پژوهشی
آبخیزداری
مهدی فیض اله پور
چکیده
تغییرات پوشش و کاربری زمین در اثر فعالیت های انسانی تاثیرات نامطلوبی بر محیط زیست بر جای گذاشته است. مناطق شرقی استان اردبیل نمونه بارز این پدیده به شمار می آید. هدف از این تحقیق تجزیه و تحلیل تغییرات مکانی و زمانی در پوشش و کاربری زمین و اثرات آن بر دمای سطح زمین در دریاچه نئور می باشد. برای برآورد کاربری و پوشش زمین از مدل های جنگل تصادفی ...
بیشتر
تغییرات پوشش و کاربری زمین در اثر فعالیت های انسانی تاثیرات نامطلوبی بر محیط زیست بر جای گذاشته است. مناطق شرقی استان اردبیل نمونه بارز این پدیده به شمار می آید. هدف از این تحقیق تجزیه و تحلیل تغییرات مکانی و زمانی در پوشش و کاربری زمین و اثرات آن بر دمای سطح زمین در دریاچه نئور می باشد. برای برآورد کاربری و پوشش زمین از مدل های جنگل تصادفی (RTC)، مدل حداکثر احتمال (MLC) و ماشین بردار پشتیبانی(SVM) استفاده شده و کارایی هر کدام توسط ضریب کاپا برآورد گردیده و مشاهده شد که مدل SVM از بیشترین میزان ضریب کاپا ( 87/0) برخوردار است. برای استخراج شاخص LST نیز از باندهای 6 لندست 5 و 10 لندست 8 بهره گرفته شده و مشاهده شد که بخش غربی دریاچه با افزایش دمای سطح زمین مواجه گردیده است. در طول دوره زمانی 2002، 2013 و 2022 تغییرات قابل توجهی در پهنه آبی دریاچه نئور و پوشش های گیاهی مجاور آن مشاهده شد. زمین های بایر بیشترین وسعت را در تمام دوره های مورد مطالعه داشته است. پوشش گیاهی بر اساس مدل SVM حدود 04/1 کیلومتر مربع افزایش یافته است. مساحت سطح دریاچه بر اساس مدل MLC در سال 2002 معادل 19/3 کیلومتر مربع برآورد گردید. مساحت پهنه آبی در مدل MLC در بازه زمانی 2002 تا 2022 حدود 56/1 کیلومتر مربع کاهش یافته و این میزان کاهش برای مدل های RTC و SVM به ترتیب معادل 67/0 و 69/0 کیلومتر مربع می باشد.
پژوهشی
هیدروژئومورفولوژی
محمد حسین رضایی مقدم؛ داود مختاری؛ میثم اسکندری آلنی
چکیده
مدل های هیدرولوژی ابزار موثری برای مدیریت منابع آب و همچنین مؤلفههای بیلان آبی از جمله کارهای پژوهشی میباشد .امروزه مدل های هیدرولوژی حوضه توسعه یافته اند، اما انتخاب مدل مناسب برای شبیه سازی یک حوضه خاص همیشه یک چالش بوده است. از اینرو، انتخاب مدلی که بتواند فرآیندهای هیدرولوژیکی را در عین سادگی ساختار و با ...
بیشتر
مدل های هیدرولوژی ابزار موثری برای مدیریت منابع آب و همچنین مؤلفههای بیلان آبی از جمله کارهای پژوهشی میباشد .امروزه مدل های هیدرولوژی حوضه توسعه یافته اند، اما انتخاب مدل مناسب برای شبیه سازی یک حوضه خاص همیشه یک چالش بوده است. از اینرو، انتخاب مدلی که بتواند فرآیندهای هیدرولوژیکی را در عین سادگی ساختار و با استفاده از حداقل عوامل، بهخوبی شبیهسازی کند امری ضروری میباشد که در این راستا در پژوهش حاضر رواناب ماهانه حوضه گمناب چای(کومور چایی) واقع در استان آذربایجان شرقی و در شمال غرب ایران بهوسیله دو مدل AWBM و SWAT شبیهسازی شد. مدل AWBM یک مدل یکپارچه میباشد که شبیهسازی رواناب در حوزههای آبریز را با استفاده از دو متغیر بارندگی و تبخیر انجام میدهد و از طرف دیگر مدل SWAT یک مدل پیوسته و نیمه توزیعی است که شبیهسازی فرآیندهای هیدرولوژیکی را با استفاده از مشخصات فیزیکی حوضه (خاک، کاربری اراضی، شیب) و همچنین اطلاعات آب و هواشناسی متعددی همچون بارندگی، دما انجام میدهد. نتایج شبیهسازی رواناب در دوره های واسنجی و اعتبارسنجی با استفاده از دو شاخص آماری ناش ساتکلیف (NSE) و ضریب تعیین R2 مورد ارزیابی قرار گرفت. با مقایسه نتایج شاخصهای آماری مورد استفاده در مطالعه مشخص شد که مدل SWAT دارای نتایج بهتری در شبیهسازی رواناب ماهانه در دورههای واسنجی و اعتبارسنجی است.
