داود مختاری؛ فاطمه محمدزاده گلانی؛ محمدرضا نیکجو؛ شمس الله عسگری
دوره 3، شماره 6 ، خرداد 1395، صفحه 1-16
چکیده
حوضهی آبریز رودخانهی گاوی واقع در جنوبغرب شهرستان ایلام با مساحت 460 کیلومتر مربع میباشد که وقوع انواع فرسایش در آن قابل ملاحظه بوده، لذا برآورد مقدار فرسایش و رسوب جهت طرحهای حفاظت آب و خاک ضروری مینماید. روش تحقیق در این مطالعه مبتنی بر مطالعات کتابخانهای، میدانی و استفاده از مدلهای تجربی برآورد فرسایش و رسوب ...
بیشتر
حوضهی آبریز رودخانهی گاوی واقع در جنوبغرب شهرستان ایلام با مساحت 460 کیلومتر مربع میباشد که وقوع انواع فرسایش در آن قابل ملاحظه بوده، لذا برآورد مقدار فرسایش و رسوب جهت طرحهای حفاظت آب و خاک ضروری مینماید. روش تحقیق در این مطالعه مبتنی بر مطالعات کتابخانهای، میدانی و استفاده از مدلهای تجربی برآورد فرسایش و رسوب می باشد. در این تحقیق مدل تجربی MPSIAC، که بیشترین پارامترهای مؤثر در فرسایش و رسوب را در نظر میگیرد، به عنوان تکنیک منتخب مورد استفاده قرار گرفته و پارامترهای محیطی در قالب این روش مورد بررسی قرار گرفتهاند و در نهایت نتایج حاصل با ایستگاه رسوبسنجی تنگه باجک مقایسه گردید. در این مقاله از نرمافزار GIS به منظور تهیهی لایههای اطلاعاتی استفاده شده است. نـتایج این بررسیها، بیانگر این است که مدل MPSIAC در این حوضه به خوبی پاسخ میدهد، زیرا به عنوان نمونه مقدار رسوب برآورد شده در حوضهی مورد مطالعه با مدل MPSIAC 20/453 تن رسوب در کیلومتر مربع در سال و رسوب برآورد شده در ایستگاه هیدرومتری تنگهی باجک 23/461 تن در سال میباشد، همچنین مشاهده گردید میزان رسوب برآورد شده در این حوضه در کلاس فرسایشی 4 و از نظر طبقهبندی کیفی فرسایش در کلاس درجهی زیاد قرار داشته و طبق تعریف این کلاس میتوان گفت که در این حوضه جابجایی ذرات خاک به میزانی است که اجرای برنامههای حفاظت خاک و آب ضرورت و اولویت داشته و استفاده از اراضی محدودیت زیادی دارد.
خلیل ولی زاده کامران؛ شهرام روستایی؛ توحید رحیم پور؛ مهسا نخستین روحی
دوره 3، شماره 6 ، خرداد 1395، صفحه 17-32
چکیده
در سرتاسر دنیا و از جمله کشور ایران، آبهای زیرزمینی مهمترین منابع تأمین آب مورد نیاز می‌باشند. تعیین کیفیت آب در مدیریت منابع از اهمیت خاصی برخوردار بوده و پایش آن به عنوان یک اصل مهم در برنامهریزیها باید مد نظر قرار گیرد. هدف از انجام این تحقیق، تعیین مناسبترین روش درونیابی به منظور تحلیل مکانی تغییرات هدایت الکتریکی ...
