برومند صلاحی؛ مهدی فروتن
چکیده
پایش تغییرات و نوسانات بارش مناطق جغرافیایی می‌تواند دید بهتری از رفتار این پدیده در سالهای آینده داشته باشد. هدف این پژوهش، بررسی وضعیت بارش دشت اردبیل (ایستگاههای اردبیل، بیله‌درق و کلور) و پیش‌نگری آن در سالهای آینده بر اساس برونداد مدل‌های CMIP6 توسط مدل مقیاس‌کاهی CMhyd میباشد. سپس با استفاده از سنجه‌های آماری R2، MAE، MSE، ...
بیشتر
پایش تغییرات و نوسانات بارش مناطق جغرافیایی می‌تواند دید بهتری از رفتار این پدیده در سالهای آینده داشته باشد. هدف این پژوهش، بررسی وضعیت بارش دشت اردبیل (ایستگاههای اردبیل، بیله‌درق و کلور) و پیش‌نگری آن در سالهای آینده بر اساس برونداد مدل‌های CMIP6 توسط مدل مقیاس‌کاهی CMhyd میباشد. سپس با استفاده از سنجه‌های آماری R2، MAE، MSE، RMSE و دیاگرام تیلور، به مقایسه داده‌های مشاهداتی دوره پایه با داده‌های تاریخی 5 مدل GCM از CMIP6 پرداخته شد و برای هر ایستگاه مورد مطالعه، مدل برتر انتخاب گردید. خروجی مدل‌های برتر با روش linier scaling تصحیح اریبی گردیدند و بر اساس سناریو‌های SSP126، SSP245 و SSP585، بارش سالهای 2023-2050 برای هر ایستگاه، پیش‌نگری و روند آن با آماره من-کندال ترسیم شد. نتایج نشان داد در نواحی شرقی و غربی دشت اردبیل (منتهی به ارتفاعات کوه‌های تالش و سبلان)، تغییرات بارش افزایشی بوده است (80/2 میلی‌متر). در ایستگاه اردبیل، مدل MIROC6 با ضریب همبستگی 94/0 درصد و در ایستگاههای بیله‌درق و کلور، مدل MPI-ESM1-2-HR با ضریب همبستگی به ترتیب 88/0 و 92/0 درصد، بیشترین دقت را در شبیه‌سازی بارش داشته‌اند. همچنین نتایج سناریو‌ها نشان دادند که تغییرات بارش در ایستگاه اردبیل در دوره آینده نسبت به دوره پایه تحت سناریو‌های SSP126، SSP245 و SSP585، به ترتیب 24/0، 36/6- و 2- درصد خواهد بود.
آب های زیرزمینی
ثنا ملکی؛ وحید نورانی؛ حسام نجفی
چکیده
سیستم‌های ارزیابی آسیب‌پذیری آب‌های زیرزمینی برای دستیابی به روشی مناسب برای حفاظت از این منابع در برابر آلاینده‌ها توسعه‌یافته‌اند. یکی از روشهای شناخته شده برای تعیین حساسیت آب‌های زیرزمینی، روش DRASTIC است. از آنجایی که ارزیابی آلودگی آب‌های زیرزمینی اغلب با عدم قطعیت همراه است، مطالعه حاضر از مفهوم اعداد Z به‌عنوان نسل جدیدی ...
بیشتر
سیستم‌های ارزیابی آسیب‌پذیری آب‌های زیرزمینی برای دستیابی به روشی مناسب برای حفاظت از این منابع در برابر آلاینده‌ها توسعه‌یافته‌اند. یکی از روشهای شناخته شده برای تعیین حساسیت آب‌های زیرزمینی، روش DRASTIC است. از آنجایی که ارزیابی آلودگی آب‌های زیرزمینی اغلب با عدم قطعیت همراه است، مطالعه حاضر از مفهوم اعداد Z به‌عنوان نسل جدیدی از منطق فازی برای تخمین آسیب‌پذیری ویژه آبخوان‌ها استفاده کرده است. در این مطالعه، از پارامترهای مدل DRASTIC (ورودی‌ها) و مقادیر غلظت نیترات (خروجی) در دو سناریو برای برآورد آسیب‌پذیری ویژه آبخوان‌های دشت‌های اردبیل و قروه- دهگلان استفاده شد و نتایج به‌دست‌آمده با نتایج مدل DRASTIC به‌عنوان مدل معیار مقایسه شد. تجزیه‌وتحلیل نتایج نشان داد که مدلسازی مبتنی بر اعداد Z به دلیل درنظرگرفتن قابلیت اطمینان داده‌ها و تخصیص وزن مناسب به قوانین، کیفیت نتایج را نسبت به منطق فازی کلاسیک به میزان 53 درصد (برای سناریوی اول)، 184 درصد (برای سناریوی دوم) در دشت اردبیل و 127 درصد (برای سناریوی اول)، 311 درصد (برای سناریوی دوم) در دشت قروه_دهگلان بهبود بخشید. همچنین بر اساس نتایج، ممکن است کیفیت قوانین استخراج شده برای مدل مبتنی بر اعداد Z در دشت‌هایی با ضریب تغییرات داده بالاتر، پایین باشد (برای مثال ضریب تغییرات داده بالای دشت اردبیل نسبت به دشت قروه_دهگلان در این مطالعه)، بنابراین در این شرایط، نتایج مدل مبتنی بر اعداد Z ممکن است بهبود قابل‌توجهی نسبت به نتایج منطق فازی مرسوم نداشته باشد. روش پیشنهادی در این مطالعه به دلیل قابلیت بالای آن می‌تواند برای طراحی کنترل‌کننده‌های هوشمند مدیریت آب زیرزمینی مورد استفاده قرار گیرد.
