پژوهشی
صیاد اصغری سراسکانرود؛ مصطفی امیدی فر؛ احسان قلعه
چکیده
شناخت لندفرم‌ها و نحوه پراکنش آنها از نیازهای اساسی در علم ژئومورفولوژی کاربردی و سایر علوم محیطی است و نقشه لندفرم‌ها نمایانگر اشکال سطح زمین و نیز ماهیت فرآیندهایی است که در زمان حاضر رخ می‌دهند. هدف از این تحقیق، شناسایی لندفرم‌ها و کاربری‌های اراضی حوضه آبریز قرنقو با استفاده از روشهای طبقه‌بندی شی‌گرا شامل الگوریتم نزدیکترین ...
بیشتر
شناخت لندفرم‌ها و نحوه پراکنش آنها از نیازهای اساسی در علم ژئومورفولوژی کاربردی و سایر علوم محیطی است و نقشه لندفرم‌ها نمایانگر اشکال سطح زمین و نیز ماهیت فرآیندهایی است که در زمان حاضر رخ می‌دهند. هدف از این تحقیق، شناسایی لندفرم‌ها و کاربری‌های اراضی حوضه آبریز قرنقو با استفاده از روشهای طبقه‌بندی شی‌گرا شامل الگوریتم نزدیکترین همسایه و آستانه‌گذاری می‌باشد. بدین منظور از تصاویر ماهواره لندست برای بازه زمانی 1990 (TM) و 2020 (OLI) استفاده شد. برای اعمال طبقه‌بندی در گام نخست تصحیحات اتمسفری و رادیومتریکی بر روی تصاویر اعمال شد و سپس به منظور شناسایی و استخراج بهتر پدیده‌ها از الگوریتم‌های PCA و MNF استفاده شد. برای انجام طبقه‌بندی تصاویر ماهواره‌ای نیز از روشهای طبقه‌بندی شی‌گرا شامل روش نزدیکترین همسایه و آستانه‌گذاری بهره گرفته شد. برای صحت نقشه‌های تولید شده با استفاده از ضریب کاپا و صحت کلی استفاده گردید. نتایج ارزیابی روشهای مورد استفاده نشان داد که روش نزدیکترین همسایه دارای دقت بیشتری نسبت به روش آستانه‌گذاری می‌باشد. همچنین نتایج حاصل از طبقه‌بندی نشان داد که بیشترین میزان تغییرات کاهشی در خلال سال‌های 1990-2020 مربوط به کاربری مرتع متراکم می‌باشد، چرا که 49/12 درصد کاهش داشته است و بیشترین میزان تغییرات افزایشی مربوط به کاربری زراعت آبی می‌باشد که 83/10 درصد افزایش داشته است که مهمترین علت این افزایش مساحت را می‌توان به احداث سد سهند در طول زمان ارتباط داد.
پژوهشی
هیدروژئولوژی
علیرضا ایلدرمی
چکیده
هدف از این پژوهش، شبیه‌سازی و ضعیت رسوبگذاری رودخانه ابرو سد اکباتان همدان با استفاده از مدل ریاضی GSTARS 2.1 می باشد .بدین ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻬﺖ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن و واسنجی ﺑﺨﺶ ﻫﯿﺪرودﯾﻨﺎﻣﯿﮏ و رسوب ﺟﺮﯾﺎن، از اﻃﻼﻋﺎت ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮی اﯾﺴﺘﮕﺎه اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ابرو ، دادهﻫﺎی تغییرات رقوم سطح آب د‌رسال 1384، داده های هندسی مقطع عرضی ...
