پژوهشی
عذرا خسروی؛ عادل سپهر؛ زهرا عبدالله‌زاده
دوره 3، شماره 9 ، اسفند 1395، صفحه 1-20
چکیده
در این پژوهش، روابط بین ابعاد فرکتال با خصوصیات مورفومتری حوضههای آبریز دامنهی شمالی بینالود مطالعه شده است. هدف مقاله، محاسبهی ابعاد فرکتال حوضههای مورد مطالعه و مقایسهی نتایج آن با خصوصیات مورفومتری آنها و تحلیل رفتار فرکتالی این حوضهها بوده است. در ابتدا رودخانههای طرق، گلستان، اسجیل، گلمکان، فریزی و اخلمد ...
بیشتر
در این پژوهش، روابط بین ابعاد فرکتال با خصوصیات مورفومتری حوضههای آبریز دامنهی شمالی بینالود مطالعه شده است. هدف مقاله، محاسبهی ابعاد فرکتال حوضههای مورد مطالعه و مقایسهی نتایج آن با خصوصیات مورفومتری آنها و تحلیل رفتار فرکتالی این حوضهها بوده است. در ابتدا رودخانههای طرق، گلستان، اسجیل، گلمکان، فریزی و اخلمد در دامنههای شمالی بینالود انتخاب و مرز حوضههای آبریز آنها با استفاده از عکسهای هوایی، تصاویر ماهوارهای و نقشههای توپوگرافی مشخص شد. سپس شاخصهای مورفومتری و هیدرولوژی حوضه مانند نسبت انشعاب، طول شبکههای رودخانه، تعداد شبکهها، مساحت حوضهها و طول آبراههی اصلی هر یک از حوضهها اندازهگیری و در نهایت بعد فرکتال برای هر حوضه محاسبه گردید. بر اساس محاسبات صورت گرفته، حوضهی آبریز رودخانهی اسجیل دارای بیشترین مقدار بعد فرکتال، و حوضهی آبریز رودخانهی طرق حداقل مقدار عددی بعد فرکتال را دارا میباشد. نتایج حاصل از این پژوهش مشخصکنندهی روابط معناداری بین ابعاد فرکتال حوضهها، شبکههای زهکشی، فرمها، الگوهای نهایی و خصوصیات مورفومتری آنها میباشد. بررسی رابطهی بین بعد فرکتال نسبت انشعاب با مساحت حوضههای مورد مطالعه، یک رابطهی معکوس و منفی را نشان میدهد، بهطوری که در بین حوضههای مورد مطالعه، حوضهی آبریز اسجیل با کمترین مساحت، دارای بیشترین بعد فرکتال انشعاب رودخانهای و حوضهی آبریز طرق با بیشترین مساحت، حداقل بعد فرکتال انشعاب روخانهای را نشان میدهد. همچنین نتایج ضریب همبستگی در سطح اطمینان 95% بین پارامترهای مورفومتری و ابعاد فرکتال انشعاب رودخانهای و تراکم زهکشی، نشان داد که بعد فرکتال انشعاب رودخانهای و شکل حوضه، بیشترین ضریب همبستگی را داراست.
پژوهشی
صیاد اصغری سراسکانرود؛ زینب دولتشاهی؛ مهدی پوراحمد
دوره 3، شماره 9 ، اسفند 1395، صفحه 21-41
چکیده
محدودهی مطالعاتی این تحقیق شهر خرم‌آباد واقع در غرب ایران مرکز استان لرستان میباشد؛ در این تحقیق برای تعیین کیفیت آب شرب منطقهی مورد مطالعه از اطلاعات 23 حلقه چاه و چشمه در رابطه با عناصر سنگین شامل (کروم، روی، باریم، کبالت، آلومینیوم، سرب، کادمیوم، نیکل) در طی سه سال (1390-1392) استفاده گردید. برای تعیین میزان حداقل و حداکثر غلظت ...
