صیاد اصغری سراسکانرود؛ بتول زینالی؛ صالح اصغری سراسکانرود
دوره 3، شماره 7 ، شهریور 1395، ، صفحه 39-57
چکیده
محل استقرار سکونتگاهها و سایر تأسیساتی که انسان ایجاد میکند، در بسیاری از موارد تحت تأثیر عوامل محیطی به ویژه ژئومورفولوژی و زمینشناسی است. امروزه به تبع رشد جمعیت، توسعهی ساخت و سازها اجتنابناپذیر است و تأثیر نامطلوب نیازهای بشر بر روی زمین و همچنین بهرهبرداری از مناطق اطراف شهرها و روستاها برای خانهسازی و تأسیسات ...
بیشتر
محل استقرار سکونتگاهها و سایر تأسیساتی که انسان ایجاد میکند، در بسیاری از موارد تحت تأثیر عوامل محیطی به ویژه ژئومورفولوژی و زمینشناسی است. امروزه به تبع رشد جمعیت، توسعهی ساخت و سازها اجتنابناپذیر است و تأثیر نامطلوب نیازهای بشر بر روی زمین و همچنین بهرهبرداری از مناطق اطراف شهرها و روستاها برای خانهسازی و تأسیسات اقتصادی و صنعتی گسترشی روزافزون مییابد. در این بین، کثرت عوامل ژئومورفولوژیک و پویایی و دینامیسم محیط طبیعی، گاه امکان ارزیابی یکجای کلیهی عوامل را جهت بازشناسی بهترین مکان برای جایگذاری عناصر توسعه، با مشکل مواجه میسازد. لذا بهرهگـیری از شیوههای کارآمد ارزیابی از مهمترین اقدامات در راستای برنامهریزی بهتر خواهد بود. بر همین اساس تحقیق حاضر در پی آن است تا با استفاده از روش اولویتبندی TOPSIS - که یک روش تصمیمگیری قوی و تکنیکی بر اساس نزدیکی به جواب ایدهآل است- به مکانیابی بهترین مکان از نظر ساختار طبیعی و ژئومورفولوژیک، جهت توسعهی آتی شهر ارومیه بپردازد. در این پژوهش، با ورود لایههای اطلاعاتی منطقه به محیط ARC GIS و بر اساس مؤلفه توپوگرافی که مهمترین محدودیت مورفولوژیک شهر ارومیه به شمار میآید، سه سایت جهت توسعه مناسب تشخیص داده شد که سایتهای پیشنهادیآ با استفاده از مؤلفههای طبیعی و مورفولوژیک از طریق تکنیکهای ANTROPY فازی (جهت وزندهی به شاخصها) و TOPSIS (جهت اولویتبندی سایتها) مورد ارزیابی قرار گرفت. براساس یافتههای تحقیق، سایت ج در بخش شرقی شهر با ضریب CI معادل 76877/0 به عنوان بهترین محل جهت توسعهی آتی شهر ارومیه در نظر گرفته شده است.
غلامعباس فلاح قالهری؛ الهام کدخدا
دوره 4، شماره 11 ، شهریور 1396، ، صفحه 39-57
چکیده
تعامل عمیق، پیچیده و مداوم بارش با سایر عناصر و عوامل اقلیمی، سبب تغییر و تنوع این عنصر در بعد زمان و مکان شده است. یکی از رویکردهای مطالعاتی جدید در اقلیمشناسی، توصیف تنوع مکانی بارش بر اساس آمارههای مکانی است. هدف مطالعهی حاضر آن است که با استفاده از روشهای آمار مکانی، رفتار عمومی بارش دشت مشهد در امتداد مکان ارائه گردد. ...
بیشتر
تعامل عمیق، پیچیده و مداوم بارش با سایر عناصر و عوامل اقلیمی، سبب تغییر و تنوع این عنصر در بعد زمان و مکان شده است. یکی از رویکردهای مطالعاتی جدید در اقلیمشناسی، توصیف تنوع مکانی بارش بر اساس آمارههای مکانی است. هدف مطالعهی حاضر آن است که با استفاده از روشهای آمار مکانی، رفتار عمومی بارش دشت مشهد در امتداد مکان ارائه گردد. در این راستا از دادههای بارش روزانه 34 ایستگاه همدید، اقلیمشناسی و بارانسنجی طی دورهی آماری (1392-1342 هجری خورشیدی) استفاده شده است. در ابتدا بر اساس روشهای آمار کلاسیک، پراکندگی مکانی و زمانی بارش مورد مطالعه و سپس سه مشخصهی میانگین مرکزی، فاصله استاندارد و توزیع جهتدار مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج و بررسیها، نشان داد که مرکز ثقل (گرانیگاه) بارشهای سالانه نیمقرن اخیر دشت مشهد 83/3 کیلومتر جابجایی داشته است و توزیع جهتدار گویای بزرگی اثر شیب و جهتگیری آن برمیزان بارش است. همچنین فاصله استاندارد بارش دشت مشهد در دههی پنجم (1392-1382) نسبت به دههی اول (1352-1342) به میزان 57/1254 واحد تغییر نموده است. این عامل دلیلی بر ناپایداری روابط خطی عوامل مکانی در تولید بارش در دشت مشهد است. بر این اساس ناهمواریها و ارتفاع بیشترین نقش را در الگوی مکانی بارش در دشت مشهد ایفا میکنند.
محمد حسین جهانگیر؛ احمد نوحه گر؛ کیوان سلطانی
دوره 6، شماره 18 ، خرداد 1398، ، صفحه 39-56
چکیده
چکیدهتبخیر به عنوان یکی از پارامترهای طبیعی به علت نقش مهمی که در خروج آب از دسترس بشر دارد، همواره مورد توجه کارشناسان و محققان بوده است. در این پژوهش سعی شده است تا با بکارگیری مدل شبکه ی عصبی مصنوعی در برآورد تبخیر از سطح دریاچه ی سد میناب، میزان دقت مدل مورد ارزیابی قرار گیرد. برای بررسی روند تغییرات پارامترهای مؤثر بر تبخیر ...
بیشتر
چکیدهتبخیر به عنوان یکی از پارامترهای طبیعی به علت نقش مهمی که در خروج آب از دسترس بشر دارد، همواره مورد توجه کارشناسان و محققان بوده است. در این پژوهش سعی شده است تا با بکارگیری مدل شبکه ی عصبی مصنوعی در برآورد تبخیر از سطح دریاچه ی سد میناب، میزان دقت مدل مورد ارزیابی قرار گیرد. برای بررسی روند تغییرات پارامترهای مؤثر بر تبخیر برای اطلاعات 19 ساله موجود، با استفاده از رگرسیون غیرخطی بهترین برازش از بین نقاط موجود برای دادهها ترسیم و روند کلی تغییرات پارامترهای مؤثر بر تبخیر مشخص شده است. همچنین برای مدلسازی تبخیر با استفاده از شبکه ی عصبی مصنوعی از آمار 19 ساله، از سال 1374 تا 1392 استفاده و بهترین ساختار برای محاسبهی میزان تبخیر از سطح دریاچه ی سد میناب انتخاب شده است. در این ساختار لایه ی اول و دوم دارای 5 نورون میباشند که با 1000 تکرار برای محاسبه ی آن، بهترین نتیجه به دست آمد. ضرایب آماری به دست آمده از تحلیل با استفاده از شبکه ی عصبی مصنوعی در انتخاب بهترین ساختارمورد توجه قرار گرفت که در این ساختار ضریب همبستگی با مقدار 8941/0 دارای بیشترین مقدار در بین آزمونهای دیگر است و مقادیر خطا برای دادههای آموزش و آزمایش نیز به ترتیب برابر با 0011/0 و 0082/0 است که پس از این ساختار، ساختارهای ANN(3,7,1)، ANN (4,10,1)، ANN(4,11,1)، ANN(5,3,1) دارای مقادیر ضریب همبستگی و خطای قابل قبولی در تعیین مقدار تبخیر از دریاچهی سد میناب میباشند.
محمد رضایی مقدم؛ صغری اندریانی؛ فرهاد الماس پور؛ خلیل ولی زاده کامران؛ ابوالفضل مختاری اصل
دوره 1، شماره 1 ، بهمن 1393، ، صفحه 41-57
چکیده
چکیده تغییرات کاربری و پوشش اراضی تأثیر مستقیمی بر تغییر رژیم هیدرولوژیکی حوضه دارد. به عبارتی میتواند با افزایش سطوح زمینهای بایر و کاربریهای مشابه آن باعث سیلخیزی حوضه شده، با افزایش سطوح کاربری باغ و کاربریهای مشابه آن باعث مصرف و نفوذ بیشتر آب شود و بر کاهش دبی، نقش موثری داشته باشد. هدف از پژوهش حاضر بررسی اثر تغییرات ...