بیشتر
در سرتاسر دنیا و از جمله کشور ایران، آبهای زیرزمینی مهمترین منابع تأمین آب مورد نیاز می‌باشند. تعیین کیفیت آب در مدیریت منابع از اهمیت خاصی برخوردار بوده و پایش آن به عنوان یک اصل مهم در برنامهریزیها باید مد نظر قرار گیرد. هدف از انجام این تحقیق، تعیین مناسبترین روش درونیابی به منظور تحلیل مکانی تغییرات هدایت الکتریکی (EC) و نسبت جذبی سدیم (SAR) آبهای زیـرزمینی دشت شـیرامین واقع در استان آذربایجان شرقی میباشد. اطلاعات مربوطه از تجزیه و تحلیل نمونههای مربوط به 30 حلقه چاه عمیق و نیمهعمیق در منطقهی مورد مطالعه و بر اساس آخرین نمونهگیری سال 1390 توسط سازمان آب منطقهای استان آذربایجان شرقی به‌دست آمدهاند. جهت انجام کار از روشهای زمینآمار مانند کریجینگ ساده (SK)، کریجینگ معمولی (OK)، کریجینگ گسسته و کوکریجینگ استفاده شد. برای بررسی همبستگی مکانی دادهها، واریوگرامهای تجربی هر یک از متغیرها و واریوگرام متقابل آنها، محاسبه و ترسیم شدند. ضریب همبستگی دو متغیر، بر اساس واریوگرام متقابل آنها، 93/0محاسبه شد. برای هر دو پارامتر EC و SAR مدل کروی بر مبنای حداقل مقدار RSS به عنوان مناسب ترین مدل برازش داده شد. برای ارزیابی روشها از روش ارزیابی متقابل با معیار جذر میانگین مربعات خطا (RMSE) و همچنین ضریب همبستگی (R) بین مقادیر مشاهده شده و تخمینی استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که روش کریجینگ ساده به دلیل R بالاتر و RMSE پایینتر نسبت به سایر روشها جهت تهیه نقشه تغییرات EC و SAR در منطقه مناسبترین روش میباشد.
عزت الله قنواتی؛ امیر صفاری؛ امیر کرم؛ اسماعیل نجفی؛ غلامحسین جهاندار
دوره 3، شماره 6 ، خرداد 1395، صفحه 33-54
چکیده
بررسی و شناخت عوامل و ویژگیهای هیدروژئومورفولوژیک و چگونگی تأثیر آنها در مدیریت حوضههای آبریز در جهت کاهش خسارت ناشی از رخداد سیل، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. تحقیق حاضر، با هدف بررسی ویژگیهای هیدروژئومورفولوژیک حوضههای آبریز کلانشهر تهران با تأکید بر سیلخیزی از طریق برآورد و بررسی خصوصیات فیزیوگرافیک حوضههای ...
بیشتر
بررسی و شناخت عوامل و ویژگیهای هیدروژئومورفولوژیک و چگونگی تأثیر آنها در مدیریت حوضههای آبریز در جهت کاهش خسارت ناشی از رخداد سیل، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. تحقیق حاضر، با هدف بررسی ویژگیهای هیدروژئومورفولوژیک حوضههای آبریز کلانشهر تهران با تأکید بر سیلخیزی از طریق برآورد و بررسی خصوصیات فیزیوگرافیک حوضههای آبخیز مسلط بر کلانشهر تهران انجام گرفته است. در این مقاله، برای بررسی سیلخیزی حوضه، نقشه‌های ژئومورفولوژی منطقهی تهران تحلیل و نقشهی واحدهای پاسخ هیدرولوژیک، ترسیم و نمودارهای دبیهای حدبیشتر لحظهای در ایستگاههای هیدومتری هفت‌حوض (درکه)، سولقان (کن)، پل تجریش (دربند) و قلاک (دارآباد) ترسیم شده است. این تحقیق با استفاده از مطالعات کتابخانهای، نقشه‌های توپوگرافی1:50000 