بیشتر
هدف از این پژوهش، شبیه‌سازی و ضعیت رسوبگذاری رودخانه ابرو سد اکباتان همدان با استفاده از مدل ریاضی GSTARS 2.1 می باشد .بدین ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻬﺖ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن و واسنجی ﺑﺨﺶ ﻫﯿﺪرودﯾﻨﺎﻣﯿﮏ و رسوب ﺟﺮﯾﺎن، از اﻃﻼﻋﺎت ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮی اﯾﺴﺘﮕﺎه اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ابرو ، دادهﻫﺎی تغییرات رقوم سطح آب د‌رسال 1384، داده های هندسی مقطع عرضی برداشت شده در سال های 1384و 1397 و معادلات انتقال رسوب در ﯾـﮏ دوره آﻣـﺎری13 ساله استفاده شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که مقطع عرضی رودخانه از سال 84 تا 97 از حالتV شکل به U شکل در حال تغییر است. فرسایش بیشتر در ساحل چپ نسبت به ساحل راست رودخانه ابرو موجب افزایش عدم تقارن و کج شدگی بستر رودخانه شده است. افزایش ضریب مانینگ و ته نشینی رسوبات در قسمت های پر پیچ و خم مسیر رودخانه نیز منجر به توسعه پیچ و خم هاو مئاندری شدن رودخانه ابرو شده است. بررسی میزان رسوبگذاری در طول 13سال (84تا97) نشان می‌دهد که تراز مقطع عرضی رودخانه حدود 6/24سانتی‌متر و با استفاده از روابط رسوبی توفالتی و یانگ به ترتیب 8/22 و2/20 سانتی‌متر تغییر یافته که بیانگر تطابق خوب مدل در ارزیابی و شبیه‌سازی تغییر مقطع عرضی در اثر فرسایش و رسوبگذاری می‌باشد. به دلیل اینکه مقادیر شیب و سرعت در میانه محدوده مورد بررسی کمتر از ابتدا و بیشتر از انتها است، لذا میزان رسوبگذاری در میانه نسبت به ابتدا بیشتر و نسبت به پایین دست منطقه کمتر می‌باشد. پیشنهاد می‌شود از روشهای FLUVIAL 12,HEC-RAS استفاده تا کاربردی‌‌ترین روش انتخاب و بکار گرفته شود.
پژوهشی
هیدروژئولوژی
رسول حسن زاده؛ فریبا اسفندیاری درآباد؛ صیاد اصغری سراسکانرود؛ زهرا میری
چکیده
در این پژوهش نقشه کاربری اراضی حوضه آبریز دره‌رود با روش شیء‌گرا و با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای لندست 5 و 8 در بازه زمانی 30 ساله، سال‌های 1990 و 2019 بهره گرفته شده است تا تاثیرات آن بر تغییرات دبی رودخانه دره‌رود مورد بررسی قرار بگیرد. تصاویر در چهارده کلاس طبقه بندی شد و تغییرات مساحتی کلاس ها مشخص شد که کلاس های کشت آبی، زراعت دیم، ...
بیشتر
در این پژوهش نقشه کاربری اراضی حوضه آبریز دره‌رود با روش شیء‌گرا و با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای لندست 5 و 8 در بازه زمانی 30 ساله، سال‌های 1990 و 2019 بهره گرفته شده است تا تاثیرات آن بر تغییرات دبی رودخانه دره‌رود مورد بررسی قرار بگیرد. تصاویر در چهارده کلاس طبقه بندی شد و تغییرات مساحتی کلاس ها مشخص شد که کلاس های کشت آبی، زراعت دیم، مناطق سنگی، مناطق مسکونی، باغات و دریاچه دارای افزایش مساحت و زمین های بایر، مراتع، اراضی جنگلی و بستر رودخانه دارای کاهش مساحت بودند. جهت مشاهده در تغییرات روند جریانی رودخانه، از روش SCS استفاده شد. این روش در مدل SWAT اجرا گردید. 2019 در مدل SWAT بر اساس لایه رقومی ارتفاع مرزبندی حوضه تعیین شد. پارامترهای لازم به مدل مذکور، شامل لایه‌های خاک و تغییرات کاربری اراضی و داده‌های اقلیمی به مدل فراخوانی شد. جهت نیل به نتیجه صحیح و قابل قبول، دو سناریوی مجزا برای سال 1990 و 2019 اجرا و استخراج شد. نتایج نشان داد که با تغییر کاربری اراضی مقدار CN در سناریو دوم نسبت به سناریوی اول، 5 درصد افزایش داشته و از70/02 به 73/5 افزایش یافته که به دلیل تغییر در روند کاربری اراضی به نفع غیر قابل نفوذتر شدن حوضه در برابر بارش نسبت به سال 1990 می باشد. همچنین بدلیل افزایش تغییر در نوع پوشش گیاهی میزان نفوذ عمقی نیز از سناریو اول به سناریو دوم از 09/257 به 9/97 کاهش داشته است.
پژوهشی
ژئومورفولوژی
رضا عباسیان ولندر؛ شهرام روستایی؛ داود مختاری
چکیده
منطقه تمتمان ما بین طول جغرافیایی37◦ 38/00//- 37◦44/00// شمالی و عرض جغرافیایی44◦ 40/30// - 44◦ 59/ 30// شرقی در شمال غربی ایران، تقریباً در 15 کیلومتری شمال غربی ارومیه قرار داد. هدف از این مطالعه پهنه‌بندی پتانسیل توسعه کارست در محدوده غار تمتمان در استان آذربایجانغربی با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) می‌باشد. در این مطالعه لایه‌های اطلاعاتی ...