بیشتر
محدودهی مطالعاتی این تحقیق شهر خرم‌آباد واقع در غرب ایران مرکز استان لرستان میباشد؛ در این تحقیق برای تعیین کیفیت آب شرب منطقهی مورد مطالعه از اطلاعات 23 حلقه چاه و چشمه در رابطه با عناصر سنگین شامل (کروم، روی، باریم، کبالت، آلومینیوم، سرب، کادمیوم، نیکل) در طی سه سال (1390-1392) استفاده گردید. برای تعیین میزان حداقل و حداکثر غلظت عناصر در بین چاه‌ها و چشمههای منطقهی مورد مطالعه از نرمافزار EXCEL استفاده گردید. سپس در نرمافزار سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) روش دونیابی نقشهی هر یک از عناصر سنگین موجود در هر یک از منابع تأمین‌کنندهی آب شرب تهیه و تولید شدند و به مقایسهی مقدار هر عنصر و پارامتر با مقادیر بیان‌شده توسط سازمان ملی ایران، سازمان بهداشت جهانی (WHO)، سازمان محیط‌زیست آمریکا (EPA) پرداخته شد که میزان آلودگی هر منبع آب مشخص شود. با توجه به اطلاعات و دادههای موجود میزان بیشترین و کمترین مقدار عناصر و آلایندههای سنگین در هر یک از منابع آبی مورد مطالعه مشخص گردید. نتایج نشان داد که میانگین غلظت عنصر کروم، روی، کبالت، سرب، کادمیوم و نیکل پایینتر از حد استانداردهای ملی، سازمان بهداشت جهانی (WHO) واستاندارد (EPA) امریکاست، اما در چشمهی مطهری میزان فلز سنگین کروم بالاتر از حد استاندارد (WHO) میباشد. میانگین غلظت عنصر باریم در منابع پایینتر از حد استاندارد ملی و در تمامی منابع بالاتر از حد استاندارد (WHO) و استاندارد (EPA) بوده است. غلظت عنصر آلومینیوم پایینتر از حد استاندارد ملی و بالاتر از حد استاندارد (EPA) میباشد.
پژوهشی
عباس مالیان؛ علی محمدی؛ عباس علی‌محمدی؛ جلال ولی‌اللهی
دوره 3، شماره 9 ، اسفند 1395، صفحه 43-62
چکیده
خشک شدن تدریجی دریاچهی ارومیه، چند سالی است که به مسألهای ملی و بینالمللی تبدیل شده است. در دهههای اخیر توسعهی صنعتی ناپایدار و بهرهبرداری بیرویه از سفرههای آب زیرزمینی از علل اصلی خشک شدن دریاچهی ارومیه بوده است. در این پژوهش به بررسی و آشکارسازی و پایش تغییرات دریاچهی ارومیه و محیط پیرامونی آن با ...
بیشتر
خشک شدن تدریجی دریاچهی ارومیه، چند سالی است که به مسألهای ملی و بینالمللی تبدیل شده است. در دهههای اخیر توسعهی صنعتی ناپایدار و بهرهبرداری بیرویه از سفرههای آب زیرزمینی از علل اصلی خشک شدن دریاچهی ارومیه بوده است. در این پژوهش به بررسی و آشکارسازی و پایش تغییرات دریاچهی ارومیه و محیط پیرامونی آن با تلفیق سامانه اطلاعات مکانی و دورکاوی طی بازهی زمانی بیش از نیم قرن پرداخته شده است. برای نیل به این هدف، از عکسهای فتوگرامتری هوایی سال ۱۹۵۵و نقشهی توپوگرافی تهیه شده از آن عکسها، دادههای مدل ارتفاعی رقومی (DEM) منطقهی مورد مطالعه، اطلاعات مربوط به چاههای آب پیرامون غربی دریاچه، اطلاعات کیفی آب دریاچه و تصاویر سنجندههای TM ، ETM+و OLI ماهوارههای لندست ۵، ۷و ۸ استفاده شده است. بازهی زمانی تحقیق شصت سال در فاصلهی سالهای 1955 تا سال ۲۰۱۴ میلادی است. بدین منظور 12 تصویر مختلف مربوط به دورههای متفاوت مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان میدهد که مساحت و محیط پیرامونی دریاچهی ارومیه تغییرات گستردهای در سالهای اخیر داشته است. مساحت دریاچه از ۴۵۱۸۰۰ هکتار در سال ۱۹۵۵ به ۸۹۷۳۰ هکتار در سال ۲۰۱۴ کاهش یافته است. در این تحقیق مشخص گردید بیشترین پسروی دریاچه در قسمت جنوبی آن به وقوع پیوسته است. این پسرویها همراه با گسترش پهنههای نمکی در سواحل این دریاچه همراه است. پایین آمدن سطح آب دریاچه رابطهی مستقیم با گسترش زمینهای کشاورزی پیرامون دریاچه و رابطهی معکوس با شاخص هدایت الکتریکی آب دریاچه (EC) دارد. این نوسانات اثرات زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی مهمی را به دنبال دارد. بررسی روند تغییرات دریاچه نشان میدهد که اگرروند به همین صورت ادامه یابد و اقدام مؤثری انجام نشود تا سال ۱۴۱۲ دریاچهی ارومیه از بین خواهد رفت و به شورهزار تبدیل خواهد شد.