ژئومورفولوژی
لیلا آقایاری؛ موسی عابدینی
چکیده
هدف این پژوهش بررسی و تحلیل مهم‌ترین عوامل دخیل در ایجاد خطر فرونشست دشت اردبیل و مشخص کردن سطوح مستعد که احتمالاً در آینده نزدیک درگیر فرونشست خواهند شد. هدف از این پژوهش در مرحله اول ارزیابی فرونشست با استفاده از تکنیک تداخل سنجی راداری در محیط نرم افزار Sarscape، با بهره از قابلیت تصاویر-A1 Sentinel در بازه زمانی 2016 و 2021 و همچنین در ادامه، ...
بیشتر
هدف این پژوهش بررسی و تحلیل مهم‌ترین عوامل دخیل در ایجاد خطر فرونشست دشت اردبیل و مشخص کردن سطوح مستعد که احتمالاً در آینده نزدیک درگیر فرونشست خواهند شد. هدف از این پژوهش در مرحله اول ارزیابی فرونشست با استفاده از تکنیک تداخل سنجی راداری در محیط نرم افزار Sarscape، با بهره از قابلیت تصاویر-A1 Sentinel در بازه زمانی 2016 و 2021 و همچنین در ادامه، نسبت به پهنه بندی مناطق مستعد با الگوریتم چند معیاره Aras درمحیط نرم افزار Edrisiاقدام گردید .نتایج مطالعه حاضر نشان داد مقدار بین صفر تا 22 میلی متر فرونشست در محدوده مورد مطالعه ایجاد شده است که بیشترین میزان فرونشست در بخش مرکزی و سپس در بخش شرقی و شمالشرقی متمرکز است. با توجه به نتایج حاصل از پهنه‌بندی خطر فرونشست؛ معیارهای افت سطح آب، فاصله از رودخانه، زمین شناسی،کاربری اراضی به ترتیب با ضریب وزنی 221/0، 166/0، 152/0 و 147/0، مهم ترین عوامل دخیل در ایجاد خطر فرونشست محدوده مطالعاتی بوده و به ترتیب 41/267 و 21/403 کیلومتر مربع از محدوده دارای احتمال خطر بسیار زیاد و زیاد می باشد. در نهایت می توان گفت مهم‌ترین عامل اصلی دخیل در افزایش مقدار و پتانسیل فرونشت دشت اردبیل، بهره ی بی رویه از آب های زیرزمینی و افت سطح آب است.
هیدروژئولوژی
سینا ضیایی؛ اباذر اسمعلی؛ رئوف مصطفی‌زاده؛ اردوان قربانی
چکیده
محدودیت پتانسیل آب زیرزمینی در آبخوان آبرفتی دشت اردبیل و عدم توجه به میزان برداشت مجاز و توسعه ی روز افزون مصارف کشاورزی، شرب، صنعت، بهره‌برداری ناموزون و نامتناجس، عدم جایگزینی آن از طریق ریزش‌های جوی به دلیل مواجه شدن با سالهای کم‌آبی و خشک، موجب گردیده که آبخوان دشت اردبیل با افت سطح و در نتیجه کاهش حجم مخزن ...
