رؤیا احمدی؛ هدی قاسمیه؛ رضا قضاوی
چکیده
خشکسالی، یکی از پیچیدهترین پدیدههای آب و هوایی است که میتواند در اکثر مناطق جهان رخ دهد؛ اما تأثیر آن در مناطق خشک و نیمهخشک بیشتر است و بررسی آن، در مدیریت منابع آب بسیار حائز اهمیت است. در این پژوهش، وضعیت خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی در حوضههای قم- کهک، نیزار- سلفچگان، مرودشت- خرامه و بیضا- زرقان واقع در حوضه آبریز فلات ...
بیشتر
خشکسالی، یکی از پیچیدهترین پدیدههای آب و هوایی است که میتواند در اکثر مناطق جهان رخ دهد؛ اما تأثیر آن در مناطق خشک و نیمهخشک بیشتر است و بررسی آن، در مدیریت منابع آب بسیار حائز اهمیت است. در این پژوهش، وضعیت خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی در حوضههای قم- کهک، نیزار- سلفچگان، مرودشت- خرامه و بیضا- زرقان واقع در حوضه آبریز فلات مرکزی با استفاده از شاخصهای SPI، SPEI، RDI و SSI در مقیاسهای زمانی 1، 6 و 12 ماهه طی دوره آماری 2004 تا 2023 محاسبه گردید. نتایج نشان داد که بیش از 95 درصد ایستگاههای مطالعاتی، تمامی وضعیتهای ترسالی بسیار شدید تا خشکسالی بسیار شدید را تجربه کردهاند. شاخص SPI در مقیاس زمانی 1 ماهه در کلیه ایستگاههای مطالعاتی و شاخص SPEI در مقیاس زمانی 6 ماهه در 3/83 درصد ایستگاهها و در مقیاس زمانی 12 ماهه در 7/67 درصد ایستگاهها، خشکسالی را با شدت بیشتری نسبت به سایر شاخصهای خشکسالی نشان داده است. بررسی فراوانی وقوع طبقات شاخص هیدرولوژیکی SSI در مقیاس زمانی 12 ماهه نشان داد که بیشترین طبقات خشکسالی در ایستگاههای شادآباد و خرامه مشاهده شده است. بررسی انطباقی مقادیر شاخصهای خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی در هر یک از حوضهها نشان داد که بیشترین همبستگی متقاطع بین SPI و SSI در مقیاس زمانی 12 ماهه در ایستگاههای سلفچگان و قلعهچم در تأخیر زمانی رو به جلو به اندازه گام زمانی 12 ماه برابر 574/0 و بیشترین مقدار همبستگی پیرسون در گام زمانی 12 ماهه مربوط به ایستگاه سلفچگان- قلعهچم (309/0= r و 001/0= p-value) است.
آبخیزداری
مسعود متقیان؛ رضا قضاوی؛ سید حسن علوی نیا
چکیده
مدیریت جامع بهعنوان رویکردی جدید در راستای برنامهریزی، توسعه، مدیریت منابع آب و پوشش گیاهی با تأکید ویژه بر مسائل اقتصادی و اجتماعی و زیستمحیطی مطرح میباشد. هدف از این پژوهش ارائه راهبردهای مدیریت جامع حوضه دوآبی با استفاده از مدل SWOT و تعیین اولویت اجرا با QSPM است. برای این منظور ابتدا نقاط ضعف، قوت، فرصت و تهدید حوضه ...
بیشتر
مدیریت جامع بهعنوان رویکردی جدید در راستای برنامهریزی، توسعه، مدیریت منابع آب و پوشش گیاهی با تأکید ویژه بر مسائل اقتصادی و اجتماعی و زیستمحیطی مطرح میباشد. هدف از این پژوهش ارائه راهبردهای مدیریت جامع حوضه دوآبی با استفاده از مدل SWOT و تعیین اولویت اجرا با QSPM است. برای این منظور ابتدا نقاط ضعف، قوت، فرصت و تهدید حوضه مورد مطالعه با استفاده از روش طوفان فکری و تصمیمگیری گروهی برای حوضه آبریز دوآبی استان تهران استخراج و سپس اهمیت نسبی و ارزش نهایی هر یک از عوامل ماتریس در ارزیابی تعیین و بررسی شدند. بهمنظور اولویتبندی راهبردها نیز از ماتریس QSPM استفاده شد. نتایج این بررسی نشان داد مؤلفه وجود چشمه و قنات و انهار در حوضه با وزن 24/0 بهعنوان مهمترین نقطه قوت، دو مؤلفه ضعف کمبود آب و رطوبت در مناطق پایین دست حوضه و بارندگی کم در محدوه خروجی حوضه با امتیاز وزنی 24/0 بهعنوان مهمترین نقاط ضعف، مؤلفه راههای ارتباطی آسفالته و خاکی درجه 1 و 2 و 3 با وزن 16/0 بهعنوان مهمترین فرصت و مؤلفه سیلاب و خسارات ناشی از آن با وزن 18/0 بهعنوان مهمترین تهدید مشخص شده است. نتایج همچنین نشان داد که ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی 15/3 و 16/3 میباشند که بیانگر غلبه قوتها بر ضعفها و همچنین فرصتها بر تهدیدها بود. بهعبارتی حوضه آبریز دوآبی در راهبرد تهاجمی قرار گرفته است. در راستای مدیریت فرصتها و تقویت آنها و براساس ماتریس QSPM عملیات مدیریتی، بهعنوان اولویت اول و عملیات بیولوژیک در اولویت دوم اجرایی قرار گرفت.