پژوهشی
مهدی کماسی؛ سروش شرقی؛ وحید نورانی
دوره 3، شماره 9 ، اسفند 1395، صفحه 63-86
چکیده
تحلیل سری زمانی فرایندهای هیدرولوژیکی نقش بسزایی را در شناخت دقیق رفتار این فرایندها ایفا میکند. معیار موجک-آنتروپی شاخصی نوین جهت بررسی نوسانات سریهای زمانی میباشد. در این مقاله با بهره‌گیری از معیار موجک-آنتروپی ترتیب عوامل مؤثر در کاهش تراز آبزیرزمینی در دشت سیلاخور مورد بررسی قرار گرفته است. به طور کلی کاهش معیار موجک-آنتروپی ...
بیشتر
تحلیل سری زمانی فرایندهای هیدرولوژیکی نقش بسزایی را در شناخت دقیق رفتار این فرایندها ایفا میکند. معیار موجک-آنتروپی شاخصی نوین جهت بررسی نوسانات سریهای زمانی میباشد. در این مقاله با بهره‌گیری از معیار موجک-آنتروپی ترتیب عوامل مؤثر در کاهش تراز آبزیرزمینی در دشت سیلاخور مورد بررسی قرار گرفته است. به طور کلی کاهش معیار موجک-آنتروپی یا کاهش پیچیدگی سری زمانی یک پدیده، بیانگر کاهش میزان نوسانات طبیعی سری زمانی و در نتیجه نشان‌دهنده‌ی رخداد یک روند نامطلوب در سری زمانی است. در این راستا جهت شناسایی عامل مؤثر در افت سطح آبخوان ابتدا سریهای زمانی ماهانهی بارش، دما و دبی رودخانههای این دشت به بازههای زمانی کوچک‌تر تقسیم‌شدند و سپس هرکدام از این سری‌ها تحت تبدیل موجک به چندین زیرسری با مقیاسهای زمانی مختلف تجزیه شد و نهایتاً پس از محاسبه انرژی موجک نرمال شده برای این زیرسری‌های زمانی، معیار موجک-آنتروپی برای هر یک از این بازههای زمانی محاسبه گردید. نتایج به‌دست‌آمده از تحلیل تغییرات معیار موجک-آنتروپی گویای این واقعیت است که کاهش 71 درصدی پیچیدگی دبی رودخانههای خروجی از این منطقه بیشتر از تغییرات بارش و دما با کاهش پیچیدگی به ترتیب به اندازهی 13 و 5/10 درصد بر کاهش پیچیدگی تراز آبزیرزمینی تأثیر گذاشته است و این موضوع گویای تقدم تأثیر عوامل انسانی بر عامل تغییر اقلیم در کاهش تراز سطح آبزیرزمینی در این دشت است.
پژوهشی
نصراله کلانتری؛ مهران مهدی پور؛ ولی اله همرایان آزاد
دوره 3، شماره 9 ، اسفند 1395، صفحه 87-112
چکیده
چشمه کارستی گرداب (منگره) با متوسط تخلیهی سالانه بیش از 330 لیتر بر ثانیه از بزرگترین چشمههای کارستی شهرستان اندیمشک به حساب میآید. هدف از انجام این تحقیق بررسی زمینشناسی ساختمانی، مورفولوژی منطقه و تعیین عوامل مؤثر بر نحوهی ظهور، تغذیه و گلآلود شدن چشمه گرداب میباشد. در این راستا مطالعات چینهشناسی، لیتولوژی، ...