و زمینشناسی 1:100000، DEM 30 متری منطقهی D مورد مطالعه، عکس‌های‌هوایی سال1334 و تصاویر ماهواره‌ایGoogle Earth و با به کارگیری نرم‌افزارهایArc GIS ،FreeHand , WMS و Excel انجام گرفته است. نتایج تحقیق نشان میدهد، به علت تأثیرات خصوصیات فیزیوگرافیک حوضههای آبریز مسلط بر کلانشهر تهران، از جمله، شکل حوضهها، مساحت و طول کم آبراهه‌های اصلی، وجود اختلاف ارتفاع و شیب زیاد شمالی- جنوبی، فاصلهی کم بین حوضه دریافت و بخش خروجی حوضهها و کوتاهی زمان تمرکز و مداخلات انسانی، رواناب‌های حاصل از بارندگی در مدت زمان اندک وارد پیکرهی شهری می‌گردد. نقشهی HRUS حوضههای مورد مطالعه، نیز نشان‌دهندهی تنوع زیاد واحدهای پاسخ هیدرولوژیک بیشتر حوضهها، به‌ویژه حوضهی کن است. همچنین، بررسی نمودارهای دادههای دبی حدبیشتر لحظهای، نشان داد که در ایستگاههای هفت‌حوض و قلاک نوسان زیاد بوده و با توجه به پیشینهی سیلخیزی در محدودهی مورد مطالعه، به دلیل وضعیت و ویژگیهای هیدروژئومورفولوژیک حوضههای آبریز در بالادست، کلانشهر تهران به شدت متأثر از رخداد سیلاب است و این مخاطره پدیدهی همیشگی آن خواهد بود.
حسین نگارش؛ نجمه شفیعی؛ محمدصادق درانی نژاد
دوره 3، شماره 6 ، خرداد 1395، صفحه 55-73
چکیده
مطالعه‌ی حاضر با هدف شناخت و تبیین عوامل ژئومورفولوژی دشت و ارتباط آنها با منابع آب زیرزمینی و نیز تهیهی نقشه‌های کاربردی در راستای شناخت و مدیریت محیط در این آبخوان، تدوین شده است. منطقهی مورد مطالعه، شامل آبخوان دشت نورآباد در محدودهی حوضهی آبریز دشت نورآباد از زیرحوضههای آبریز هندیجان جراحی در شمال غرب استان فارس ...
بیشتر
مطالعه‌ی حاضر با هدف شناخت و تبیین عوامل ژئومورفولوژی دشت و ارتباط آنها با منابع آب زیرزمینی و نیز تهیهی نقشه‌های کاربردی در راستای شناخت و مدیریت محیط در این آبخوان، تدوین شده است. منطقهی مورد مطالعه، شامل آبخوان دشت نورآباد در محدودهی حوضهی آبریز دشت نورآباد از زیرحوضههای آبریز هندیجان جراحی در شمال غرب استان فارس میباشد. در این پژوهش از روشهای میدانی و تحلیل آماری استفاده شده است. از روش درونیابی، جهت بررسی وضعیت منابع آب زیرزمینی آبخوان و از روش همبستگی پیرسون، جهت بررسی ارتباط بین اشکال ژئومورفولوژی با پارامترهای منابع آب استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که مخروطه افکنهها و دشت سیلابی، بیشترین میزان همبستگی را با منابع آب زیرزمینی در سطح 99% دارند که ناشی از وجود رسوبات آبرفتی و نفوذپذیر که نقش مهمی در تغذیه آبخوان دشت داشته است و کمترین میزان تغذیه مربوط به وجود گسل رورانده است که آبهای نفوذی قبل از رسیدن به آبخوان از طریق زیرزمین از حوضه خارج می‌شوند و مانع از تغذیهی آبخوان میشود. همچنین کیفیت منابع آبی دشت نشان داد که هدایت الکتریکی در بخش‌های جنوبی و مرکزی آبخوان دشت، به دلیل وجود سازندهای گچی و مارنی که در بخش‌های جنوبی بیشتر است و اسیدیته آب در کل منطقه حدود 7 و خنثی میباشد.