دانیال صیاد؛ رضا قضاوی؛ ابراهیم امیدوار
چکیده
رواناب یکی از مهمترین اجزای چرخه هیدرولوژی است. در هر حوضه ی آبریز برآورد رواناب برای برنامه ریزی دقیق مدیریت منابع آب ضروری است. هدف از انجام این مطالعه بررسی کارایی مدل هیدرولوژیکی و نیمه توزیعی SWAT جهت برآورد دبی روزانه ی حوضه های فاقد آمار در مناطق خشک از طریق انتقال پارامترهای واسنجی شده از حوضه ی دارای آمار ...
بیشتر
رواناب یکی از مهمترین اجزای چرخه هیدرولوژی است. در هر حوضه ی آبریز برآورد رواناب برای برنامه ریزی دقیق مدیریت منابع آب ضروری است. هدف از انجام این مطالعه بررسی کارایی مدل هیدرولوژیکی و نیمه توزیعی SWAT جهت برآورد دبی روزانه ی حوضه های فاقد آمار در مناطق خشک از طریق انتقال پارامترهای واسنجی شده از حوضه ی دارای آمار به حوضه ی فاقد آمار با رویکرد منطقه بندی مبتنی بر خصوصیات فیزیکی است. جهت انجام این مطالعه، ابتدا مدل SWAT در حوضه ی آبریز دارای آمار (خـنچه) واسنجی و صحت سنـجی شد. سپس پارامـترهای واسنجی شـده برای شـبیه سازی و تحلیل جریان در بسته نرم افزاری Hydro office-FDC بـه حوضه ی فاقد آمار سـوک چم انتتقال داده شد. بـر اساس نتایج حاصل از تحلیل حساسیت، از بین پارامترهای حساس در شبیه سازی جریان، پارامترهای HRU-SLP, SLSOIL, SOL-AWC, CANMX, CH-S1 به عنوان حساسترین پارامترها در منطقهی مورد مطالعه شناخته شدند. معیارهای ارزیابی عملکرد مدل PBIAS, R2, NSE به ترتیب برای دوره واسنجی 6/0، 65/0 و 7/10 و برای دورهی صحتسنجی برابر 47/0، 63/0 و 88/11- به دست آمد که نشاندهندهی دقت قابلقبول شبیهسازی دبی روزانه در حوضه ی خشک در مقیاس روزانه است. همچنین نتایج حاصل از اندازهگیری شاخصهای منحنی تداوم سیلابی (Q5)، مرطوب(Q20-Q10)، متوسط (Q60-Q50-Q40-Q30)، کمآبی (Q95-Q90-Q80-Q70) نشان داد که در 5 درصد از ایام سال (18روز) دبی سیلابی معادل 28/0 مترمکعب برثانیه یا بیشتر از آن است. محدوده ی شاخص های مرطوب، متوسط و کم آبی به ترتیب (12/0–16/0)، (11/0- 08/0) و (024/0– 058/0) مترمکعب برثانیه به دست آمد. استخراج این نتایج میتواند به درک و شناخت بهتر از رفتار هیدرولوژیکی حوضه های فاقد آمار کمک کند.
سیدمیثم داوودی؛ رضا قضاوی
چکیده
گسترش حوضه های آبریز شهری از طرفی باعث افزایش نیاز آبی این مناطق و از سوی دیگر با افزایش سطوح نفوذناپذیر باعث پارهای مشکلات از قبیل افزایش حجم و دبی پیک سیلاب، افزایش آلودگی ها، کاهش تغذیه ی سفرههای آب زیرزمینی، ایجاد جزایر گرمایی، افزایش دما و... شده است. این پژوهش با هدف تعیین استراتژیهای مدیریتی مناسب جهت بهره ...