بیشتر
چشمه کارستی گرداب (منگره) با متوسط تخلیهی سالانه بیش از 330 لیتر بر ثانیه از بزرگترین چشمههای کارستی شهرستان اندیمشک به حساب میآید. هدف از انجام این تحقیق بررسی زمینشناسی ساختمانی، مورفولوژی منطقه و تعیین عوامل مؤثر بر نحوهی ظهور، تغذیه و گلآلود شدن چشمه گرداب میباشد. در این راستا مطالعات چینهشناسی، لیتولوژی، ساختاری و مورفولوژیکی انجام شده است. به این منظور، علاوه بر اینکه در 20 ایستگاه (بالا دست چشمهها) برداشت درزه و شکستگی انجام شده است و خصوصیات شکستگیها شامل مختصات، میزان بازشدگی و فاصلهی آنها اندازهگیری شده است، در محیطGIS با استفاده از تابع density از ابزار Spatial analyst، نقشهی هم تقاطع شکستگیهای منطقه تهیه شده و در نهایت مدل تفهیمی هیدروژئولوژیکی از وضعیت تغذیهی چشمهی گرداب ارائه شده است. نتایج به دست آمده نشان میدهد که شکستگیها، زون گسلی بالارود، گـسلهای موجود در منطقه و فروچالهی چالاب در ظهور، تغذیه و گلآلود شدن چشمهی گرداب نقش اساسی دارند. با این وجود که شیب توپوگرافی و شیب لایـههای کوه چائونی به سمت چشمهی گرداب مـیباشند و آب را به سمت چشمهی انتقال میدهند، ولی مهمترین پارامتر در ظهور، انتقال آب به چشمه و گلآلود شدن آن، گسلهای موجود در منطقه مانند گسلهای منگره، چاره و ورنا میباشند. با توجه به اطلاعات به دست آمده علت ایجاد گلآلود شدن آب چشمهی گرداب در هنگام بارندگی، فروچالهی چالاب میباشد.
پژوهشی
حسین عساکره؛ فرامرز خوش اخلاق؛ زینب شامحمدی
دوره 3، شماره 9 ، اسفند 1395، صفحه 113-137
چکیده
نوسانات اطلس شمالی الگوی مؤثری از تغییرپذیری گردش عمومی جو در محدودهی برون حاره نیمکرهی شمالی و از عوامل اصلی کنترل عناصر اقلیمی مانند بارش و دما است. دارای اثرات اقتصادی و اجتماعی بزرگ بر بخش‌های انرژی، کشاورزی، صنعت و ... است. بنابراین با توجه به اهمیت این نوسان بر فعالیت‌های بشری و رابطهی آن با عناصر اقلیمی و از جمله بارش، ...
بیشتر
نوسانات اطلس شمالی الگوی مؤثری از تغییرپذیری گردش عمومی جو در محدودهی برون حاره نیمکرهی شمالی و از عوامل اصلی کنترل عناصر اقلیمی مانند بارش و دما است. دارای اثرات اقتصادی و اجتماعی بزرگ بر بخش‌های انرژی، کشاورزی، صنعت و ... است. بنابراین با توجه به اهمیت این نوسان بر فعالیت‌های بشری و رابطهی آن با عناصر اقلیمی و از جمله بارش، سبب گردید تا به شناسایی و تحلیل و گروهبندی فاز مثبت این نوسان و در پی آن استخراج الگوهای توام با آن پرداخته شود. دادههای مورد نیاز این تحقیق شامل اندازه‌گیری‌‌های مقادیر بارش به صورت روزانه برای ایستگاه‌های سینوپتیک، اقلیمی و باران‌سنجی کل کشور از سال 1388-1340 میباشد که از دو منبع سازمان هواشناسی و وزارت نیرو گردآوری شد و با استفاده از روش آماری چندمتغیره و به کارگیری از نرمافزار matlab،surfer و grads به استخراج الگوهای همدیدی حاصل از این فاز پرداخته شده است. در نهایت پنج الگو استخراج و نشان داد که با وجود شرایط پایداری در پنج الگوی سطح زمین در این فاز، میزان ریزش‌های جوی بالا بوده است که توجیه این مطلب با استفاده از الگوهای تراز 500 هکتوپاسکال صورت گرفت. ایران در جلوی محور ناوهی مربوط به مدیترانه واقع شده است. بنابراین ریزش‌های جوی کشور تحت تأثیر این ناوه در زمستان رخ داده است.
پژوهشی
سیاوش شایان؛ مجتبی یمانی؛ منیژه یادگاری
دوره 3، شماره 9 ، اسفند 1395، صفحه 139-158
چکیده
فرونشست زمین به عنوان یکی از مخاطرات ژئومورفیک، از نتایج مصرف بیش از حد و سوء مدیریت منابع آب است. در بخشهایی از حوضهی قرهچای واقع در شمال استان همدان، از سال 1372 در اثر به هم ریختن سیستم هیدرولوژیکی و وجود سایر شرایط لازم بیشتر از 36 مورد فروچاله بوقوع پیوسته است. شبکهی زهکشی منطقه با توجه به میزان و عملکرد فرآیندها، تأثیرات ...