بیشتر
منطقه تمتمان ما بین طول جغرافیایی37◦ 38/00//- 37◦44/00// شمالی و عرض جغرافیایی44◦ 40/30// - 44◦ 59/ 30// شرقی در شمال غربی ایران، تقریباً در 15 کیلومتری شمال غربی ارومیه قرار داد. هدف از این مطالعه پهنه‌بندی پتانسیل توسعه کارست در محدوده غار تمتمان در استان آذربایجانغربی با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) می‌باشد. در این مطالعه لایه‌های اطلاعاتی لیتولوژی، تکتونیک، توپوگرافی، شیب و جهت شیب، هیدرولوژی، کاربری اراضی و اقلیم به عنوان نقشه‌های عامل در نظر گرفته شده‌اند. لایه‌های فوق به منظور استخراج مدل پتانسیل کارست در محیط GIS فراخوانی شده‌اند. لایه‌های اطلاعاتی مختلف با اعمال قضاوت کارشناسی و اختصاص وزن هر لایه در نرم‌افزار Expert Choice و بازدیدهای صحرایی به صورت نقشه‌های معیار طبقه‌بندی شد. در نهایت با توجه به وزن بدست آمده نقشه پهنه-بندی توسعه کارست در منطقه تمتمان بدست آمد. نتایج بدست آمده در این منطقه نشان داد که از کل مساحت منطقه، 68/6 درصد در طبقه خیلی کم توسعه یافته، 64/15 درصد در طبقه کمتر توسعه یافته، 50/42 درصد در طبقه توسعه یافته نرمال و 18/35 درصد در طبقه توسعه یافته قرار گرفته است. نتایج نشانگر آن است که در منطقه تمتمان، فاکتور سنگ-شناسی و تکتونیک منطقه بیشترین وزن و مهمترین فاکتور کنترل کننده‌ی پتانسیل توسعه کارست و فاکتور کاربری اراضی کمترین تأثیر در کارست‌زایی را بر عهده دارد.
پژوهشی
هیدروژئومورفولوژی
جعفر جعفرزاده؛ میثم ارگانی
چکیده
آب‌های زیرزمینی از مهمترین منابع طبیعی در مناطق خشک و نیمه خشک محسوب می‌شوند. هدف از این پژوهش شناسایی مناطقی است که توان آب زیرزمینی دارند و اولویت بندی عوامل موثر بر آن هست. در این پژوهش 11 شاخص تأثیرگزار بر توان آب زیرزمینی شامل شیب، ارتفاع، جهت شیب، فاصله از آب‌راه، تراکم زه‌کشی، فاصله از گسل، شاخص رطوبت پستی و بلندی، موقعیت ...
بیشتر
آب‌های زیرزمینی از مهمترین منابع طبیعی در مناطق خشک و نیمه خشک محسوب می‌شوند. هدف از این پژوهش شناسایی مناطقی است که توان آب زیرزمینی دارند و اولویت بندی عوامل موثر بر آن هست. در این پژوهش 11 شاخص تأثیرگزار بر توان آب زیرزمینی شامل شیب، ارتفاع، جهت شیب، فاصله از آب‌راه، تراکم زه‌کشی، فاصله از گسل، شاخص رطوبت پستی و بلندی، موقعیت پستی و بلندی، سنگ شناسی، کاربری زمین و موقعیت شیب نسبی به کاربرده شد. به روش تصادفی30 درصد از مجموع 58 چشمه در گروه داده‌های اعتبارسنجی و 70 درصد آن در گروه داده‌های آموزش گذاشته شد. برای اولویت‌بندی عامل‌های مؤثر و پهنه‌بندی توان آب زیرزمینی در آبخیز قوریچای، روش جنگل تصادفی ارتقاء یافته با بیشینه آنتروپی با بهره‌گیری از سامانه اطلاعات جغرافیایی به کار برده شد و برای ارزیابی مدل منحنی تشخیص عمل کرد نسبی (ROC) و سطح زیر منحنی (AUC )به کاربرده شد. نتیجه نشان داد که توان آب زیرزمینی در حدود هشت درصد حوضه آبخیز، بیشتر در خروجی حوضه است. بر اساس نمودار VIP لایه TWI با مقدار 329/0 و لایه فاصله از رودخانه با مقدار 175/0 به ترتیب بیشترین و کمترین عامل‌های تأثیرگزار بر توان آب زیرزمینی با مقادیر بود. سطح زیر منحنی AUC نشان‌دهنده‌ی دقت 87 درصدی در مرحله‌ی آموزش برای شناخت منطقه‌های دارای توان آب زیرزمینی بود. نتیجه‌ی این پژوهش می تواند در مدیریت آب زیرزمینی در حوضه آبخیز قوریچای در رابطه با افزایش جمعیت و همچنین گسترش ساخت و ساز انسانی و توسعه کشاورزی منطقه به کار برده شود.