بیشتر
گسترش حوضه های آبریز شهری از طرفی باعث افزایش نیاز آبی این مناطق و از سوی دیگر با افزایش سطوح نفوذناپذیر باعث پارهای مشکلات از قبیل افزایش حجم و دبی پیک سیلاب، افزایش آلودگی ها، کاهش تغذیه ی سفرههای آب زیرزمینی، ایجاد جزایر گرمایی، افزایش دما و... شده است. این پژوهش با هدف تعیین استراتژیهای مدیریتی مناسب جهت بهره برداری بهینه از منابع آب در سطح شهر نطنز با رویکرد SWOT انجام شده است. جهت انجام این تحقیق، مهمترین نقاط ضعف و قوت و همچنین فرصت ها و تهدیدات حوضه ی آبریز شهری نطنز در حوضه ی منابع آب شناسایی و بر اساس آن بهترین استراتژی های مدیریتی قابل اجراء تبیین گردید. بر اساس نتایج به دست آمده، در حال اجراء بودن سیستم تصفیه ی فاضلاب شهری، برنامه ی شهرداری برای اجرای طرح های جمع آوری رواناب ها و وجود برنامه ی ششم توسعه ی کشور در سطح شهرستان از جمله نقاط قوت و ناکارآمدی سیستم دفع فاضلاب و سیستم زهکشی شهری، عدم توجه به طرحهای توسعه ی شهری و عمرانی با موضوع جمع آوری رواناب های سطحی از نقاط ضعف منطقه است. وجود فعالیت های آبخیزداری در بالادست رودخانه های ورودی به حوضه ی شهری و استفاده مجدد و بر جا از رواناب به منظور افزایش منافع عمومی و کشاورزی، از مهمترین فرصت های منطقه است و وجود سطوح نفوذناپذیر، حفر چاه های متعدد به منظور تأمین آب کارخانجات و عدم وجود تصفیه خانه های فاضلاب شهری از تهدیدهای منطقه است. با توجه به یافتههای این پژوهش، نوع استراتژی ساختاری حوضه ی آبریز شهری نطنز، استراتژی تهاجمی است.
رضا قضاوی؛ میثم ندیمی؛ ابراهیم امیدوار؛ رسول ایمانی
دوره 5، شماره 15 ، شهریور 1397، ، صفحه 54-79
چکیده
چکیده
آگاهی از نحوه تغییرات دبی رودخانه و به دنبال آن تغییرات ویژگیهای کمی آب، میتواند کمک شایانی به مدیریت و برنامهریزی منابع آب نماید. میزان اثرات زیست محیطی و اقتصادی- اجتماعی تغییرات دبی رودخانه، در مدیریت آب زیست محیطی بسیار حائز اهمیت است. لذا در این تحقیق، به منظور بررسی تغییرات کمی آب رودخانهی هروچای اردبیل، دبی ...
بیشتر
چکیده
آگاهی از نحوه تغییرات دبی رودخانه و به دنبال آن تغییرات ویژگیهای کمی آب، میتواند کمک شایانی به مدیریت و برنامهریزی منابع آب نماید. میزان اثرات زیست محیطی و اقتصادی- اجتماعی تغییرات دبی رودخانه، در مدیریت آب زیست محیطی بسیار حائز اهمیت است. لذا در این تحقیق، به منظور بررسی تغییرات کمی آب رودخانهی هروچای اردبیل، دبی رودخانه با استفاده از مدل SWAT شبیهسازی گردید. در ادامه با استفاده از مدل اقلیمی LARS-WG دادههای دما و بارش به صورت روزانه تحت سه سناریو A2، B1 و A1B برای دورهی 2040-2014 استخراج و دادههای شبیهسازی شده به مدل SWAT وارد و مدل برای دورهی آماری مذکور اجرا گردید. بر اساس نتایج حاصل از پیشبینی بارش، تحت شـرایط دو سناریو A2 وB1 بارش در دورهی پیشبینی افـزایش خواهد یافت ولی کاهش بارش تحت شرایط سناریوA1B اتفاق خواهد افتاد. نتایج شبیهسازی دبی نشان داد که مدل SWAT طی دورهی واسنجی و اعتبارسنجی به ترتیب با ضریب کارایی 81/0 و 84/0 دارای عملکرد قابل قبولی بوده است. سایر نتایج، افزایش دبی را بر اساس نتایج دو سناریو A2 و B1 و کاهش دبی را بر اساس نتایج سناریو A1B نشان میدهد.
رضا قضاوی؛ مجید رمضانیسربندی
دوره 4، شماره 12 ، آذر 1396، ، صفحه 111-129
چکیده
چکیده افزایش جمعیت و افزایش نیاز آبی در بخشهای مختلف کشاورزی، صنعتی، شرب و بهداشت باعث برداشت بیش از حد مجاز از منابع آب زیرزمینی در دشتها شده است. هدف از انجام این مطالعهی بررسی روند تغییرات کمی و کیفی آبهای زیر زمینی و پهنهبندی این تغییرات در دشت رفسنجان است. برای انجام این مطالعهی ابتدا آمار دادههای سطح ایستابی ...