بیشتر
چکیده تغییرات کاربری و پوشش اراضی تأثیر مستقیمی بر تغییر رژیم هیدرولوژیکی حوضه دارد. به عبارتی میتواند با افزایش سطوح زمینهای بایر و کاربریهای مشابه آن باعث سیلخیزی حوضه شده، با افزایش سطوح کاربری باغ و کاربریهای مشابه آن باعث مصرف و نفوذ بیشتر آب شود و بر کاهش دبی، نقش موثری داشته باشد. هدف از پژوهش حاضر بررسی اثر تغییرات بهوجود آمده در کاربری و پوشش اراضی حوضه آبریز سد علویان در بازه زمانی 2013-1987، بر روی سیلخیزی حوضه و دبی رواناب است و بدین منظور ابتدا با استفاده از نقشه گروه هیدرولوژیکی خاک که نشان از حساس بودن منطقه دارد و نقشه کاربری و پوشش اراضی مربوط به دورههای زمانی 1987، 2000 و 2013 شماره منحنی (CN) منطقه برای هر دوره زمانی به دست آوردیم و سپس با استفاده از این نقشهها، میزان نگهداشت خاک (S) را محاسبه کردیم و در نهایت میزان رواناب حاصل از شبیهسازی بارش 100 میلیمتری از طریق مدلSCS برآورد گردید که نتیجه حاکی از افزایش رواناب یا به عبارتی سیلخیز شدن حوضه بر اثر تغییر کاربری و پوشش اراضی است. با توجه به وجود رابطه بین بارش و دبی در بازههای زمانی تعیین شده، تغییر کاربری باغ به عنوان یکی از عوامل موثر در کاهش دبی مورد بررسی قرار گرفت و بعد از جداسازی جریان پایه و جریان حاصل از ذوب برف با استفاده از تصاویر ماهوارهای مودیس از دبی کل، بقیه دبی بهعنوان دبی حاصل از بارش در نظر گرفته شد. نتیجه حاصل از تحلیل کوواریانس نشان داد که افزایش در مساحت کاربری باغ باعث کاهش رابطه بین بارش و دبی حاصل از آن در حوضه آبریز سد علویان شده است.
شهرام روستایی؛ معصومه رجبی؛ نسرین سمندر
دوره 2، شماره 2 ، خرداد 1394، ، صفحه 41-66
چکیده
رودخانهها نسبت به حرکات تکتونیکی حساس هستند و رابطه نزدیکی بین لندفرمهای رودخانهای و حرکات تکتونیکی وجود دارد. شاخصهای ژئومورفیک بهعنوان ابزاری برای مشخص کردن ساختارهای جدید و فعال این حرکات به کار میروند. بهعلت وجود شواهد تکتونیکی فعال در منطقه اسکوچای، مانند دگرشیبیها، وجود گسل، تراسهای رودخانهای و ...
بیشتر
رودخانهها نسبت به حرکات تکتونیکی حساس هستند و رابطه نزدیکی بین لندفرمهای رودخانهای و حرکات تکتونیکی وجود دارد. شاخصهای ژئومورفیک بهعنوان ابزاری برای مشخص کردن ساختارهای جدید و فعال این حرکات به کار میروند. بهعلت وجود شواهد تکتونیکی فعال در منطقه اسکوچای، مانند دگرشیبیها، وجود گسل، تراسهای رودخانهای و غیره به محاسبه شاخصهای مربوط به اندازهگیری میزان تکتونیک فعال منطقه پرداخته شده است. در این پژوهش شاخصهای زیر برای حوضه اسکوچای مورد استفاده قرار گرفتهاند. شاخص شیب طولی رودخانه (SL)، شاخص عدم تقارن آبراهه (AF)، شاخص نسبت عرض کف بستر دره به ارتفاع آن (VF)، شاخص شکل حوضه) S(B و شاخصهای AF (وسعت مخروط افکنه) و SF مخروط افکنه که رابطه بین وسعت مخروط و وسعت حوضه و شیب مخروط و شیب حوضه را بیان کرده و تأثیر تکتونیک در شکلگیری مخروطها (شیب و وسعت آنها)را بیان میکند، بر روی حوضه محاسبه شد. تمامی این شاخصها از نقشههای زمینشناسی و توپوگرافی منطقه استخراج و سپس وارد GIS شد و سپس محاسبات مربوط به آنها انجام شد و در طبقاتی با فعالیت تکتونیکی خیلی زیاد، زیاد، متوسط و کم، قرار گرفت. نتایج دادههای حاصل از تحلیلهای توپوگرافی، شواهد زمینریختشناسی حاصل از مشاهدات میدانی و مقادیر بهدست آمده از شاخصهای ژئومورفیک و بررسی شواهد حاکی از فعال بودن نئوتکتونیک در حوضه است و حوضه براساس طبقهبندی LAT در کلاس دو قرار میگیرد که نشاندهنده فعالیتهای نئوتکتونیکی بالا در حوضه است و مخروطافکنه حوضه در محیط فعال تکتونیکی تشکیل شده است. مقادیر کمی بهدست آمده از شاخصهای ژئومورفیک را شواهد ژئومورفولوژیکی منطقه تأیید میکند.
غلام حسین جعفری
دوره 2، شماره 5 ، اسفند 1394، ، صفحه 41-61
چکیده
در شهرستانهای زنجان و ایجرود و بخشهایی از ابهر، طارم و ماهنشان استان زنجان، درههای فراوان و متعددی وجود دارد. این مقاله به بررسـی و مطالعهی شاخصهای مورفوتکتونیکی برخی از این درهها با در نـظر داشتن ساختمان زمینشناسی پرداخته است. بدین منظور ابتدا درههای منطقهی مورد مطالعه بر اساس فرم و ساختمان تقسیمبندی شد. ...
بیشتر
در شهرستانهای زنجان و ایجرود و بخشهایی از ابهر، طارم و ماهنشان استان زنجان، درههای فراوان و متعددی وجود دارد. این مقاله به بررسـی و مطالعهی شاخصهای مورفوتکتونیکی برخی از این درهها با در نـظر داشتن ساختمان زمینشناسی پرداخته است. بدین منظور ابتدا درههای منطقهی مورد مطالعه بر اساس فرم و ساختمان تقسیمبندی شد. از مجموع 149 دره شناسایی شده، 37 دره ساختمان عمود بر گسل، 9 دره در هر یک از ساختمانهای موازی گسل، گسلی و عمود بر تاقدیس، 10 دره در ساختمان عمود بر ناودیس، 6 دره در ساختمان موازی با ناودیس، 5 مورد در ساختمان ترکیبی از گسل با ناودیس یا تاقدیس (درههای ترکیبی) و 64 درهی باقی مانده به عنوان درههای سایر معرفی گردید. برای تعیین مقدار فعالیت نئوتکتونیکی درهها از شاخصهای مورفوتکتونیک مثل گرادیان طولی رودخانه (SL)، عدم تقارن حوضهی زهکشی (AF)، نسبت پهنای کف دره به ارتفاع آن (VF) و شاخص میزان پیچ و خم رودخانه (S) استفاده شد. نتایج بررسیها حاکی از آن است که منطقهی مطالعاتی از نظر شاخص (SL) در همهی طبقات انتخابی غیرفعال بوده، کمترین مقادیر SL با کم عمقترین درهها و مقادیر بالای آن بر عمیقترین درهها منطبق است. میانگین شاخص (VF) در هر یک از زیرحوضهها نشان میدهد؛ که طبقههای ترکیبی و عمود بر گسل مابین یک و دو قرار داشته و نیمه فعال است؛ اما در سایر طبقات کوچکتر از یک بوده و تکتونیک فعال میباشد. همچنین منطقه از نظر حوضهی زهکشی، نامتقارن است که علت آن فعال بودن منطقه از نظر شاخص (AF) است. پایین بودن شاخص (S) در همه طبقات مبین مستقیم بودن رودخانه و جوان و فعال بودن منطقه است. بررسی همچنان حاکی از این است که سایر درهها از فعالیت نئوتکتونیکی، کمتر متأثر شدهاند.
