAC اصلاح شده به کمک نرمافزار GIS برای شرایط قبل و بعد از عملیات آبخیزداری بر روی دامنه و برداشت مستقیم رسوب پشت سازهها تعیین شد. سپس با مقایسهی تغییر امتیاز عاملها، اثرگذارترین برنامههای آبخیزداری مشخص گردید. همچنین با مقایسهی تغییر مساحت کلاسهای رسوبدهی، ارزیابی تغییر کلاسها نیز انجام شده است. نتایج تحقیق نشان داد امتیاز عامل فرسایش رودخانهای و فرسایش سطحی به ترتیب 77/30 و 51/30 درصد بیشترین تأثیر و عامل پوشش زمین با 05/15 درصد کمترین تأثیر را در کاهش 97/21 درصدی رسوبدهی داشته است. همچنین مساحت کلاس درجهی رسوبدهی 75-100، 1375 هکتار که معادل 78/15 درصد از مساحت حوضه میباشد و از نظر توزیع مکانی در خروجی حوضه واقع شده که به کلاس 50-75 تغییر کرده است. کلاس درجهی رسوبدهی 50-75، 7339 هکتار 22/84 درصد بوده است که با 09/28 درصد کاهش داشته و به کلاس پایینتر 25-50 تغییر پیدا کرده است. با توجه به معنیدار بودن تغییرات رسوبدهی زیرحوضهها در سطح 05/، نتایج حاکی از کارا بودن پروژههای آبخیزداری در کاهش رسوبدهی است. به منظور مدیریت منابع آب و خاک و اثرگذاری بیشتر عملیات آبخیزداری در کاهش فرسایش و رسوب و افزایش لایهی پوششی زمین در حوضهی آبخیز خرمبید، از تلفیق برنامههای بیولوژیک و سازهای و علاج بخشی عملیات سازهای اجراء شده در حوضه اقدام گردد.
میثم یاری؛ سمیه سلطانی گردفرامرزی؛ محسن قاسمی؛ روح الله تقی زاده
دوره 6، شماره 21 ، اسفند 1398، ، صفحه 203-225
چکیده
تغییرات کاربری اراضی، یکی از عواملی است که بر خصوصیات رواناب سطحی و سیلاب در سطوح مختلف حوضهها، تأثیر میگذارد. هدف از پژوهش حاضر بررسی اثر تغییرات بوجود آمده در کاربری و پوشش اراضی بخشی از حوضه ی آبخیز قره سو اردبیل در بازهی زمانی 2012-1992 بر روی ارتفاع رواناب حوضه است. بدین منظور ابتدا با استفاده از نقشه ی گروه هیدرولوژیکی ...
بیشتر
تغییرات کاربری اراضی، یکی از عواملی است که بر خصوصیات رواناب سطحی و سیلاب در سطوح مختلف حوضهها، تأثیر میگذارد. هدف از پژوهش حاضر بررسی اثر تغییرات بوجود آمده در کاربری و پوشش اراضی بخشی از حوضه ی آبخیز قره سو اردبیل در بازهی زمانی 2012-1992 بر روی ارتفاع رواناب حوضه است. بدین منظور ابتدا با استفاده از نقشه ی گروه هیدرولوژیکی خاک و نقشه ی کاربری اراضی مربوط به سال های 1992، 2002 و 2012، شماره ی منحنی منطقه به دست آمد و سپس با استفاده از این نقشه ها، میزان نگهداشت ویژه ی خاک (S) محاسبه و میزان رواناب از طریق روش SCS برآورد شد. نتایج نشان داد که در طول دوره های مورد مطالعه، مساحت کاربری های اراضی جنگل، زراعت آبی و زمین بایر به ترتیب 54/2، 69/16 و 19/1 درصد کاهش پیدا کرده و مساحت کاربری های مرتع، زراعت دیم و مناطق مسکونی به ترتیب 74/5، 39/12 و 29/2 درصد افزایش یافته است. این تغییرات باعث افزایش شمارهی منحنی از 57/78 در سال 1992 تا مقدار 77/79 در سال 2012 شده و به دنبال آن نگهداشت ویژه از 28/69 در سال 1992 به مقدار 42/64 در سال 2012 کاهش پیدا کرده است. تغییرات این عوامل باعث افزایش رواناب از مقدار 4/263 میلیمتر در سال 1992 تا 07/297 میلیمتر در سال 2012 گردیده است که بیانگر افزایش 67/33 میلیمتری (33/11 درصد) رواناب در طول دوره ی مورد مطالعه میباشد. محاسبه ی ضریب همبستگی بین کاربری های مختلف و شماره ی منحنی و ارتفاع رواناب نشان داد که این متغیرها با کاربری های مرتع، زراعت دیم و مناطق مسکونی رابطه ی مستقیم دارند، در حالی که با کاربری های جنگل، زراعت آبی و زمین بایر، دارای رابطه ی معکوس هستند.
حامد غلامیان؛ علیرضا ایلدرمی
چکیده
در یک حوزه آبریز بین وقایع هیدرولوژیکی نظیر جریان های سیلابی با ساختار ژئومورفولوژیکی حاکم بر آن ارتباط منطقی وجود دارد. هدف این تحقیق محاسبه دبی اوج هیدروگراف و وضعیت انتقال و رسوب با استفاده از دو مدل GIUH و WinTR-55 در حوزه آبخیز سنقر از زیرحوزه های کرخه است . ابتدا حوزه به 8 زیر حوزه و چهار Reach تقسیم و سپس پارامترهای از قبیل مساحت، نسبت ...
بیشتر
در یک حوزه آبریز بین وقایع هیدرولوژیکی نظیر جریان های سیلابی با ساختار ژئومورفولوژیکی حاکم بر آن ارتباط منطقی وجود دارد. هدف این تحقیق محاسبه دبی اوج هیدروگراف و وضعیت انتقال و رسوب با استفاده از دو مدل GIUH و WinTR-55 در حوزه آبخیز سنقر از زیرحوزه های کرخه است . ابتدا حوزه به 8 زیر حوزه و چهار Reach تقسیم و سپس پارامترهای از قبیل مساحت، نسبت انشعاب، نسبت طول، سرعت جریان، عرض کف آبراهه، شیب آبراهه، جنس و طول مسیرجریان، ضریب زبری مانینگ، شیب کناره ها و مقاطع آبراهه، نوع جریانات، بارندگی 24 ساعته در هر زیر حوزه تعیین و مقادیر دبی اوج هیدروگراف محاسبه گردید. نتایج نشان داد که مقادیر دبی اوج محاسباتی توسط مدل GIUH به میزان 52/6 درصد بیشتر از مقادیر دبی اوج محاسباتی توسط مدل WinTR-55 می باشد. نتایج نشان داد که در زیرحوزه های S1 و S2 S6 و S8 بعلت کوهستانی بودن و افزایش شیب و سرعت جریان، ظرفیت انتقال رسوب بالا رفته و فرسایش فعال می باشد. در زیرحوزه های S3 و S4 و S5 S7 به دلیل شیب کم و کاهش سرعت جریان ظرفیت انتقال پایین و رسوبگذاری اتفاق افتاده است. همچنین مقادیر RMSE و R2 محاسبه شده برای هر دو مدل نشان داد که مدل WinTR-55 نسبت به مدل GIUH دقت و کارایی بالاتری در برآورد دبی اوج حوزه دارد.