بیشتر
محدودیت پتانسیل آب زیرزمینی در آبخوان آبرفتی دشت اردبیل و عدم توجه به میزان برداشت مجاز و توسعه ی روز افزون مصارف کشاورزی، شرب، صنعت، بهره‌برداری ناموزون و نامتناجس، عدم جایگزینی آن از طریق ریزش‌های جوی به دلیل مواجه شدن با سالهای کم‌آبی و خشک، موجب گردیده که آبخوان دشت اردبیل با افت سطح و در نتیجه کاهش حجم مخزن مواجه شود. این پژوهش با هدف بررسی عوامل مؤثر بر افت و تغییرات سطح آب‌های زیرزمینی دشت اردبیل در دو مقطع زمانی 1995 تا 2005 و 2005 تا 2015 انجام گرفت. برای انجام پژوهش حاضر، از داده‌های بارش ماهانه ایستگاه های هواشناسی اردبیل، نیارق، نمین، آبی بیگلو، هیر، سامیان واقع در داخل دشت اردبیل در طول آماری 20 ساله (1995-2015) و داده‌های ماهانه ارتفاع سطح ایستابی تعداد 24 حلقه چاه پیزومتری برای دشت انتخاب شد. برای تهیه ی نقشه ی کاربری اراضی در دو دوره ی زمانی، تصاویر سنجنده های OLI و TM ماهواره لندست مربوط به خرداد ماه 1993، 2005 و 2015 استفاده شد. نتایج بررسی تغییرات سطح کاربری اراضی در طول سالهای 1993، 2005 و 2015 در دشت اردبیل نشان داد کاربری های زراعت آبی به ترتیب با 26/48156، 66/50678 و 68/58356 هکتار بیشترین سطح و پهنه ی آبی به ترتیب با 75/168، 65/88 و 95/380 هکتار کمترین سطح را داشتند که نشان از دخالت بالای اراضی کشاورزی در افت سطح ایستابی اراضی کشاورزی در دشت اردبیل میباشد. در نهایت بررسی روند تغییرات چاه‌های پیژومتری نشان داد در دشت اردبیل حداکثر تراز سطح ایستابی (1437 متر) مربوط به قسمت‌های جنوب دشت اطراف اراضی-نوشهر-کرگان و حداقل تراز (1300 متر) مربوط به اطراف روستای خلیفه لو شیخ میباشد. مطابق با نقشه ی پراکنش چاه ها، بیشترین تراکم چاه ها در منطقه ی شرقی و مرکزی دشت بوده است.
فرناز دانشور وثوقی؛ رسول صمدزاده
چکیده
مدلسازی صحیح فرآیند بارش-رواناب به دلیل گستردگی عوامل موثر بر بارش و رواناب یکی از پیچیدگی‌های علم هیدرولوژی است. هدف از این پژوهش استفاده از روشهای پیش پردازش زمانی از جمله رفـع نویز موجکی و تبدیل موجک برای پیش بینی سری‌های زمانی ماهانه رواناب در دشت اردبیل میباشد. شـبیه سـازی بـارش – روانـاب بـا اسـتفاده از مدل جعبـه ...
بیشتر
مدلسازی صحیح فرآیند بارش-رواناب به دلیل گستردگی عوامل موثر بر بارش و رواناب یکی از پیچیدگی‌های علم هیدرولوژی است. هدف از این پژوهش استفاده از روشهای پیش پردازش زمانی از جمله رفـع نویز موجکی و تبدیل موجک برای پیش بینی سری‌های زمانی ماهانه رواناب در دشت اردبیل میباشد. شـبیه سـازی بـارش – روانـاب بـا اسـتفاده از مدل جعبـه سـیاه شبکه عصبی مصنوعی برای سه ترکیب داده‌های بارش و رواناب دشت اردبیل انجـام گردید. ترکیب اول و دوم داده‌ها از داده‌های خود ایستگاه در زمانهای گذشته استفاده میکند و ترکیب سوم داده‌ها از داده‌های ایستگاههای بالادست (ایستگاههای گیلانده و کوزه تپراقی) برای پیش بینی رواناب خروجی دشت (ایستگاه سامیان) استفاده میکند. نتایج نشان داد کـه اعمـال روشهای پیش پردازش زمانی رفـع نویز مـوجکی و استفاده از تبدیل موجک در شــبیه ســازی بارش-رواناب بــا مدل شبکه عصبی مصنوعی به ترتیب بطور متوسط باعــث بهبــود 4 و 39 درصدی در مرحلــه آزمایش مدل شده است.
فرناز دانشور وثوقی؛ وحید منافیان آذر
دوره 5، شماره 17 ، اسفند 1397، ، صفحه 45-64
چکیده
چکیده
آب‌های زیرزمینی همواره به عنوان یکی از منابع مهم و عمده ی تأمین آب شرب و کشاورزی به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک مطرح بوده‌اند. به منظور آگاهی از وضعیت این منابع و مدیریت بهینه ی آنها، لازم است پیش‌بینی دقیقی از نوسانات سطح آب زیرزمینی صورت گیرد. در این تحقیق اطلاعات 15 پیزومتر موجود در دشت اردبیل مورد استفاده قرارگرفت. ...