پژوهشی
ژئومورفولوژی
رضا اسماعیلی؛ نیوشا نوری زاده نشلی
چکیده
رودخانهها سیستمهای طبیعی هستندکه فشارهای انسانی طی دهههای گذشته موجب تغییرات شدیدی در مورفولوژی آنها شده است. عوامل مؤثر بر تغییرات مورفولوژیکی رودها و واکنش انها در مناطق مختلف متفاوت است. از این رو،در تحقیق حاضر، تغییرات مورفولوژیکی بخشی از رودخانه هراز در محدوده شهر آمل طی یک دوره 53 ساله (1400-1347) مورد مطالعه قرار گرفت. تغییرات ...
بیشتر
رودخانهها سیستمهای طبیعی هستندکه فشارهای انسانی طی دهههای گذشته موجب تغییرات شدیدی در مورفولوژی آنها شده است. عوامل مؤثر بر تغییرات مورفولوژیکی رودها و واکنش انها در مناطق مختلف متفاوت است. از این رو،در تحقیق حاضر، تغییرات مورفولوژیکی بخشی از رودخانه هراز در محدوده شهر آمل طی یک دوره 53 ساله (1400-1347) مورد مطالعه قرار گرفت. تغییرات عرض رودخانه، پلانفرم و لندفرمهای رودخانهای با استفاده عکسهای هوایی و تصاویر ماهوارهای مورد بررسی قرار گرفتند. سپس، با محاسبه قدرت ویژه رود و مشاهدات میدانی مخاطرات کانال رود شناسایی شدند. در سال 1347میانگین عرض رودخانه141 متر اندازهگیری شد و در سالهای 1385 و 1400 به 55 متر کاهش یافت. مساحت لندفرمهای رودخانهای شامل بستر فعال رود و موانع طولی در این دوره به ترتیب 50 و 95 درصد کاهش یافت. با تنگ شدگی رود و کاهش شدید موانع طولی، پلانفرم رودخانه از حالت شریانی به تک کانالی تغییر یافت. بواسطه این تغییرات قدرت ویژه رود افزایش یافته و فرایندهای فرسایشی موجب فروسایی رودخانه و فرسایش دیواره رود شدند. کاهش جریان پایه رود و کانالهای آبیاری، تصرف دشت سیلابی و تغییر کاربری اراضی حاشیه رود از مهمترین عوامل فشار در تغییرات مورفولوژیکی رود در محدوده مورد مطالعه بودهاند. با توجه روند تغییرات ایجاد شده، احداث سد جدید (هراز)، تداوم تصرفات دشت سیلابی وکانالسازی میتواند مخاطرات کانال رود و وقوع سیلابهای بزرگ را تشدید نماید.
پژوهشی
آب های زیرزمینی
Imad Ali؛ Maryam Bayati khatibi؛ Sadra Karimzadeh
چکیده
This study aimed to delineate groundwater recharge zones using a combination of analytical hierarchy process (AHP), fuzzy-AHP, and frequency ratio (FR) models. Additionally, it aimed to compare the effectiveness of these models in groundwater recharge potential zone mapping. To achieve these objectives, nine groundwater influencing factors were considered, including geology, soil types, lineament density, elevation, slope, topographic wetness index, drainage density, land use land cover, and rainfall. Thematic maps for all these factors were generated using satellite and conventional data in the ...