طاهره محمدی؛ محمد تقی دستورانی
دوره 4، شماره 10 ، خرداد 1396، ، صفحه 41-64
چکیده
آبخیزهای سالم، خدمات اکوسیستمی بسیاری در زمینههای مختلف چون اجتماعی و رفاه اقتصادی ارائه میدهند، لذا میبایست روشهایی توسعه یابند که بتوان بر اساس آنها درجهی سلامت و سطح پایداری آبخیزها را تعیین نمود. یکی از شاخصهای مورد استفاده برای تعیین پایداری، شاخص پایداری آبخیز (WSI) میباشد. این شاخص از تلفیق چهار زیرشاخص هیدرولوژی، ...
بیشتر
آبخیزهای سالم، خدمات اکوسیستمی بسیاری در زمینههای مختلف چون اجتماعی و رفاه اقتصادی ارائه میدهند، لذا میبایست روشهایی توسعه یابند که بتوان بر اساس آنها درجهی سلامت و سطح پایداری آبخیزها را تعیین نمود. یکی از شاخصهای مورد استفاده برای تعیین پایداری، شاخص پایداری آبخیز (WSI) میباشد. این شاخص از تلفیق چهار زیرشاخص هیدرولوژی، محیط زیست، حیات و سیاستگذاری شکل گرفته است. این شاخص حوضهی آبخیز را در سه سطح پایین، متوسط و بالا ارزیابی میکند. حوضهی آبخیز زیدشت به دلیل تغییرات عمدهی دورهی ده ساله (1380-1390) به عنوان یک حوضهی مطالعاتی انتخاب شد. مقدار شاخص پایداری برای آبخیز زیدشت در طول دورهی 1380 تا 1390، 65/0 محاسبه گردید. این مقدار نشان میدهد که این آبخیز در سطح پایداری متوسط رو به پایین قرار گرفته است. با توجه به تحلیلهای صورت گرفته مشخص شد که برای رسیدن به توسعهی پایدار در آبخیز زیدشت لازم است، ابتدا در زمینهی مسائل کیفی هیدرولوژی (کیفیت آب رودخانهی زیدشت مد نظر است)، مطالعات و طرحهای جامع در راستای مدیریت و حفاظت از منابع آبی موجود در حوضه انجام گیرد و پس از بهبود این مسئله به ترتیب به مسائل پیرامون حیات آبخیزنشینان، محیطزیست، هیدرولوژی (بخش کمیت آب) و در آخر سیاستگذاری پرداخته شود. به این ترتیب این ارزیابی به مدیران و تصمیمگیران در زمینه برنامهریزی آینده و آمایش سرزمین کمک خواهد کرد.
عبدالرضا واعظی هیر؛ ناصر جبرائیلی اندریان؛ شعیب بختیاری
دوره 6، شماره 20 ، آذر 1398، ، صفحه 41-56
چکیده
تکتونیزه شدن استان کردستان و گسترش سنگهای کربناته انحلالپذیر، باعث توسعهی کارست شده است. تعیین واحد کارستی و غیرکارستی و انتقال موقعیت چشمهها و غارها روی نقشه نشان داد که تمام غارهای منطقه بر روی واحدهای کارستی قرار گرفتهاند. مقایسهی دیاگرام گلسرخی امتداد گسلهای اطراف چند غار با امتداد راهروهای این غارها تأثیر آب ...
بیشتر
تکتونیزه شدن استان کردستان و گسترش سنگهای کربناته انحلالپذیر، باعث توسعهی کارست شده است. تعیین واحد کارستی و غیرکارستی و انتقال موقعیت چشمهها و غارها روی نقشه نشان داد که تمام غارهای منطقه بر روی واحدهای کارستی قرار گرفتهاند. مقایسهی دیاگرام گلسرخی امتداد گسلهای اطراف چند غار با امتداد راهروهای این غارها تأثیر آب یا ساختار در کنترل الگوی توسعهی غارها مشخص گردید. با اینکه 29 درصد از سازندهای استان را واحدهای کارستی تشکیل میدهد، به علت تراکم و دبی بالای چشمههای کارستی، 5/69 درصد آبدهی کل چشمههای استان از واحدهای کارستی میباشد. از نظر کاربری حدود 79 درصد آب مورد نیاز کشاورزی و 4 درصد آب شرب استان کردستان از چشمههای کارستی تأمین میشود. کمترین هدایت الکتریکی مربوط به چشمههای سازند سخت و واحدهای کارستی بوده و بیشترین و کمترین دبی ویژه به ترتیب مربوط به سنگهای کربناته و سنگهای بلورین میباشد. با توجه به شرایط زمینشناسی و تکتونیکی منطقه حدود ۹0 درصد چشمهها تحت تأثیر درز و شکستگیهای تکتونیکی تشکیل شدهاند. سیستم توسعهی کارست در بخشهای جنوبی استان عمدتاً کانالی و در بقیهی قسمتهای منطقه افشان است.
هاشم رستم زاده؛ محمدرضا نیکجو؛ اسماعیل اسدی؛ جعفر جعفرزاده
دوره 2، شماره 3 ، شهریور 1394، ، صفحه 43-60
چکیده
چکیده دشت اردبیل یک دشت میانکوهی به وسعت تقریبی 820 کیلومترمربع است که در شمال غربی ایران و در شرق فلات آذربایجان در داخل استان اردبیل قرارگرفته است. آب موردنیاز دشت به منظور مصارف کشاورزی، صنعت و شرب از رودخانههای جاری و همچنین از چاههای عمیق و نیمه عمیق و چشمهها تأمین میگردد. برای بررسی کیفیت آب زیرزمینی دشت اردبیل از ...
بیشتر
چکیده دشت اردبیل یک دشت میانکوهی به وسعت تقریبی 820 کیلومترمربع است که در شمال غربی ایران و در شرق فلات آذربایجان در داخل استان اردبیل قرارگرفته است. آب موردنیاز دشت به منظور مصارف کشاورزی، صنعت و شرب از رودخانههای جاری و همچنین از چاههای عمیق و نیمه عمیق و چشمهها تأمین میگردد. برای بررسی کیفیت آب زیرزمینی دشت اردبیل از اطلاعات 56 چاه عمیق، 3 چاه نیمه عمیق، 3 رشته قنات و 7 دهنه چشمه از داده های سازمان آب منطقه ای مربوط به سال 1389 استفاده شده است. هدف از پژوهش حاضر، ارائه یک نمای کلی از کیفیت منابع آب زیرزمینی دشت اردبیل از لحاظ شرب با استفاده از پارامترهای EC، PH ، SO4-- ،Cl- ، Na و TH (برحسب CaCo3) میباشد که در نهایت با استفاده از روشهای زمین آمار درGIS از طریق نرمافزارArcGIS10.3 اقدام به تولید نقشه موضوعی کیفیت آب زیرزمینی دشت اردبیل شده است. در این پژوهش از روش درونیابی کریجینگ معمولی برای به دست آوردن توزیع فضایی پارامترها و روش وزندهی جمعی ساده برای وزندهی و رتبه بندی لایه ها استفادهشده است. در نهایت با توجه به نقشه نهایی کیفیت، میتوان اظهار داشت که تقریباً 34 درصد (معادل 280 کیلومترمربع) آب زیرزمینی دشت اردبیل از لحاظ شرب در حد مطلوب واقع شده است که در قسمت شرقی دشت قرار دارد. کیفیت پایین آب نیز مربوط به قسمت جنوب غربی و شمال غربی دشت میباشد. همچنین بین تراکم جمعیت و تراکم چاه های موجود در سطح دشت و افت کیفیت آب رابطه مستقیمی وجود دارد.
عباس مالیان؛ علی محمدی؛ عباس علیمحمدی؛ جلال ولیاللهی
دوره 3، شماره 9 ، اسفند 1395، ، صفحه 43-62
چکیده
خشک شدن تدریجی دریاچهی ارومیه، چند سالی است که به مسألهای ملی و بینالمللی تبدیل شده است. در دهههای اخیر توسعهی صنعتی ناپایدار و بهرهبرداری بیرویه از سفرههای آب زیرزمینی از علل اصلی خشک شدن دریاچهی ارومیه بوده است. در این پژوهش به بررسی و آشکارسازی و پایش تغییرات دریاچهی ارومیه و محیط پیرامونی آن با ...