بیشتر
چکیده
آب‌های زیرزمینی همواره به عنوان یکی از منابع مهم و عمده ی تأمین آب شرب و کشاورزی به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک مطرح بوده‌اند. به منظور آگاهی از وضعیت این منابع و مدیریت بهینه ی آنها، لازم است پیش‌بینی دقیقی از نوسانات سطح آب زیرزمینی صورت گیرد. در این تحقیق اطلاعات 15 پیزومتر موجود در دشت اردبیل مورد استفاده قرارگرفت. از تبدیل موجک و روش خوشهبندی به ترتیب برای پیش‌پردازش زمانی و مکانی استفاده گردید. روش مدلسازی مورد استفاده در این تحقیق، ماشین بردار پشتیبان و شبکه عصبی مصنوعی برای پیش‌بینی یک ماه آینده میباشد. در ابتدا پیزومترهای موجود با روش خوشه بندی نقشه خود سازمانده کلاس بندی شده و برای پیزومترهای مرکزی هر کلاس دو مدل فوق به صورت تکی و در ترکیب با تبدیل موجک به کار رفت. نتایج حاصله ضریب تبیین متوسط 94/0 برای آموزش و 89/0 برای صحتسنجی را در مرحلهی مدلسازی با ماشین بردار پشتیبان نشان داد. استفاده از تبدیل موجک باعث افزایش 5/3 درصدی دقت مدل گردید. در ضمن مدلسازی از طریق شبکه عصبی مصنوعی نیز با ضریب تبیین متوسط 94/0 برای آموزش و 88/0 برای صحتسنجی از دقت بالایی برخوردار بوده و استفاده از تبدیل موجک باعث افزایش 5 درصدی دقت مدل شد.
هاشم رستم زاده؛ محمدرضا نیکجو؛ اسماعیل اسدی؛ جعفر جعفرزاده
دوره 2، شماره 3 ، شهریور 1394، ، صفحه 43-60
چکیده
چکیده دشت اردبیل یک دشت میانکوهی به وسعت تقریبی 820 کیلومترمربع است که در شمال غربی ایران و در شرق فلات آذربایجان در داخل استان اردبیل قرارگرفته است. آب موردنیاز دشت به منظور مصارف کشاورزی، صنعت و شرب از رودخانه‌های جاری و همچنین از چاه‌های عمیق و نیمه عمیق و چشمه‌ها تأمین میگردد. برای بررسی کیفیت آب زیرزمینی دشت اردبیل از ...
بیشتر
چکیده دشت اردبیل یک دشت میانکوهی به وسعت تقریبی 820 کیلومترمربع است که در شمال غربی ایران و در شرق فلات آذربایجان در داخل استان اردبیل قرارگرفته است. آب موردنیاز دشت به منظور مصارف کشاورزی، صنعت و شرب از رودخانه‌های جاری و همچنین از چاه‌های عمیق و نیمه عمیق و چشمه‌ها تأمین میگردد. برای بررسی کیفیت آب زیرزمینی دشت اردبیل از اطلاعات 56 چاه عمیق، 3 چاه نیمه عمیق، 3 رشته قنات و 7 دهنه چشمه از داده های سازمان آب منطقه ای مربوط به سال 1389 استفاده شده است. هدف از پژوهش حاضر، ارائه یک نمای کلی از کیفیت منابع آب زیرزمینی دشت اردبیل از لحاظ شرب با استفاده از پارامترهای EC، PH ، SO4-- ،Cl- ، Na و TH (برحسب CaCo3) میباشد که در نهایت با استفاده از روشهای زمین آمار درGIS از طریق نرم‌افزارArcGIS10.3 اقدام به تولید نقشه موضوعی کیفیت آب زیرزمینی دشت اردبیل شده است. در این پژوهش از روش درون‌یابی کریجینگ معمولی برای به دست آوردن توزیع فضایی پارامترها و روش وزندهی جمعی ساده برای وزندهی و رتبه بندی لایه ها استفاده‌شده است. در نهایت با توجه به نقشه نهایی کیفیت، می‌توان اظهار داشت که تقریباً 34 درصد (معادل 280 کیلومترمربع) آب زیرزمینی دشت اردبیل از لحاظ شرب در حد مطلوب واقع شده است که در قسمت شرقی دشت قرار دارد. کیفیت پایین آب نیز مربوط به قسمت جنوب غربی و شمال غربی دشت میباشد. همچنین بین تراکم جمعیت و تراکم چاه های موجود در سطح دشت و افت کیفیت آب رابطه مستقیمی وجود دارد.