ثریا عباسی؛ مسعود حیدری
دوره 3، شماره 6 ، خرداد 1395، صفحه 75-93
چکیده
یکی از موضوعات مهم در مدیریت منابع آب، تشخیص رفتار آبهای زیرزمینی است. هدف از این مقاله تهیهی نقشهی مناطق مستعد آب زیرزمینی با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و روش منطق فازی و مقایسهی نتایج آنها میباشد. برای رسیدن به این هدف از 8 پارامتر تأثیرگذار مانند لیتولوژی، تراکم زهکشی، تغییرات شیب، کاربری اراضی، توپوگرافی، ...
بیشتر
یکی از موضوعات مهم در مدیریت منابع آب، تشخیص رفتار آبهای زیرزمینی است. هدف از این مقاله تهیهی نقشهی مناطق مستعد آب زیرزمینی با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و روش منطق فازی و مقایسهی نتایج آنها میباشد. برای رسیدن به این هدف از 8 پارامتر تأثیرگذار مانند لیتولوژی، تراکم زهکشی، تغییرات شیب، کاربری اراضی، توپوگرافی، جمعیت و چشمه و چاه و گسل و شکستگی به صورت لایهی اطلاعاتی این محدوده به وسعت 5218 کیلومتر مربع در شمال استان ایلام واقع شده است. نقشهی نهایی حاصل از روش AHP نشان میدهد که بیشترین پتانسیل آب زیرزمینی در بخش‌های آهکی با تراکم بالای شکستگی وجود دارد. ارزیابی مدلهای مختلف همپوشانی، با توجه به میزان تطابق با لیتولوژی، نشان میدهد که روش تلفیقی فازی or (جمع جبری) نسبت به سایر روشها برای پتانسیلیابی آب زیرزمینی در منطقهی مورد مطالعه مناسبتر است. این روش با 1000 کیلومترمربع پتانسیل زیاد و خیلی زیاد در بخش‌های مرکزی نقشه، همخوانی قابل قبولی را با نقشهی نهایی حاصل از روش تحلیل سلسله مراتبی نشان میدهد و تطابق نقشه‌های مربوطه با نقشهی چشمه و چاه در منطقه نیز صحت این روشها را تأئید می‌‌کند.
مهناز بهرامی؛ علی فتح زاده؛ محمدعلی زارع چاهوکی؛ روح الله تقی زاده مهرجردی
دوره 3، شماره 6 ، خرداد 1395، صفحه 95-113
چکیده
ارتقاء اطلاعات کمی به بهبود پیش‌بینی پارامترهای برف کمک می‌‌کند. تاکنون تعاملات بین اندازهی پیکسل به صورت محدود بررسی‌شده است. هدف از این تحقیق، بررسی اثر قدرت تفکیک مکانی بر روی پیش‌بینی عمق برف از طریق آزمون تجربی روابط بین مدلهای رقومی ارتفاع و پارامترهای مؤثر در مدل‌سازی عمق معادل برف با قدرت تفکیک مختلف و با استفاده ...