بیشتر
خشک شدن تدریجی دریاچهی ارومیه، چند سالی است که به مسألهای ملی و بینالمللی تبدیل شده است. در دهههای اخیر توسعهی صنعتی ناپایدار و بهرهبرداری بیرویه از سفرههای آب زیرزمینی از علل اصلی خشک شدن دریاچهی ارومیه بوده است. در این پژوهش به بررسی و آشکارسازی و پایش تغییرات دریاچهی ارومیه و محیط پیرامونی آن با تلفیق سامانه اطلاعات مکانی و دورکاوی طی بازهی زمانی بیش از نیم قرن پرداخته شده است. برای نیل به این هدف، از عکسهای فتوگرامتری هوایی سال ۱۹۵۵و نقشهی توپوگرافی تهیه شده از آن عکسها، دادههای مدل ارتفاعی رقومی (DEM) منطقهی مورد مطالعه، اطلاعات مربوط به چاههای آب پیرامون غربی دریاچه، اطلاعات کیفی آب دریاچه و تصاویر سنجندههای TM ، ETM+و OLI ماهوارههای لندست ۵، ۷و ۸ استفاده شده است. بازهی زمانی تحقیق شصت سال در فاصلهی سالهای 1955 تا سال ۲۰۱۴ میلادی است. بدین منظور 12 تصویر مختلف مربوط به دورههای متفاوت مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان میدهد که مساحت و محیط پیرامونی دریاچهی ارومیه تغییرات گستردهای در سالهای اخیر داشته است. مساحت دریاچه از ۴۵۱۸۰۰ هکتار در سال ۱۹۵۵ به ۸۹۷۳۰ هکتار در سال ۲۰۱۴ کاهش یافته است. در این تحقیق مشخص گردید بیشترین پسروی دریاچه در قسمت جنوبی آن به وقوع پیوسته است. این پسرویها همراه با گسترش پهنههای نمکی در سواحل این دریاچه همراه است. پایین آمدن سطح آب دریاچه رابطهی مستقیم با گسترش زمینهای کشاورزی پیرامون دریاچه و رابطهی معکوس با شاخص هدایت الکتریکی آب دریاچه (EC) دارد. این نوسانات اثرات زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی مهمی را به دنبال دارد. بررسی روند تغییرات دریاچه نشان میدهد که اگرروند به همین صورت ادامه یابد و اقدام مؤثری انجام نشود تا سال ۱۴۱۲ دریاچهی ارومیه از بین خواهد رفت و به شورهزار تبدیل خواهد شد.
محمد شریفی پیچون؛ فاطمه پرنون
دوره 4، شماره 13 ، اسفند 1396، ، صفحه 43-62
چکیده
چکیده پارامترهای هندسی یک رودخانه به طور پیوسته تغییر پیدا میکند، چرا که رودخانه یک عارضهی هندسی دینامیک است. اما این تغییرات در بیشتر موارد در همهی بخشهای مختلف رودخانه از الگوریتم مشخصی تبعیت نمیکند. برخی از این تغییرات در بخشی از رودخانه ممکن است به شکل افزایشی و در بخشی دیگر به شکل کاهشی باشد. هدف این پژوهش مشخص نمودن ...
بیشتر
چکیده پارامترهای هندسی یک رودخانه به طور پیوسته تغییر پیدا میکند، چرا که رودخانه یک عارضهی هندسی دینامیک است. اما این تغییرات در بیشتر موارد در همهی بخشهای مختلف رودخانه از الگوریتم مشخصی تبعیت نمیکند. برخی از این تغییرات در بخشی از رودخانه ممکن است به شکل افزایشی و در بخشی دیگر به شکل کاهشی باشد. هدف این پژوهش مشخص نمودن کمی مؤلفههای هندسی رودخانهی قرهسو در امتداد نیمرخ طولی آن طی یک دورهی زمانی 60 ساله است. در ابتدا بر حسب مشخصات هندسی و عوامل ژئومورفولوژیک، رودخانه به پنج بازهی مختلف تقسیم و سپس، با استفاده از عکسهای هوایی سال 1334 و نیز تصاویر ماهوارهای سال 1393 مسیر رودخانه در طول دو دورهی زمانی رقومی شده و تغییرات بستر و همچنین تعداد قوسها در طول این دو دوره در هر کدام از بازهها مورد بررسی قرار گرفتهاند. در ادامه، با استفاده از ترسیم قوسهای مماس بر مآندرهای رودخانه به محاسبهی پارامترهای ضریب خمشی، طول موج، طول دره، زاویهی مرکزی و شعاع پیچانرودها در پنج بازه تعیین شده پرداخته شده است. یافتهها حاکی از تغییر در همهی پارامترهای هندسی در بخشهای مختلف رودخانه با تفاوت در نوع و میزان تغییرات است. برای نمونه، در بازهی اول و سوم پارامترهای ژئومورفیک ذکر شده افزایش و در بازههای دوم و چهارم و پنجم کلیهی پارامترهای ژئومورفیک کاهش پیدا کردهانـد. کاهش پارامـترها بیانـگر پایداری و مستقیم شـدن مجرا و افزایش آنها بیانگر ناپایداری رودخانه است.
مهدی حسنلو؛ میثم جمشیدی؛ محمدتقی ستاری
دوره 5، شماره 14 ، خرداد 1397، ، صفحه 43-65
چکیده
چکیده
شوری آب مشخصکنندهی پراکندگی حیات جانوری و گیاهی در دریاچهها، دریاها و اقیانوسهاست. در این مقاله با مطالعه بازتابش از سطح آب، شاخصهای شوری و همچنین دادههای میدانی نقشهی شوری دریاچهی ارومیه تهیه گردید. سپس مدلسازی شوری این دریاچه با استفاده از رگرسیون بردار پشتیبان و تصاویر لندست-8 انجام گردید. جهت انتخاب ...
بیشتر
چکیده
شوری آب مشخصکنندهی پراکندگی حیات جانوری و گیاهی در دریاچهها، دریاها و اقیانوسهاست. در این مقاله با مطالعه بازتابش از سطح آب، شاخصهای شوری و همچنین دادههای میدانی نقشهی شوری دریاچهی ارومیه تهیه گردید. سپس مدلسازی شوری این دریاچه با استفاده از رگرسیون بردار پشتیبان و تصاویر لندست-8 انجام گردید. جهت انتخاب ویژگیهای مناسب از میان هفده ویژگی ورودی اولیهی مدل از دو الگوریتم ژنتیک و انتخاب ویژگی ترتیبی به کمک نرمافزار متلب استفاده شد. در نهایت میزان شوری آب دریاچهی ارومیه با خطا و دقت نسبتاً مناسبی تخمین گردید. بهطوریکه مدل رگرسیون بردار پشتیبان با تمام ویژگیها با RMSE=24.55psu و R2=41%، مدل رگرسیون بردار پشتیبان مبتنی بر الگوریتم ژنتیک با RMSE=21.97psu و R2=54% و مدل رگرسیون بردار پشتیبان مبتنی بر انتخاب ویژگی ترتیبی با مقادیر RMSE=21.93psu و R2=53% توانستند میزان شوری دریاچهی ارومیه را تخمین بزنند.
منیژه قهرودی؛ طاهر ولی پور؛ لقمان شیرزادی
دوره 5، شماره 16 ، آذر 1397، ، صفحه 43-59
چکیده
چکیده
یکی از عوامل مهم در پایداری توسعهی یک منطقه، فراهم بودن منابع آب کافی و مناسب برای مصارف مختلف میباشد که علاوه بر کمیت، وضع کیفی آن نیز از اهمیت ویژهای برخوردار است. در شرایط اقلیم خشک و نیمهخشک کشور و کمبود منابع آب شیرین، حساسیت نسبت به کیفیت آب رودخانهها و عوامل مؤثر بر آنها، ضروری است. در تحقیق حاضر از تصاویر ماهوارهای ...