بیشتر
فرونشست زمین به عنوان یکی از مخاطرات ژئومورفیک، از نتایج مصرف بیش از حد و سوء مدیریت منابع آب است. در بخشهایی از حوضهی قرهچای واقع در شمال استان همدان، از سال 1372 در اثر به هم ریختن سیستم هیدرولوژیکی و وجود سایر شرایط لازم بیشتر از 36 مورد فروچاله بوقوع پیوسته است. شبکهی زهکشی منطقه با توجه به میزان و عملکرد فرآیندها، تأثیرات متفاوتی بر محیط پیرامون خود بر جای گذاشته است که فروچالههای حادث شده نیز، در این مسیر واقع شده است. هدف این تحقیق آن است که با بررسی ویژگیهای شبکههای زهکشی و زمینشناسی، نقش آن را در ایجاد فرونشست منطقهی مورد مطالعه قرار دهد. بدین منظور کلیه اطلاعات زمینشناسی، هیدرولوژیکی، هواشناسی و جغرافیایی منطقه جمعآوری و تجزیه و تحلیل گردید و شبکههای زهکشی، لیتولوژی، شیب و طبقات ارتفاعی منطقه با استفاده از نقشههای توپوگرافی (1:50000)، زمینشناسی (1:100000) ، مدل رقومی ارتفاعی (DEM) و تصاویر Google Earth ترسیم شد. جهت پهنهبندی فروچالهها از 5 لایه اطلاعاتی استفاده شده است که در درون هر لایه بر حسب میزان تأثیر هر فاکتور بر وقوع فروچاله، به آن فاکتور امتیازدهی گردید. نتایج نشان میدهد که تغییرات ناهمسان در دادههای مورفومتری شبکهی زهکشی مهمترین فاکتور مؤثر در تشدید افت آبهای زیر زمینی و وقوع فرونشست در منطقه بوده و عوامل لیتولوژیکی و انسانی، به تنهایی نقشی ندارند.
پژوهشی
عطا غفاری گیلانده؛ بهروز سبحانی؛ الناز استادی باباکندی
دوره 3، شماره 9 ، اسفند 1395، صفحه 159-175
چکیده
سیل از جمله مخاطرات ناشی از تغییرات اقلیمی و کاربری اراضی در اکثر نقاط دنیاست که سالانه خسارات بسیار زیادی بر جوامع تحمیل میکند. برای مدیریت و پیشبینی سیل خیزی یک منطقه، تخمین پتانسیل ارتفاع رواناب نقش مهمی دارد؛ در این راستا سازمان حفاظت خاک آمریکا (SCS) یکی از مؤثرترین روش ها را ارائه داده است که برای حوضه های فاقد آمار ...
بیشتر
سیل از جمله مخاطرات ناشی از تغییرات اقلیمی و کاربری اراضی در اکثر نقاط دنیاست که سالانه خسارات بسیار زیادی بر جوامع تحمیل میکند. برای مدیریت و پیشبینی سیل خیزی یک منطقه، تخمین پتانسیل ارتفاع رواناب نقش مهمی دارد؛ در این راستا سازمان حفاظت خاک آمریکا (SCS) یکی از مؤثرترین روش ها را ارائه داده است که برای حوضه های فاقد آمار بسیار مناسب میباشد. مطالعه ی حاضر نیز با هدف محاسبه و تحلیل پتانسیل سیل خیزی در داخل شهر مشکین شهر و حوضهی پیرامونی با استفاده از روش (SCS) انجام شد. با توجه به اینکه محدوده ی مورد مطالعه شامل داخل شهر و حوضه ی پیرامون است و تنوع کاربری بالایی دارد؛ تخمین ضریب رواناب با روشهای دستی به سختی امکان پذیر است. بنابراین به منظور سرعت و دقت در انجام کار، از نرمافزار ArcGIS و الحاقیه های Arc-Hydro و ArcCN-Runoff استفاده گردید. در گام اول نقشهی کاربری اراضی منطقه با جدول شاخص مقایسه و با اطلاعات گروه هیدرولوژیکی خاک تلفیق شد، سپس شماره ی منحنی (CN) که یک عامل مهم در روش SCS است به دست آمد. در گام بعد با لحاظ میانگین بارش و CN، پتانسیل رواناب محدوده محاسبه گردید و نتایج به صورت دو نقشه CN و ارتفاع رواناب، پهنه بندی شد؛ که CN از شمارهی منحنی 32 تا 98 (میانگین 88/76) در 5 کلاس و ارتفاع رواناب نیز از صفر تا 99/0 (با میانگین 28/0 برای کل منطقه و 31/0 برای محدودهی داخل شهر)، در 5 کلاس طبقه بندی گردید.