بیشتر
This study aimed to delineate groundwater recharge zones using a combination of analytical hierarchy process (AHP), fuzzy-AHP, and frequency ratio (FR) models. Additionally, it aimed to compare the effectiveness of these models in groundwater recharge potential zone mapping. To achieve these objectives, nine groundwater influencing factors were considered, including geology, soil types, lineament density, elevation, slope, topographic wetness index, drainage density, land use land cover, and rainfall. Thematic maps for all these factors were generated using satellite and conventional data in the ArcGIS environment. Weight was assigned to each thematic layer based on its significance to recharge. All thematic layers were combined using AHP model-l (WLC), AHP model-ll (Weighted sum), fuzzy-AHP overlay, and FR-based model using ArcGIS. The findings revealed that 15% and 39% of the study area have high recharge potentials according to AHP-based model-l and model-ll, respectively. The FAHP model demarcated 43% of the area as high recharge zones while the FR model demarcated 42% of the area as high recharge zones. The majority of high groundwater recharge areas were found in the central part of the study area, while the southern part was demarcated as a moderate recharge zone. The eastern and western parts were demarcated as low recharge potentials zones. To validate the accuracy of these models, the study used receiver operating characteristic (ROC) validation curves. The ROC curves revealed that AHP model-ll had the highest accuracy (AUC=89%) followed by the FAHP model (AUC=88%), AHP model-l (AUC=84%), and FR (AUC=81%)...
پژوهشی
هیدروژئومورفولوژی
اباذر اسمعلی عوری؛ آرزو اسحاقزاده؛ شکراله اصغری؛ رئوف مصطفیزاده
چکیده
تعیین وسعت فرسایش کناره رودخانهای خاک و نمایش آن بهصورت نقشه در محیط GIS، در مدیریت بهینه از منابع آب و خاک موثر است. هدف تحقیق حاضر تعیین محدوده فرسایش رودخانهای از روی عکسهای هوایی، مدلسازی رگرسیونی و تعیین عوامل موثر بر توسعه فرسایش کنار رودخانهای با استفاده از دادههای مکانی مختلف فیزیوگرافی، هیدرولوژی، زمینشناسی ...
بیشتر
تعیین وسعت فرسایش کناره رودخانهای خاک و نمایش آن بهصورت نقشه در محیط GIS، در مدیریت بهینه از منابع آب و خاک موثر است. هدف تحقیق حاضر تعیین محدوده فرسایش رودخانهای از روی عکسهای هوایی، مدلسازی رگرسیونی و تعیین عوامل موثر بر توسعه فرسایش کنار رودخانهای با استفاده از دادههای مکانی مختلف فیزیوگرافی، هیدرولوژی، زمینشناسی و محیطی در بازههایی از رودخانه بالخلوچای در استان اردبیل است. ابتدا پارامترهای موثر در ایجاد فرسایش کنار رودخانهای موجود در منطقه شامل عوامل توپوگرافی، خاک و زمین، هیدرولوژی، تغییرات کاربری محاسبه شدند. در این راستا، متغیرهای مورد مطالعه در چهار مقطع زمانی 1334 با استفاده از عکسهای هوایی، سال 1359 با استفاده از تصاویر ماهوارهای TM، سالهای 1389 و 1392 با تصاویر Google Earth تهیه شد و سطح موثر فرسایش رودخانهای مورد مقایسه قرار گرفت. سپس با استفاده از متغیرهای مستقل (شامل عوامل توپوگرافی، هیدرولوژی، فرسایش پذیری خاک و عوامل زمینی) و سطح موثر فرسایش رودخانهای بهعنوان متغیر وابسته، تجزیه و تحلیل رگرسیونی چند متغیره در نرمافزار SPSS انجام و مدلهای مناسب برآورد مقدار فرسایش کنار رودخانهای مختلف بهدست آمدند. بر اساس نتایج تحلیل رگرسیونی، پارامترهای محیط بازه، دبی اوج، مساحت تحت کشت زراعت آبی، زمان تمرکز، پوشش مرتع و مناطق مسکونی نقش مهمتری در تشدید فرسایش کنار رودخانهای داشته اند.