بیشتر
ارتقاء اطلاعات کمی به بهبود پیش‌بینی پارامترهای برف کمک می‌‌کند. تاکنون تعاملات بین اندازهی پیکسل به صورت محدود بررسی‌شده است. هدف از این تحقیق، بررسی اثر قدرت تفکیک مکانی بر روی پیش‌بینی عمق برف از طریق آزمون تجربی روابط بین مدلهای رقومی ارتفاع و پارامترهای مؤثر در مدل‌سازی عمق معادل برف با قدرت تفکیک مختلف و با استفاده از مدل رگرسیون چندمتغیره میباشد. به همین منظور ابتدا با استفاده از روش هایپرکیوب محل 100 نقطه مشخص و طی یک عملیات صحرایی دادههای عمق برف در نقاط مورد نظر و همچنین در 195 نقطه دیگر به صورت سیستماتیک و با نمونه‌بردار مدل فدرال برداشت گردید.. سپس یک مدل رقومی ارتفاع 10 متری به عنوان مبنا انتخاب گردید و از مدل رقومی ارتفاع مبنا تعداد 25 پارامتر مرفومتری استخراج و به عنوان ورودی شبکهی عصبی انـتخاب و با استفاده از آنالیز حساسیت مهمترین پارامترهای تأثـیرگذار در مدل‌سازی عـمق برف مشخص شد. در مرحلهی بعد با استفاده از مدل رقومی ارتفاع مبنا 9 مدل رقومی ارتفاعی با اندازهی پیکسل متفاوت استخراج گردید. سپس در ادامه پارامترهای مؤثر در عمق برف با استفاده از 10 مدل رقومی ارتفاع استخراج و بین آنها و عمق برف نمونه‌برداری شده یک رابطهی رگرسیونی ایجاد و عمق برف محاسبه گردید. جهت ارزیابی دقت مدل‌ها از پارامترهای RMSE، NMSE، MSE و MAE استفاده و در نهایت مدل رقومی ارتفاع 150 متر با مقادیر به ترتیب 75/24، 350/0، 975/612 و 97/18 بهترین مدل رقومی ارتفاع جهت مدل‌سازی عمق برف انتخاب گردید. این مسأله می‌تواند در کاهش هزینه‌ها و افزایش دقت برآورد عمق برف کمک بسیاری نماید.
عطاالله ندیری؛ فاطمه واحدی؛ اصغر اصغری مقدم
دوره 3، شماره 6 ، خرداد 1395، صفحه 115-134
چکیده
ارتقاء اطلاعات کمی به بهبود پیش‌بینی پارامترهای برف کمک می‌‌کند. تاکنون تعاملات بین اندازهی پیکسل به صورت محدود بررسی‌شده است. هدف از این تحقیق، بررسی اثر قدرت تفکیک مکانی بر روی پیش‌بینی عمق برف از طریق آزمون تجربی روابط بین مدلهای رقومی ارتفاع و پارامترهای مؤثر در مدل‌سازی عمق معادل برف با قدرت تفکیک مختلف و با استفاده ...
بیشتر
ارتقاء اطلاعات کمی به بهبود پیش‌بینی پارامترهای برف کمک می‌‌کند. تاکنون تعاملات بین اندازهی پیکسل به صورت محدود بررسی‌شده است. هدف از این تحقیق، بررسی اثر قدرت تفکیک مکانی بر روی پیش‌بینی عمق برف از طریق آزمون تجربی روابط بین مدلهای رقومی ارتفاع و پارامترهای مؤثر در مدل‌سازی عمق معادل برف با قدرت تفکیک مختلف و با استفاده از مدل رگرسیون چندمتغیره میباشد. به همین منظور ابتدا با استفاده از روش هایپرکیوب محل 100 نقطه مشخص و طی یک عملیات صحرایی دادههای عمق برف در نقاط مورد نظر و همچنین در 195 نقطه دیگر به صورت سیستماتیک و با نمونه‌بردار مدل فدرال برداشت گردید.. سپس یک مدل رقومی ارتفاع 10 متری به عنوان مبنا انتخاب گردید و از مدل رقومی ارتفاع مبنا تعداد 25 پارامتر مرفومتری استخراج و به عنوان ورودی شبکهی عصبی انـتخاب و با استفاده از آنالیز حساسیت مهمترین پارامترهای تأثـیرگذار در مدل‌سازی عـمق برف مشخص شد. در مرحلهی بعد با استفاده از مدل رقومی ارتفاع مبنا 9 مدل رقومی ارتفاعی با اندازهی پیکسل متفاوت استخراج گردید. سپس در ادامه پارامترهای مؤثر در عمق برف با استفاده از 10 مدل رقومی ارتفاع استخراج و بین آنها و عمق برف نمونه‌برداری شده یک رابطهی رگرسیونی ایجاد و عمق برف محاسبه گردید. جهت ارزیابی دقت مدل‌ها از پارامترهای RMSE، NMSE، MSE و MAE استفاده و در نهایت مدل رقومی ارتفاع 150 متر با مقادیر به ترتیب 75/24، 350/0، 975/612 و 97/18 بهترین مدل رقومی ارتفاع جهت مدل‌سازی عمق برف انتخاب گردید. این مسأله می‌تواند در کاهش هزینه‌ها و افزایش دقت برآورد عمق برف کمک بسیاری نماید.