پژوهشی
هیدروژئومورفولوژی
وحیده مرادزاده؛ زینب حزباوی؛ اباذر اسمعلی عوری؛ رئوف مصطفی‌زاده؛ شیرین زارعی؛ نازیلا علائی
چکیده
شاخص‌های بوم‌شناختی به ابزارهای مهمی برای ارزیابی و پایش منابع طبیعی تبدیل شده‌اند که درک رابطه بین فعالیت‌های زیست‌شناسی و واکنش بوم‌شناختی برای ساختار آنها ضروری است. از طرفی، فعالیت‌های انسانی از طریق تغییرات در تولید رسوب، انتقال و ذخیره‌سازی تأثیرات قابل توجهی بر تکامل چشم‌انداز دارند. لذا این امر در مدیریت جامع‌نگر ...
بیشتر
شاخص‌های بوم‌شناختی به ابزارهای مهمی برای ارزیابی و پایش منابع طبیعی تبدیل شده‌اند که درک رابطه بین فعالیت‌های زیست‌شناسی و واکنش بوم‌شناختی برای ساختار آنها ضروری است. از طرفی، فعالیت‌های انسانی از طریق تغییرات در تولید رسوب، انتقال و ذخیره‌سازی تأثیرات قابل توجهی بر تکامل چشم‌انداز دارند. لذا این امر در مدیریت جامع‌نگر حوضه‌ها و اکوسیستم‌های مختلف بایستی مورد توجه قرار گیرد. بر همین اساس، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی ناهمگونی فضایی شاخص آشفتگی هیدرورسوب‌شناسی (HSDI) در زیرحوضه‌های سامیان واقع در بخش مرکزی استان اردبیل انجام شد. بدین‌منظور، ابتدا عوامل انتقال رسوب (ST)، تنش هیدرولوژیکی (HS)، تغذیه آب زیرزمینی (Rec) و پتانسیل فرسایش خاک (SEP) برای 27 زیرحوضه مختلف مورد مطالعه محاسبه شد. در ادامه، وزن‌دهی این عوامل با استفاده از روش آنتروپی شانون صورت گرفت. سپس با استفاده از میانگین وزنی شاخص آشفتگی هیدرورسوب‌شناسی (HSDI) محاسبه و پهنه‌بندی شد. نتایج نشان داد که مقادیر متوسط، حداکثر و حداقل مقدار شاخص HSDI در حوضه سامیان به‌ترتیب برابر 17/10، 67/45 و 20/0 بوده است. همچنین، طبق نتایج به‌ترتیب 67/87، 33/5، 32/5 و 68/1 درصد از مساحت حوضه در طبقات خیلی‌کم، کم، متوسط و زیاد از سطح آشفتگی دسته‌بندی شد. زیرحوضه 19 واقع در بخش شمالی، و زیرحوضه‌های 20 و 21 واقع در بخش مرکزی حوضه سامیان دارای بیشترین آشفتگی هستند، لذا برای انجام اقدامات مدیریتی در اولویت قرار می‌گیرند. چارچوب پژوهش حاضر به‌عنوان ابزاری بالقوه برای حمایت از تصمیماتی که باید بر بهبود مدیریت منابع طبیعی متمرکز باشد، قابلیت کاربرد دارند.
پژوهشی
هیدروژئومورفولوژی
احمد گودرزی؛ حجت اله یونسی؛ بابک شاهی نژاد؛ حسن ترابی
چکیده
اندازه‌گیری بار رسوبی در رودخانه‌ها معمولاً به اندازه‌گیری بار معلق محدود می‌شود؛ در نتیجه بهینه کردن منابع و کمینه کردن خسارت‌های ناشی از جریان در رودخانه‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. این تحقیق با هدف شبیه‌سازی سه بعدی جریان رودخانه کشکان در فصل بهار 1398 با استفاده از نرم‌افزار Mike3D.2018 انجام گرفت. برای این منظور با توجه به ...