پژوهشی
ژئومورفولوژی
فریبا اسفندیاری؛ قباد رستمی؛ رئوف مصطفیزاده؛ موسی عابدینی
چکیده
در پژوهش حاضر خطر وقوع زمینلغزش در حوضه آبریز زمکان، واقع در استان کرمانشاه، ارزیابی شد. دو مدل ماشینبردار پشتیبان (SVM) و رگرسیون لجستیک برای تهیه نقشه حساسیت زمینلغزش استفاده شد. در راستای اهداف تحقیق، 13 لایه اطلاعاتی شامل ارتفاع، شیب، جهت شیب، عدد ناهمواری ملتون، تحدب سطح زمین، طول دامنه، عمق دره، رطوبت توپوگرافیک، بارش، سازندهای ...
بیشتر
در پژوهش حاضر خطر وقوع زمینلغزش در حوضه آبریز زمکان، واقع در استان کرمانشاه، ارزیابی شد. دو مدل ماشینبردار پشتیبان (SVM) و رگرسیون لجستیک برای تهیه نقشه حساسیت زمینلغزش استفاده شد. در راستای اهداف تحقیق، 13 لایه اطلاعاتی شامل ارتفاع، شیب، جهت شیب، عدد ناهمواری ملتون، تحدب سطح زمین، طول دامنه، عمق دره، رطوبت توپوگرافیک، بارش، سازندهای زمینشناسی، فاصله از آبراهه، فاصله از جاده و پوشش گیاهی بهعنوان متغیرهای مستقل استفاده شد. حدود 70 درصد پیکسلهای لغزشی حوضه بهمنظور آموزش و 30 درصد برای اعتبارسنجی مدل استفاده شدند. اعتبارسنجی مدلها با کاربست منحنی ROC صورت گرفت. نتایج نشاندهنده کارایی و دقت بالاتر تابع پایه شعاعی (RBF) مدل SVM برای تهیه نقشه خطر زمینلغزش منطقه است. مساحت زیر منحنی (AUC) تابع پایه شعاعی حدود 951/0 برای آموزش مدل و 944/0 برای آزمون مدل بهدست آمد. نتایج بیانگر این است که فاکتورهای شیب با ضریب 28/0، بارش با ضریب 27/0، لیتولوژی با ضریب 26/0 و ارتفاع با ضریب 22/0 کنترلکنندههای اصلی وقوع زمینلغزش در سطح حوضه آبریز زمکان هستند. توابع مدل SVM و همچنین رگرسیون لجستیک نیز اثرات قطعی فاکتورهای انتخابی بر وقوع زمینلغزش را تائید کردند. براساس نقشه پهنهبندی زمینلغزش حدود 35 درصد مساحت حوضه مطالعاتی در کلاس خطرپذیری زیاد و بسیار زیاد قرار گرفته است. پهنههای مذکور عمدتاً در نیمه شرقی حوضه توزیع شدهاند. ارتفاع زیاد، غلبه شیبهای تند، دریافت نزولات جوی قابل توجه و رخنمون وسیع سازند کژدمی با تناوبی از لایههای آهکی، رسی، مارنی و شیلی مهمترین دلایل حساسیت بالای این پهنهها نسبت به زمینلغزش هستند.
پژوهشی
ژئومورفولوژی
غلام حسن جعفری؛ زینب براتی
چکیده
تحلیل برخی از عوارض و ساختارهای زمینشناسی میتواند برای تبیین تحولات کواترنری مورداستفاده قرار گیرد. تحلیل انواع لغزشها، وضعیت تراکم و مقایسه آنها با هم، کلیدی برای شناسایی تکامل لندفرمها است. پژوهش حاضر با هدف تحلیل مکانی زمین لغزشهای رخداده در لیتولوژیهای مختلف حوضه معلم کلایه بخشی از حوضه الموت شرق، بـین طولهـای ...