بیشتر
چکیده
یکی از عوامل مهم در پایداری توسعهی یک منطقه، فراهم بودن منابع آب کافی و مناسب برای مصارف مختلف میباشد که علاوه بر کمیت، وضع کیفی آن نیز از اهمیت ویژهای برخوردار است. در شرایط اقلیم خشک و نیمهخشک کشور و کمبود منابع آب شیرین، حساسیت نسبت به کیفیت آب رودخانهها و عوامل مؤثر بر آنها، ضروری است. در تحقیق حاضر از تصاویر ماهوارهای مربوط به تصویر TM 13 اکتبر سال 1991 و تصویر ETM 15 اکتبر 2011 جهت آشکارسازی تغییرات کاربری و آمار مربوط به خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آب مربوط سالهای 1361 الی 1390 به ایستگاههای تفت، اسلامیه و فیضآباد استفاده شده است. در انجام تحقیق ابتدا از تصحیح هندسی برای رفع خطاها و انطباق دو تصویر استفاده شده است. سپس با استفاده از نمونههای آموزشی و روش حداکثر احتمال کاربری هر تصویر استخراج گردید. در مرحلهی بعد آمار خصوصیات فیزیکی و شیمیایی شامل آنیونها و کاتیونها، غلظت املاح محلول، هدایت الکتریکی و اسیدیتهی آب مربوط به ایستگاه مورد نظر در سال 1361تا1370 و 1371 تا 1390 تفکیک شد و معنیداری میانگین نمونهها سپس با استفاده از آزمون من ویتنی ارزیابی گردید. نتایج به دست آمده از کاربری اراضی نشان داد که کاربریهای غالب منطقهی مورد مطالعه در هر دو دورهی مراتع و زمینهای بایر میباشند. نتایج آزمون من ویتنی در عناصر مختلف و در سه ایستگاه مورد نظر نشان داد که تفاوت میان دو دوره سالهای 1361تا1370با سالهای 1370تا1390 در ایستگاه تفت تفاوت معنیداری که براساس آنها بین میانگین دو دورهی زمانی تفاوت در تمام پارمترهای کیفی آب وجود دارد. در ایستگاه اسلامیه این تفاوت در میزان آنیونها و نسبت سدیم قابل جذب وجود ندارد و در ایستگاه فیضآباد نسبت فوق برای تمام عناصر مورد نظر معنیدار نیست.
سمیه خالقی؛ محمدمهدی حسین زاده؛ پیام فتح اله اتی کندی
دوره 6، شماره 21 ، اسفند 1398، ، صفحه 43-64
چکیده
رودخانهها سیستمهای طبیعی پیچیدهای هستند لذا طبقهبندی رودخانه میتواند درک بهتری از مطالعه ی فرآیندها و اشکال رودخانه را فراهم آورد. در این پژوهش برای ارزیابی طبقهبندی الگوی جریان در رودخانه ی کلیبرچای از مدل راسگن در سطح 1 ،2، 3 استفاده شده است. بدین منظور یک بازه ی 3 کیلومتری مابین دو روستای پیغام و قشلاق تعیین گردید ...
بیشتر
رودخانهها سیستمهای طبیعی پیچیدهای هستند لذا طبقهبندی رودخانه میتواند درک بهتری از مطالعه ی فرآیندها و اشکال رودخانه را فراهم آورد. در این پژوهش برای ارزیابی طبقهبندی الگوی جریان در رودخانه ی کلیبرچای از مدل راسگن در سطح 1 ،2، 3 استفاده شده است. بدین منظور یک بازه ی 3 کیلومتری مابین دو روستای پیغام و قشلاق تعیین گردید و سپس 8 مقطع عرضی در این بازه انتخاب شد. جهت شبیهسازی رودخانه و استخراج پارامترهای مورد نیاز از نقشههای زمین شناسی، توپوگرافی، کاربری اراضی استفاده گردید. پس از بازهبندی مسیر رودخانه با تکیه بر بازدیدهای میدانی و نقشه های توپوگرافی طبقهبندی سطح 1 و 2 که بر اساس متغیرهای شیب، ضریب انحنا، عرض دبی لبالبی، متوسط عمق دبی لبالبی، عرض دشت سیلابی و جنس مصالح بستر است، در 8 مقطع مورد نظر در رودخانه ی کلیبرچای انجام گرفت. بر پایه ی تحلیل های صورت گرفته مورفولوژی آبراهه کلیبرچای در بازههای 1، 3، 4، 5 از نوعB ، در بازههای 2، 6، 7، 8 از نوع C میباشد. نتایج ارزیابی شرایط پایداری در سطح سوم طبقهبندی راسگن نیز نشان داد، بازه ی 2 و 6 هر دو از گروه تیپ C، در وضیعت خوب و پایدار قرار گرفتند، بازههای 1 و 4 از گروه تیپB و 8 از گروه تیپ C، به در وضعیت متوسط ناپایداری محدود و بازه ی 3 و 5 از گروه تیپ B، 7 از گروه تیپ C در وضیعت ضعیف و ناپایدار قرار گرفتند. بنابراین سیستم طبقه بندی راسگن در ارتباط با شناخت مورفولوژیک رودخانه کلیبرچای و سیستمهای فلویال مشابه مناسب ارزیابی شده است.
لیلا بیابانی؛ آرش ملکیان؛ بهروز اکبرپوربناب
چکیده
دمدیریت مناسب منابع آب زیرزمینی برای شناخت پتانسیل های بالای منابع اب زیرزمینی از اهمیت زیادی برخوردار است. در این تحقیق با استفاده از مدل نسبت فراوانی تلاش گردیده تا مناطق با پتانسیل بالای آب زیرزمینی حوضه آبخیز صوفی چای مشخص گردد. از فاکتورهای موثر هیدروژئولوژیکی در وقوع آب زیرزمینی شامل : ارتفاع، شیب، توپوگرافی، تراکم رودخانهها، ...
بیشتر
دمدیریت مناسب منابع آب زیرزمینی برای شناخت پتانسیل های بالای منابع اب زیرزمینی از اهمیت زیادی برخوردار است. در این تحقیق با استفاده از مدل نسبت فراوانی تلاش گردیده تا مناطق با پتانسیل بالای آب زیرزمینی حوضه آبخیز صوفی چای مشخص گردد. از فاکتورهای موثر هیدروژئولوژیکی در وقوع آب زیرزمینی شامل : ارتفاع، شیب، توپوگرافی، تراکم رودخانهها، تراکم خطوارهها، زمینشناسی، خاکشناسی و کاربری اراضی می باشد. در این مدل ، ابتداچاه های با آبدهی بالای11لیتر بر ثانیه از حوضه مورد مطالعه استخراج گردید. سپس70 درصد چاه برای مرحله مدل سازی(تعداد6981عدد) و 30 درصد چاه برای مرحله صحت سنجی(تعداد2992 عدد) به صورت تصادفی انتخاب گردید. با استفاده از GIS تحلیل های لازم بر روی فاکتورها و نقشه ها صورت گرفت و نقشه ها همپوشانی شدند. در نهایت با استفاده از خروجی مدل ،نقشه پتانسیل منابع آب زیرزمینی ایجاد گردید. جهت صحت سنجی و ارزیابی نقشههای پتانسیل آب زیرزمینی از منحنی ROC استفاده گردیده شد . مساحتی از حوزه که زیرخط منحنی قرارگرفته نتایج رضایت بخشی از این مدل را ارائه داده است. بدین صورت نواحی که در بخش پتانسیل بالای آب زیرزمینی قرار گرفتهاند دارای بیش از 90 % چاههای منطقه را شامل شده است. همچنین نتایج این منحنی نشان داد که 7/80 درصد این مدل کارایی خوبی در پتانسیل منابع آب زیرزمینی منطقه دارد. بر این اساس با استفاده از این مدل درصد مساحت ها به این صورت می باشد: 63درصد از مناطق کم ، 18 درصد متوسط ،12 درصد خوب و 7 درصد خیلی خوب می باشد.
علی حقیزاده؛ آرمان کیانی؛ میلاد کیانی
دوره 4، شماره 12 ، آذر 1396، ، صفحه 45-66
چکیده
چکیده یکی از مهم ترین منابع آبی در مناطق کوهستانی ذخیرهی برف میباشد که میتواند در بیشتر مواقع سال آب مورد نیاز برای مصارف کشاورزی، شرب، زیست محیطی را فراهم کند. پژوهش حاضر که در حوضهی آبخیز کوهستانی گوش بالا به وسعت 3/83 کیلومتر مربع در شرق مشهد انجام گرفته است. که با استفاده از 11 نمونه اندازهگیری شده عمق و چگالی برف پهنهبندی ...