بیشتر
چکیده افزایش جمعیت و افزایش نیاز آبی در بخشهای مختلف کشاورزی، صنعتی، شرب و بهداشت باعث برداشت بیش از حد مجاز از منابع آب زیرزمینی در دشتها شده است. هدف از انجام این مطالعهی بررسی روند تغییرات کمی و کیفی آبهای زیر زمینی و پهنهبندی این تغییرات در دشت رفسنجان است. برای انجام این مطالعهی ابتدا آمار دادههای سطح ایستابی در 80 پیزومتر به صورت کمی و در 50 چاه به صورت کیفی به عنوان چاههای منتخب تهیه شد. برای بررسی نوسانات سالیانهی سطح آب زیرزمینی، هیدروگراف دشت تهیه شد و تأثیر بارش و میزان برداشت برتغییرات سطح آبهای زیرزمینی در سالهای مختلف از طریق رابطهی همبستگی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. برای بررسی تغییرات کیفی، نقشههای کیفیت با روش ویلکوکس در ابتدا و انتهای دوره تهیه و مقایسه شد. بر اساس نتایج حاصل شده نقشههای کمی و کیفی آبهای زیرزمینی به روش میانیابی کریجینگ معمولی و با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) تهیه شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشاندهندهی افت کیفیت و سطح آبهای زیرزمینی منطقه است به طوری که متوسط افت سالانه سطح آبهای زیر زمینی دشت حدود 8/0 متر در سال بوده است و این افت در طول دورهی مورد مطالعه (1381-1391) روند افزایشی داشته است به طوری که متوسط افت سالانه در سال اول مطالعه از 99/8 درصد به 48/9 درصد در سال آخر رسیده است. براساس نتایج حاصل برداشت بیش از حد از منابع آب زیرزمینی در اراضی کشاورزی عامل اصلی کاهش کیفیت و افزایش افت سطح آبهای زیرزمینی در منطقه میباشد.
مجید رمضانی سربندی؛ رضا قضاوی؛ سیامک دخانی؛ سید مصطفی مرتضوی
دوره 4، شماره 10 ، خرداد 1396، ، صفحه 65-80
چکیده
آبهای زیرزمینی از مهمترین منابع آبهای متعارف در جهان است. در شرایط کنونی، بخش قابلملاحظهای از مصارف آب کشور بهخصوص در بخش شرب توسط منابع آب زیرزمینی تأمین میگردد. ورود آلایندههای سطحی به منابع آب زیرزمینی به ویژه در مناطق خشک و نیمهخشک که با محدودیت کمی و کیفی منابع آب مواجه هستند، از مشکلات جدی است. با توجه به ...
بیشتر
آبهای زیرزمینی از مهمترین منابع آبهای متعارف در جهان است. در شرایط کنونی، بخش قابلملاحظهای از مصارف آب کشور بهخصوص در بخش شرب توسط منابع آب زیرزمینی تأمین میگردد. ورود آلایندههای سطحی به منابع آب زیرزمینی به ویژه در مناطق خشک و نیمهخشک که با محدودیت کمی و کیفی منابع آب مواجه هستند، از مشکلات جدی است. با توجه به خصوصیات هیدرولوژی و هیدروژئولوژیکی دشت رفسنجان و شرایط بحرانی وضعیت منابع آبی که در این دشت به وجود آمده است. در این پژوهش بـه منظور بررسی پتانسیل آسیبپذیری آبخوان دشت رفسنجان نسبت بـه آلودگی از مدلهای دراستیک و گادز استفاده شد. نقشهی پتانسیل آسیبپذیری مدل دراستیک از تلفیق هفت لایهی عمق آب زیرزمینی، تغذیه خالص، محیط آبخوان، خاک، توپوگرافی، محیط غیراشباع و هدایت هیدرولیکی در محیط GIS برای منطقهی مورد مطالعه تولید شد. نقشه آسیبپذیری مدل گادز نیز از تلفیق چهار لایه نوع آبخوان، محیط غیراشباع، عمق سطح ایستابی و محیط خاک بهدست آمد. برای صحتسنجی مدلها از میزان تغییرات هدایت الکتریکی در سطح دشت استفاده گردید. نتایج نشان داد که شاخص دراستیک برای کل منطقه بین 33/61 تا 75/183 است و دشت رفسنجان را به پنج کلاس آسیبپذیری خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد تقسیمبندی میکند که به ترتیب 54/0، 93/32، 40/55، 54/10 و 59/0 درصد از مساحت دشت را به خود اختصاص دادهاند. مدل گادز نیز منطقهی مورد مطالعه را به سه کلاس آسیبپذیری کم (%27/32)، متوسط (04/67 %) و زیاد (%69/0) طبقهبندی کرد.