بیشتر
تحلیل برخی از عوارض و ساختارهای زمینشناسی میتواند برای تبیین تحولات کواترنری مورداستفاده قرار گیرد. تحلیل انواع لغزشها، وضعیت تراکم و مقایسه آنها با هم، کلیدی برای شناسایی تکامل لندفرمها است. پژوهش حاضر با هدف تحلیل مکانی زمین لغزشهای رخداده در لیتولوژیهای مختلف حوضه معلم کلایه بخشی از حوضه الموت شرق، بـین طولهـای جغرافیـایی″00 ′26 °50 تا ″20 ′31 °50 و عرض جغرافیایی ″00 ′22 °36 تا ″00 ′30 °36، بر اساس شرایط توپوگرافیکی، ژئولوژیکی، پوشش گیاهی، وضعیت آبراهه ها، مجاورت سنگ های مختلف منطقه صورت پذیرفت. بر اساس نتایج حاصله سازند کرج، روته، شمشک و رسوبات نئوژن و تخریبی به عنوان فرسایش پذیرترین سازندهای موجود در محدودهی مورد مطالعه هستند که مهمترین عوامل دخیل در وقوع حرکات دامنهای در مقیاس میکرو و ماکرو در زیر حوضه ی معلم کلایه میباشند. در سطوح ارضی پاییندست رودخانهها، لیتولوژی آسیبپذیر وسعت بیشتری دارد. در چنین مناطقی علاوه بر سستتر شدن لیتولوژی در مقاطع وسیع و منقطع، ماده و انرژی جاری در رودخانه نیز افزایش مییابد، در صورتی که به دلیل شیب کمتر دامنهها، اثرگذاری رودخانه بر حرکات دامنهای محدودتر میشود. در سطوح ارضی نزدیک به خط الرأس، ماده و انرژی کمتر و لیتولوژی مقاومتر است؛ ولی به علت شیب بیشتر دامنهها و دخالت هوازدگی فیزیکی در تخلخل سنگها زمینه اثرگذاری رودخانه بر روی وقوع حرکات دامنهای بیشتر میشود.
پژوهشی
آبخیزداری
سپیده صیوتی؛ علیرضا ایلدرمی؛ بهنوش فرخزاده
چکیده
در این پژوهش گرههای سیلگیر شبکه زهکشی در حوضه شهری خاکو (فقیره – خضر) همدان با استفاده از مدل SWMM واسنجی و ارزیابی شد. نتایج نشان داد مقادیر نفوذ و ارتفاع رواناب بارش طرح در روش SCS به ترتیب برابر 86/50 و 14/16 میلیمتر میباشد و بیانگر این است که روش SCS مقادیر نفوذ و رواناب را برای آبخیز شهری همدان دقیقتر ارزیابی نموده واز کارایی ...
بیشتر
در این پژوهش گرههای سیلگیر شبکه زهکشی در حوضه شهری خاکو (فقیره – خضر) همدان با استفاده از مدل SWMM واسنجی و ارزیابی شد. نتایج نشان داد مقادیر نفوذ و ارتفاع رواناب بارش طرح در روش SCS به ترتیب برابر 86/50 و 14/16 میلیمتر میباشد و بیانگر این است که روش SCS مقادیر نفوذ و رواناب را برای آبخیز شهری همدان دقیقتر ارزیابی نموده واز کارایی قابل قبولی برخوردار است. نتایج نشان میدهد که از کل بارش120 میلیمتری، مقدار 33 میلیمتر مربوط به تلفات نفوذ و 87 میلیمتر مربوط به رواناب سطحی بوده و حجم جریان معادل 41/2 میلیون مترمکعب می باشد که 98/1 میلیون مترمکعب مربوط به زیرحوضه فقیره و 43/0 میلیون مترمکعب مربوط به زیرحوضه خضر است. با توجه به ضریب کارایی NSکه برای دبی اوج 66/0و برای حجم سیلاب 73/0محاسبه شده و اعداد قابل قبولی است. نتایج نشان داد که بیشترین مقدار حجم رواناب بارش طرح با 28/1 میلیون متر مکعب مربوط به زیرحوضه فقیره به دلیل توسعه فیزیکی شهر همدان در سالهای اخیر در این زیرحوضه و کمترین مقدار با 46/0میلیون مترمکعب مربوط به زیر حوضه خضرخاکو است. نتایج این پژوهش نشان داد که کاربریهای مسکونی بیشترین سهم را در پتانسیل سیل خیزی محدوده مطالعاتی دارد.