بیشتر
چکیده یکی از مهم ترین منابع آبی در مناطق کوهستانی ذخیرهی برف میباشد که میتواند در بیشتر مواقع سال آب مورد نیاز برای مصارف کشاورزی، شرب، زیست محیطی را فراهم کند. پژوهش حاضر که در حوضهی آبخیز کوهستانی گوش بالا به وسعت 3/83 کیلومتر مربع در شرق مشهد انجام گرفته است. که با استفاده از 11 نمونه اندازهگیری شده عمق و چگالی برف پهنهبندی دو پارامتر مذکور با استفاده از روشهای زمین آمار مانند عکس فاصله وزندار (IDW)، توابع شعاع پایه (RBF)، کریجینگ و کوکریجینگ انجام گرفت. با بکارگیری آماره جذر میانگین مربعات خطا (RMSE) روش کوکریجینگ ساده برای عمق و کریجینگ ساده برای چگالی که دارای کمترین میزان خطای به مقدار 518/0 و023/0 بودند تشخیص داده شد. واریوگرام به دست آمده در روش کوکریجینگ ساده از نوع J بسل برای عمق برف دارای کمترین مقدار اثر قطعهای و نسبت اثر قطعهای به سقف به میزان 795/0 و 95/0 را نشان داد و همچنین واریوگرام مربوط به چگالی برف نیز کمترین مـقدار اثـر قـطعهای و نسبت اثـر قـطعهای بـه سـقف را بـه مـقدار 8/0 و 9/0 در روش کوکریجینگ ساده از نوع J بسل را دارا بود. نتایج نشان میدهد که اثر قطعهای و نسبت اثر قطعهای به سقف بالا میباشد که این خود دلیلی بر ساختار فضایی ضعیف حاکم در بین دادههای دو پارامتر مورد مطالعه میباشد که نشاندهندهی ناهمگنی در دادههای جمعآوری شده است.
فرناز دانشور وثوقی؛ وحید منافیان آذر
دوره 5، شماره 17 ، اسفند 1397، ، صفحه 45-64
چکیده
چکیده
آبهای زیرزمینی همواره به عنوان یکی از منابع مهم و عمده ی تأمین آب شرب و کشاورزی به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک مطرح بودهاند. به منظور آگاهی از وضعیت این منابع و مدیریت بهینه ی آنها، لازم است پیشبینی دقیقی از نوسانات سطح آب زیرزمینی صورت گیرد. در این تحقیق اطلاعات 15 پیزومتر موجود در دشت اردبیل مورد استفاده قرارگرفت. ...
بیشتر
چکیده
آبهای زیرزمینی همواره به عنوان یکی از منابع مهم و عمده ی تأمین آب شرب و کشاورزی به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک مطرح بودهاند. به منظور آگاهی از وضعیت این منابع و مدیریت بهینه ی آنها، لازم است پیشبینی دقیقی از نوسانات سطح آب زیرزمینی صورت گیرد. در این تحقیق اطلاعات 15 پیزومتر موجود در دشت اردبیل مورد استفاده قرارگرفت. از تبدیل موجک و روش خوشهبندی به ترتیب برای پیشپردازش زمانی و مکانی استفاده گردید. روش مدلسازی مورد استفاده در این تحقیق، ماشین بردار پشتیبان و شبکه عصبی مصنوعی برای پیشبینی یک ماه آینده میباشد. در ابتدا پیزومترهای موجود با روش خوشه بندی نقشه خود سازمانده کلاس بندی شده و برای پیزومترهای مرکزی هر کلاس دو مدل فوق به صورت تکی و در ترکیب با تبدیل موجک به کار رفت. نتایج حاصله ضریب تبیین متوسط 94/0 برای آموزش و 89/0 برای صحتسنجی را در مرحلهی مدلسازی با ماشین بردار پشتیبان نشان داد. استفاده از تبدیل موجک باعث افزایش 5/3 درصدی دقت مدل گردید. در ضمن مدلسازی از طریق شبکه عصبی مصنوعی نیز با ضریب تبیین متوسط 94/0 برای آموزش و 88/0 برای صحتسنجی از دقت بالایی برخوردار بوده و استفاده از تبدیل موجک باعث افزایش 5 درصدی دقت مدل شد.
داود مختاری؛ آرش زندکریمی؛ شیدا زندکریمی
دوره 3، شماره 8 ، آذر 1395، ، صفحه 53-72
چکیده
بارندگی به عنوان اصلیترین ورودی در مدلسازیهای هیدرولوژیک محسوب میشود. شبکهی کارآمد ایستگاههای بارانسنجی، شبکهای است که از تراکم مناسبی برخوردار بوده و در نقاط فاقد ایستگاه، برآورد مطلوبی از بارش داشته باشد. به منظور بهینهسازی موقعیت ایستگاههای بارانسنجی روشهای متفاوتی ارایه شده که در این میان ...
بیشتر
بارندگی به عنوان اصلیترین ورودی در مدلسازیهای هیدرولوژیک محسوب میشود. شبکهی کارآمد ایستگاههای بارانسنجی، شبکهای است که از تراکم مناسبی برخوردار بوده و در نقاط فاقد ایستگاه، برآورد مطلوبی از بارش داشته باشد. به منظور بهینهسازی موقعیت ایستگاههای بارانسنجی روشهای متفاوتی ارایه شده که در این میان روشهای زمینآمار به طور گسترده مورد استفاده قرار میگیرند. تحقیق حاضر با هدف ارزیابی وضعیت ایستگاههای بارانسنجی استان کردستان و بهینهسازی موقعیت این ایستگاهها با استفاده از روشهای زمینآمار صورت گرفته است. در این تحقیق و در راستای ارزیابی دقت روشهای مختلف درونیابی مشخص شد که روش Ordinary Kriging با مدل تابع Circular نسبت به سایر مدلها از اعتبار بیشتری برخوردار بوده و مناسبترین روش درونیابی پراکنش بارش در استان کردستان میباشد. در ادامه به منظور بهینهیابی و برآورد خطای ایستگاههای موجود از دادههای بارش 145 ایستگاه هواشناسی استفاده گردیدهاست و با تـوجه بـه وسعت زیاد منطقهی مورد مطالعه و تغییرات زیاد دادههای بارش، ناحیهبندی منطقه یا خوشهبندی ایستگاهها صورت گرفت و کل منطقه به 8 خوشه تقسیم شده است. نتایج حاصله از بهینهیابی بر مبنای ضریب تغییرات کریجینگ نشان میدهد که با اضافه شدن 17 ایستگاه پیشنهادی جدید به شبکهی بارانسنجی موجود در این استان، مقـادیر ضـریب تغییـرات مکـانی بـارش سـالانه از بخشهای مرکزی تا جنوبی بین 0.21 تا 6.67 درصد و در نواحی غربی نزدیک به 12 درصد کاهش مییابد. نتایج پژوهش حاضر به منظور کاربرد روشهای زمینآمار در بهینهیابی از اهمیت بالایی برخوردار بوده و نقشههای تولید شده نیز برای سازمانهای اجرایی (وزارت نیرو، سازمان هواشناسی و ...) از ارزش کاربردی بالایی برخوردار هستند.
علیرضا ایلدرمی؛ مهران محمدپناه مقدم
چکیده
مدل های ریاضی با استفاده از معادلات حاکم بر انتقال، توزیع و انباشت رسوب، یکی از روشهای کارآمد برای پیشبینی و برآورد بار معلق رودخانه ها محسوب میشوند. در این بررسی بار معلق رودخانه سد آبشینه همدان با استفاده از مدل های USBR، منحنی حد وسط دسته ها، منحنی سنجه فصلی و FAO برآورد و ضمن نمونه برداری مستقیم از بار معلق، مدلها ...