بیشتر
اندازه‌گیری بار رسوبی در رودخانه‌ها معمولاً به اندازه‌گیری بار معلق محدود می‌شود؛ در نتیجه بهینه کردن منابع و کمینه کردن خسارت‌های ناشی از جریان در رودخانه‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. این تحقیق با هدف شبیه‌سازی سه بعدی جریان رودخانه کشکان در فصل بهار 1398 با استفاده از نرم‌افزار Mike3D.2018 انجام گرفت. برای این منظور با توجه به تهیه رقوم ارتفاعی (حاصل از نقشه‌برداری) از بستر و سیلاب‌دشت رودخانه مورد مطالعه به طول 1200 متر با مقیاس 1:1000 جهت انجام مدل‌سازی عددی به نرم‌افزار HEC-RAS5.0.7 معرفی و وارد است. از داده‌های ایستگاه هیدرومتری کشکان-پلدختر برای برآورد سیلاب، رسوب معلق و رسوب انتقالی طی دوره‌های بازگشت 25، 200، 1000 و 1250 سال مورد استفاده قرار گرفت. نتایج مدل نشان داد که سیلاب در مقاطع عرضی مختلف 1200 و 1100 به بیشترین میزان و در مقاطع عرضی 50 و 350 در کمترین میزان بوده است. رسوب کل با استفاده از رابطه یانگ 45/207 میلیون تن در روز و بار معلق را با خطای 87/11+ درصد شبیه‌سازی نموده و از مقایسه مقادیر با مقادیر مشاهداتی مشاهده شد که شبیه‌سازی در ایستگاه هیدرومتری کشکان پلدختر عملکرد بهتری نشان داد. همچنین نتایج نشان داد که حجم رسوبات معلق انتقالی در فروردین ماه (31/5132779) نسبت به سایر ماه‌های دی (55/9890)، بهمن (73/41083)، اسفند(75/149629) و اردیبهشت (15/112617) زیادتر بوده و همچنین میزان رسوب در این ماه نسبت به متوسط رسوبات انتقالی در رودخانه کشکان حجم بسیار بالایی را داشته است.
پژوهشی
عباس عینعلی؛ مسعود صدری نسب؛ محمد اکبری نسب
چکیده
پلوم رودخانه به سه نوع سطحی، عمقی و میانی در طبیعت تشکیل می‌شود. این تقسیم‌بندی تأثیر کاملاً آشکاری بر ویژگی‌های زیستی و غیرزیستی آب دهانه رودخانه دارد. با توجه به اهمیت موضوع، در این مطالعه، با استفاده از شبیه‌سازی عددی، نوع پلوم رودخانه اروند آشکار شد. پلوم این رودخانه بر ویژگی‌های آب شمال‌غرب خلیج‌فارس تأثیرگذار است. به این ...
بیشتر
پلوم رودخانه به سه نوع سطحی، عمقی و میانی در طبیعت تشکیل می‌شود. این تقسیم‌بندی تأثیر کاملاً آشکاری بر ویژگی‌های زیستی و غیرزیستی آب دهانه رودخانه دارد. با توجه به اهمیت موضوع، در این مطالعه، با استفاده از شبیه‌سازی عددی، نوع پلوم رودخانه اروند آشکار شد. پلوم این رودخانه بر ویژگی‌های آب شمال‌غرب خلیج‌فارس تأثیرگذار است. به این منظور، مدل FVCOM برای مدل‌سازی دما، شوری و چرخش آب خلیج‌فارس بکار گرفته شد. در این مدل از شبکه افقی المان مثلثی با قدرت تفکیک مکانی متغیر و شبکه قائم با 20 لایه سیگما استفاده شد. دما و شوری در مرز باز از خروجی‌های مدل HYCOM که با داده‌های اندازه‌گیری و ماهواره مقایسه و مطابقت گردیده، استفاده شد. همچنین در مرز باز چهار مؤلفه اصلی جزر و مدی به مدل اعمال شد. پس از پایداری مدل، لایه‌بندی ستون آب و شکل و گستردگی پلوم دهانه رودخانه بررسی شد. به‌جهت مطالعه تأثیر باد بر ساختار پلوم، چندین حالت مختلف باد منطقه، به مدل اعمال شد. در شرایط بدون باد، پلوم رودخانه به‌دلیل چرخش آب شمال‌غرب خلیج‌فارس و تحت تأثیر نیروی کوریولیس به سمت جنوبی متمایل می‌شود. شکل و گستردگی پلوم با شرایط باد تغیر می‌کند؛ به‌نحوی‌که تفاوت مساحت پلوم در دو حالت باد 4 متربرثانیه شمالی و جنوبی 300 کیلومترمربع است. با توجه به لایه‌بندی آشکار ستون آب دهانه رودخانه و تأثیرپذیری شدید پلوم از شرایط باد، پلوم رودخانه اروند از نوع سطحی است. این موضوع از منظر شیلاتی، زیست‌محیطی و آلودگی بسیار حائز اهمیت است.