مجید منتظری
دوره 3، شماره 6 ، خرداد 1395، صفحه 137-159
چکیده
سیل به عنوان یکی از مهمترین سوانح طبیعی همواره مورد توجه بشر بوده و در سالهای اخیر با توجه به پدیدهی گرمایش جهانی و تغییر شکل بارشها از حالت جامد به مایع، لزوم توجه بیشتر به آن احساس میشود. در حوضههای کوهستانی که از رژیم برفی برخوردارند، معمولاً وقوع بارش با رخداد سیلاب همزمان نیست. با این وجود، در برخی موارد رخداد بارش ...
بیشتر
سیل به عنوان یکی از مهمترین سوانح طبیعی همواره مورد توجه بشر بوده و در سالهای اخیر با توجه به پدیدهی گرمایش جهانی و تغییر شکل بارشها از حالت جامد به مایع، لزوم توجه بیشتر به آن احساس میشود. در حوضههای کوهستانی که از رژیم برفی برخوردارند، معمولاً وقوع بارش با رخداد سیلاب همزمان نیست. با این وجود، در برخی موارد رخداد بارش فرین منجر به وقوع سیلابهای مهیب و خانمان برانداز، شده است. هدف از این پژوهش، بررسی ساز و کار سامانههایی است که همزمان با وقوع بارشهای فرین، دبیهای سیلابی را به دنبال داشته است. بدین منظور، دادههای بارش روزانه 23 ایستگاه هواسنجی استان چهارمحال و بختیاری از 12/10/1379 تا 30/7/1391، دادههای دبی روزانه ایستگاه آبسنجی بهشتآباد در بازهی زمانی 1/1/1377 تا 29/12/1389 و دادههای تراز میانی هوا سپهر شامل متغیرهای ارتفاع ژئو پتانسیل، فشار تراز دریا، بادمداری، باد نصفالنهاری، امگا، دما و رطوبت ویژه که از مرکز ملی پیشبینیهای محیطی/ مرکز ملی پژوهشهای جوی ایالات متحده آمریکا اخذ، و به کار گرفته شد. سپس بر مبنای رویکرد محیطی به گردشی مورد واکاوی همدید قرار گرفت. واکاوی آماری دادههای روزانهی بارش رواناب نشان داد که رابـطهی معناداری بین بارش ایستگاههای حوضه و مـقدار رواناب در زمان رخداد بارش وجود نـدارد. به نظر میرسد عدم همزمانی وقوع بارش با رخداد رواناب، ناشی از ریزشهای جامد است. در حالی که در رخدادهای همزمان بارش- رواناب، ریزشهای مایع بوده است. واکاوی همدید نشان داد، وجه تمایز بین سامانههای با بارش مایع و جامد، در نحوهی تأمین رطوبت آنهاست. به طوری که رویدادهای بارشی مایع، با استقرار سامانهی واچرخندی بر روی دریای عرب همراه است که این سامانه هوای گرم و مرطوب دریای عرب را به داخل فرود عمیق مدیترانه هدایت نموده و هوای گرم و مرطوب، پس از عبور از دریای سرخ و خلیح فارس تقویت شده و بر محتوای رطوبتی آن افزوده شده و در نتیجه در اثر ناپایداری شدید ایجاد شده در جلوی فرود عمیق مدیترانه صعود نموده و رخداد بارشهای سیلزا در زاگرس مرتفع، به ویژه حوضهی بهشتآباد را به دنبال دارد.