بیشتر
مدل های ریاضی با استفاده از معادلات حاکم بر انتقال، توزیع و انباشت رسوب، یکی از روشهای کارآمد برای پیشبینی و برآورد بار معلق رودخانه ها محسوب میشوند. در این بررسی بار معلق رودخانه سد آبشینه همدان با استفاده از مدل های USBR، منحنی حد وسط دسته ها، منحنی سنجه فصلی و FAO برآورد و ضمن نمونه برداری مستقیم از بار معلق، مدلها با روش اصلاحی تبدیل لگاریتمی (CF1, CF2) و مدل آماری GS+ ارزیابی و مناسبترین مدل برآورد بار معلق رودخانه انتخاب شد. نتایج نشان داد که مدل فائو به دلیل بررسی پارامترهای بیشتر در شرایط مرزی و کمترین مقدار ضرایب تصحیح CF1 وCF2 و خطای کمتر میزان رسوبات بار معلق را با دقت و کارایی قابلقبولتری محاسبه نموده و از برازش و تطابق بیشتری با مقادیر رسوب مشاهداتی برخوردار است. بررسی ها نشان می دهد که مدلهای ﻣﺨﺘﻠﻒ هیدرولوژیکی ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﺘﻔﺎﻭﺗﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺩﺍشته و تقسیم بندی داده ها برحسب زمان وقوع، تأثیر فراوانی در کاهش خطا دارد، به طوری که مدل فائو با کمترین درصد خطای نسبی و میانگین توان دوم خطابه ترتیب به میزان 58/99 درصد و 0001/0 بهعنوان روش بهینه و مدل دوره ی مشابه هیدرولوژیکی با بیشترین درصد خطای نسبی به میزان 34/100و ضریب همبستگی پایین بهعنوان نامناسب ترین مدل برآورد رسوب معلق رودخانه ی آبشینه انتخاب شدند. نتایج نشان داد که مدل فائو در برآورد میزان رسوب معلق رودخانه با ضرایب تصحیح CF1=1.24و CF2=1.46 وکمترین میزان خطا نسبت به مدل USBR خطی باCF1=1.87 و CF2=1.97 و حد وسط باCF1=2.43 و CF2=3.01از دقت بیشتری برخوردار است. پیشنهاد میشود در مدلهای برآورد بار معلق رودخانهها بازنگری و از مدلهای با کمترین خطا استفاده گردد.
رضا قضاوی؛ میثم ندیمی؛ ابراهیم امیدوار؛ رسول ایمانی
دوره 5، شماره 15 ، شهریور 1397، ، صفحه 54-79
چکیده
چکیده
آگاهی از نحوه تغییرات دبی رودخانه و به دنبال آن تغییرات ویژگیهای کمی آب، میتواند کمک شایانی به مدیریت و برنامهریزی منابع آب نماید. میزان اثرات زیست محیطی و اقتصادی- اجتماعی تغییرات دبی رودخانه، در مدیریت آب زیست محیطی بسیار حائز اهمیت است. لذا در این تحقیق، به منظور بررسی تغییرات کمی آب رودخانهی هروچای اردبیل، دبی ...
بیشتر
چکیده
آگاهی از نحوه تغییرات دبی رودخانه و به دنبال آن تغییرات ویژگیهای کمی آب، میتواند کمک شایانی به مدیریت و برنامهریزی منابع آب نماید. میزان اثرات زیست محیطی و اقتصادی- اجتماعی تغییرات دبی رودخانه، در مدیریت آب زیست محیطی بسیار حائز اهمیت است. لذا در این تحقیق، به منظور بررسی تغییرات کمی آب رودخانهی هروچای اردبیل، دبی رودخانه با استفاده از مدل SWAT شبیهسازی گردید. در ادامه با استفاده از مدل اقلیمی LARS-WG دادههای دما و بارش به صورت روزانه تحت سه سناریو A2، B1 و A1B برای دورهی 2040-2014 استخراج و دادههای شبیهسازی شده به مدل SWAT وارد و مدل برای دورهی آماری مذکور اجرا گردید. بر اساس نتایج حاصل از پیشبینی بارش، تحت شـرایط دو سناریو A2 وB1 بارش در دورهی پیشبینی افـزایش خواهد یافت ولی کاهش بارش تحت شرایط سناریوA1B اتفاق خواهد افتاد. نتایج شبیهسازی دبی نشان داد که مدل SWAT طی دورهی واسنجی و اعتبارسنجی به ترتیب با ضریب کارایی 81/0 و 84/0 دارای عملکرد قابل قبولی بوده است. سایر نتایج، افزایش دبی را بر اساس نتایج دو سناریو A2 و B1 و کاهش دبی را بر اساس نتایج سناریو A1B نشان میدهد.
حسین نگارش؛ نجمه شفیعی؛ محمدصادق درانی نژاد
دوره 3، شماره 6 ، خرداد 1395، ، صفحه 55-73
چکیده
مطالعهی حاضر با هدف شناخت و تبیین عوامل ژئومورفولوژی دشت و ارتباط آنها با منابع آب زیرزمینی و نیز تهیهی نقشههای کاربردی در راستای شناخت و مدیریت محیط در این آبخوان، تدوین شده است. منطقهی مورد مطالعه، شامل آبخوان دشت نورآباد در محدودهی حوضهی آبریز دشت نورآباد از زیرحوضههای آبریز هندیجان جراحی در شمال غرب استان فارس ...
بیشتر
مطالعهی حاضر با هدف شناخت و تبیین عوامل ژئومورفولوژی دشت و ارتباط آنها با منابع آب زیرزمینی و نیز تهیهی نقشههای کاربردی در راستای شناخت و مدیریت محیط در این آبخوان، تدوین شده است. منطقهی مورد مطالعه، شامل آبخوان دشت نورآباد در محدودهی حوضهی آبریز دشت نورآباد از زیرحوضههای آبریز هندیجان جراحی در شمال غرب استان فارس میباشد. در این پژوهش از روشهای میدانی و تحلیل آماری استفاده شده است. از روش درونیابی، جهت بررسی وضعیت منابع آب زیرزمینی آبخوان و از روش همبستگی پیرسون، جهت بررسی ارتباط بین اشکال ژئومورفولوژی با پارامترهای منابع آب استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که مخروطه افکنهها و دشت سیلابی، بیشترین میزان همبستگی را با منابع آب زیرزمینی در سطح 99% دارند که ناشی از وجود رسوبات آبرفتی و نفوذپذیر که نقش مهمی در تغذیه آبخوان دشت داشته است و کمترین میزان تغذیه مربوط به وجود گسل رورانده است که آبهای نفوذی قبل از رسیدن به آبخوان از طریق زیرزمین از حوضه خارج میشوند و مانع از تغذیهی آبخوان میشود. همچنین کیفیت منابع آبی دشت نشان داد که هدایت الکتریکی در بخشهای جنوبی و مرکزی آبخوان دشت، به دلیل وجود سازندهای گچی و مارنی که در بخشهای جنوبی بیشتر است و اسیدیته آب در کل منطقه حدود 7 و خنثی میباشد.
مجید رضایی بنفشه؛ رضا عابدی
دوره 2، شماره 4 ، آذر 1394، ، صفحه 57-77
چکیده
مطالعه و بررسی فرآیند رسوبزایی به عنوان یکی از معضلات اساسی و مطرح در مدیریت حوضه های آبریز، بدون شناخت ماهیت پیچیده و عوامل مؤثر در وقوع آن امکانپذیر نیست. در تحقیق حاضر با هدف بررسی این عوامل در حوضه ی آبریز لیقوان چای، ابتدا دبی رسوب معلق، برای روزهایی بدون داده برداری با استفاده از مدل سازی رابطه ی بین دبی ...
بیشتر
مطالعه و بررسی فرآیند رسوبزایی به عنوان یکی از معضلات اساسی و مطرح در مدیریت حوضه های آبریز، بدون شناخت ماهیت پیچیده و عوامل مؤثر در وقوع آن امکانپذیر نیست. در تحقیق حاضر با هدف بررسی این عوامل در حوضه ی آبریز لیقوان چای، ابتدا دبی رسوب معلق، برای روزهایی بدون داده برداری با استفاده از مدل سازی رابطه ی بین دبی جریان و دبی معلق رسوب در برنامه ریزی ژنتیک برآورد شد. سپس برازش توابع رگرسیونی بین پارامترهای دبی متوسط جریان و بارش با دبی رسوب معلق در محیط برنامهی SPSS و مدلسازی در برنامه ریزی ژنتیک در بازهی زمانی فصلی انجام گرفت. نتایج نشان داد که بین متغیر دبی متوسط جریان و دبی رسوب معلق اثر معنی دار همراه با همبستگی بالای 90 % وجود داشته و بین متغیر بارش و دبی رسوب معلق اثر معنی دار همراه با همبستگی پایین نسبت به دبی متوسط جریان برقرار است. بالاترین میزان همبستگی بین بارش و دبی رسوب معلق در فصل بهار و پایینترین میزان این همبستگی برای فصول پاییز و زمستان بوده است. در برنامه ریزی ژنتیک از 3 تیپ مدل استفاده شد و با توجه بـه معیارهای ارزیابی، مدل دوم (دبی متوسط جریان و دبی رسوب معلق) دقـیقترین مدل نسبت به مدل های اول (بارش و دبی رسوب) و سوم (دبی متوسط جریان و بارش با دبی رسوب معلق) شناسایی شد. در بیشتر موارد وارد کردن متغیر بارش همراه با دبی متوسط جریان در مدل، از دقت آن کاسته است.
فریبا اسفندیاری؛ رئوف مصطفیزاده؛ رضا شاهمرادی؛ علی نصیری خیاوی
دوره 6، شماره 18 ، خرداد 1398، ، صفحه 57-77
چکیده
چکیدهافزایش تعداد احداث سدها در ایران، باعث تغییرات هیدرولوژیکی در اکوسیستمهای رودخانهای شده است. هدف پژوهش حاضر، بررسی تغییر شاخصهای هیدرولوژیک جریان تحت تأثیر احداث سد در رودخانههای زرینهرود و ساروقچای در دوره ی آماری 1391-1334 میباشد. بنابراین ابتدا تعداد 18 شاخص هیدرولوژیک جریان در چهار گروه اصلی شامل جریان پیک، جریان ...
بیشتر
چکیدهافزایش تعداد احداث سدها در ایران، باعث تغییرات هیدرولوژیکی در اکوسیستمهای رودخانهای شده است. هدف پژوهش حاضر، بررسی تغییر شاخصهای هیدرولوژیک جریان تحت تأثیر احداث سد در رودخانههای زرینهرود و ساروقچای در دوره ی آماری 1391-1334 میباشد. بنابراین ابتدا تعداد 18 شاخص هیدرولوژیک جریان در چهار گروه اصلی شامل جریان پیک، جریان حداقل، تداوم جریان و تغییرپذیری جریان مورد محاسبه قرار گرفت. پس از محاسبه ی مقادیر شاخصها، درصد اختلاف آنها در دورههای قبل و بعد از احداث سدها در هر ایستگاه هیدرومتری برآورد شد. سپس با استفاده از نمودار سه متغیره در نرمافزار Surfer تغییرات زمانی شاخصهای هیدرولوژیک جریان به ازای مقادیر مختلف دبی ارزیابی شد. براساس نتایج، در ایستگاه ساریقامیش، شاخصهای Min و Q10 با مقادیر عددی 42/287 و 57/45- درصد بهترتیب بیشترین و کمترین تغییرات را داشتهاند. در ایستگاه میاندوآب شاخص Q95 تغییر افزایشی و شاخص Rate of falling سیر نزولی را نشان میدهند. با توجه به نتایج کمی مربوط به درصد اختلاف شاخصهای هیدرولوژیک، سدهای احمدآباد، گوگردچی، نوروزلو و شهید کاظمی در جریان طبیعی رودخانههای زرینهرود و ساروقچای اثرگذار بوده است و باعث تغییر شاخصها در دورههای مورد مطالعه شده است.
مهسا آریاپور؛ مهدی بشیری؛ علی گل کاریان
دوره 6، شماره 19 ، شهریور 1398، ، صفحه 57-77
چکیده
حرکات تودهای با توجه به ماهیت، تنوع و خطراتی که دارند، همواره مورد توجه پژوهشگران علوم مختلف بودهاند. مطالعات گستردهای در زمینه ی شناخت عوامل مؤثر، پهنه بندی و مدل سازی این فرآیند صورت گرفته است، اما در زمینه ی کاربرد الگوریتم های داده کاوی مطالعات محدودی انجام شده است. لذا در این پژوهش با هدف استفاده از ...
بیشتر
حرکات تودهای با توجه به ماهیت، تنوع و خطراتی که دارند، همواره مورد توجه پژوهشگران علوم مختلف بودهاند. مطالعات گستردهای در زمینه ی شناخت عوامل مؤثر، پهنه بندی و مدل سازی این فرآیند صورت گرفته است، اما در زمینه ی کاربرد الگوریتم های داده کاوی مطالعات محدودی انجام شده است. لذا در این پژوهش با هدف استفاده از علم داده کاوی، زمین لغزش های جنوب شرق شهرستان نیشابور بررسی و نقشه ی پهنه بندی خطر با روش های آماری دو متغیره شامل ارزش اطلاعات و تراکم سطح تهیه شد. 15 لایه اطلاعاتی شامل ارتفاع از سطح دریا، شیب اراضی، جهت شیب، اقلیم، کاربری اراضی، خاک شناسی، پوشش گیاهی، زمین شناسی، میزان تبخیر، دما، بارش، تیپ اراضی، فاصله از جاده، فاصله از گسل و فاصله از آبراهه در محیط ArcGIS رقومی و با استفاده از الگوریتم های داده کاوی در نرم ا فزار R، بهترین الگوریتم و عوامل مؤثر شناسایی و معرفی شـدند. برطبق نـتایج این تحقیق، متغیرهای زمین شناسی، آب وهوا، جهت شیب، فاصله از جاده، ارتفاع، خاک شناسی و تیپ اراضی به عنوان مهمترین عوامل وقوع زمین لغزش در نظر گرفته شد. همچنین نتایج حاکی از برتری الگوریتم جنگل تصادفی با دقت 92% بود. نـتایج ارزیابی نـقشه ی پهنه بندی نشان داد بـه ترتیب 45/45% و 51/51% از حرکات توده ای مرحله ارزیابی، در پهنه با خطر زیاد و خیلی زیاد قرار گرفته است و مابقی در پهنه های با خطر کمتر واقع شده اند. بنابراین نتایج بیانگر دقت مناسب مدل سازی است، اما در مقایسه ی دو روش آماری، روش تراکم سطح نسبت به روش ارزش اطلاعات برای منطقه ی مورد مطالعه مناسب تر معرفی شد.
محمدرضا گودرزی؛ آتیه فاتحیفر
دوره 6، شماره 20 ، آذر 1398، ، صفحه 57-78
چکیده
افزایش گازهای گلخانهای و گرمایش جهانی در اثر تغییرات اقلیمی میتواند باعث افزایش احتمال وقوع رخدادهای حدی اقلیمی مانند سیلاب و افزایش فراوانی و شدت آن در بعضی از مناطق کرهی زمین شود. از این رو ضرورت بررسی مقادیر حدی شدت بارش و فراوانی رخداد این کمیت طی دورههای گذشته و همچنین تأثیر گرمایش جهانی بر روند آن طی دورههای آتی کاملاً ...
بیشتر
افزایش گازهای گلخانهای و گرمایش جهانی در اثر تغییرات اقلیمی میتواند باعث افزایش احتمال وقوع رخدادهای حدی اقلیمی مانند سیلاب و افزایش فراوانی و شدت آن در بعضی از مناطق کرهی زمین شود. از این رو ضرورت بررسی مقادیر حدی شدت بارش و فراوانی رخداد این کمیت طی دورههای گذشته و همچنین تأثیر گرمایش جهانی بر روند آن طی دورههای آتی کاملاً احساس میشود. در پژوهش حاضر اثر تغییرات اقلیمی بر رواناب حوضهی آذرشهر با مدل CanESM2 تحت سناریوهای انتشار، RCP2.6، RCP4.5 و RCP8.5 با ریزمقیاسگردانی آماری مدل SDSM از طریق مدل هیدرولوژیکی SWAT بررسی شد. نتایج ارزیابی مدل SDSM با ضریب نش-ساتکلیف 95/0 بیانگر دقت بالای این مدل در ریزمقاس نمایی دادههای بزرگ مقیاس است. نتایج مدل اقلیمی حاکی از افزایش دما به میزان 1/0 تا 25/0 درجهی سانتیگراد و افزایش 4 تا 7 درصدی بارش در دورهی زمانی 2005-1976 نسبت به دورهی 2059-2030 میباشد. به منظور تحلیل فرکانس و شدت سیلاب با استفاده از مدل Easy fit مناسبترین توزیع براساس سه آزمون نکویی برازش انتخاب شد. نتایج بررسی رژیم جریانهای حداکثر سالانه (فراوانی و شدت) از طریق برازش توزیعهای احتمالاتی با کمترین میزان خطا برای دورهی پایه توزیع ویبول، دورهی آینده RCP2.6 توزیع لوگ پیرسون نوع 3، RCP4.5 لوگ نرمال و RCP8.5 لوگ نرمال به عنوان بهترین توزیع انتخاب شده است. فراوانی و شدت سیلاب نیز افزایش یافته بهطوری که، در دورهی بازگشت 500 ساله افزایش 98 درصدی دبی حداکثر دورهی آتی RCP8.5 نسبت به دورهی پایه مشهود شده است.