پژوهشی
توحید رحیم پور؛ شهرام روستایی؛ مهسا نخستین روحی
دوره 4، شماره 13 ، اسفند 1396، صفحه 1-20
چکیده
چکیده در این مقاله سعی بر آن است تا مناطق مستعد از لحاظ وقوع زمین‌لغزش در حوضهی آبریز سردول چای واقع در استان اردبیل از طریق پهنهبندی مشخص گردد. برای نیل به این هـدف، لایـه‌های اطلاعاتی مربوط به 8 فاکـتور مؤثر در وقوع زمین‌لغزش شامل زمینشناسی، کاربری اراضی، شیب، جهت شیب، فاصله از گسل، فاصله از آبراهه، بارش و ارتفاع با استفاده ...
بیشتر
چکیده در این مقاله سعی بر آن است تا مناطق مستعد از لحاظ وقوع زمین‌لغزش در حوضهی آبریز سردول چای واقع در استان اردبیل از طریق پهنهبندی مشخص گردد. برای نیل به این هـدف، لایـه‌های اطلاعاتی مربوط به 8 فاکـتور مؤثر در وقوع زمین‌لغزش شامل زمینشناسی، کاربری اراضی، شیب، جهت شیب، فاصله از گسل، فاصله از آبراهه، بارش و ارتفاع با استفاده از نرمافزار ArcGIS تهیه شد. سپس با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و نرمافزار Expert Choice وزندهی به عوامل صورت گرفت. در نهایت، با تلفیق این لایهها با توجه به وزنشان، در محیط GIS نقشهی پهنهبندی به دست آمد. نتایج نهایی به دست آمده از تحقیق حاضر نشان داد که وزن معیارهای هشتگانه مذکور به ترتیب 343/0، 126/0، 215/0، 032/0، 071/0، 151/0، 042/0 و 021/0 است که عامل زمینشناسی بیشترین وزن را داشته است. همچنین نقشهی پهنهبندی نشان داد که نواحی شرقی، جنوب شرقی و جنوب غربی حوضه به دلیل وجود سازندهای رسوبی، پادگانههای قدیمی و انواع ترکیباتی از مارن، آهک و شیل، کاربری مراتع ضعیف و جهت شیب شمالی و غربی بیشترین حساسیت را برای وقوع زمین‌لغزش دارا هستند.
پژوهشی
محمود علایی طالقانی؛ نجمه شفیعی؛ مرضیه رجبی
دوره 4، شماره 13 ، اسفند 1396، صفحه 21-41
چکیده
چکیده بررسی وضعیت منابع آب زیرزمینی و تعیین عوامل اثرگذار بر روی آنها از اهمیت شایانی برخوردار است. فرمها و فرآیندهای ژئومورفولوژیک از جمله عواملی هستند که میتوانند بر میزان ذخیره، جهت جریان و کمیت آب زیرزمینی اثر بگذارند. در این پژوهش به منظور استفاده‌ی صحیح از منابع زیرزمینی اقدام به مطالعهی پدیدههای ژئومورفولوژیکی ...
بیشتر
چکیده بررسی وضعیت منابع آب زیرزمینی و تعیین عوامل اثرگذار بر روی آنها از اهمیت شایانی برخوردار است. فرمها و فرآیندهای ژئومورفولوژیک از جمله عواملی هستند که میتوانند بر میزان ذخیره، جهت جریان و کمیت آب زیرزمینی اثر بگذارند. در این پژوهش به منظور استفاده‌ی صحیح از منابع زیرزمینی اقدام به مطالعهی پدیدههای ژئومورفولوژیکی موجود در دشت و تاثیر این پدیدهها بر روی منابع آب زیرزمینی دشت میاندره از جمله دشتهای ناودیسی در بخش شمالی استان کرمانشاه شده است. در این پژوهش از روش استنباطی و تـحلیلی وزنی- تجربی استفاده شده است. در روش استـنباطی، با استـفاده از دادههای چاههای پیزومتری، تغییرات سطح آب زیرزمینی دشت میاندره با عناصر ژئومورفولوژیکی دشت، ارزیابی مقایسهای شده است. در روش دوم با تلفیق نه متغیر: شیب، زمینشناسی، گسل، ژئومورفولوژی، هیپسومتری، کاربری اراضی، فاصله از آبراهه،تراکم زهکشی و خاک در محیطGIS به پهنهبندی حوضه به واحدهای هیدروژئومورفولوژی مبادرت گردید. نتایج حاصل از هر دو روش، بیانگر رابطهی معنادار بین عناصر ژئومورفولوژی و منابع آب زیرزمینی در دشت میاندره بوده در واقع دشت سیلابی و مخروطه افکنهها بیشترین نقش را در تغذیه‌ی منابع آب زیرزمینی دشت دارد. در مرحله‌ی دوم، رسوبات دامنهای و مرحله‌ی سوم ارتفاعات در ذخیرهی منابع آب زیرزمینی نقش دارد و کمترین اهمیت مربوط به اراضی بدلندی میباشد؛ زیرا این اراضی منابع آب را در سطح جاری میسازد و از نفوذ به درون زمین جلوگیری میکند.
پژوهشی
محمد شریفی پیچون؛ فاطمه پرنون
دوره 4، شماره 13 ، اسفند 1396، صفحه 43-62
چکیده
چکیده پارامترهای هندسی یک رودخانه به طور پیوسته تغییر پیدا میکند، چرا که رودخانه یک عارضهی هندسی دینامیک است. اما این تغییرات در بیشتر موارد در همهی بخشهای مختلف رودخانه از الگوریتم مشخصی تبعیت نمیکند. برخی از این تغییرات در بخشی از رودخانه ممکن است به شکل افزایشی و در بخشی دیگر به شکل کاهشی باشد. هدف این پژوهش مشخص نمودن ...
بیشتر
چکیده پارامترهای هندسی یک رودخانه به طور پیوسته تغییر پیدا میکند، چرا که رودخانه یک عارضهی هندسی دینامیک است. اما این تغییرات در بیشتر موارد در همهی بخشهای مختلف رودخانه از الگوریتم مشخصی تبعیت نمیکند. برخی از این تغییرات در بخشی از رودخانه ممکن است به شکل افزایشی و در بخشی دیگر به شکل کاهشی باشد. هدف این پژوهش مشخص نمودن کمی مؤلفههای هندسی رودخانهی قرهسو در امتداد نیمرخ طولی آن طی یک دورهی زمانی 60 ساله است. در ابتدا بر حسب مشخصات هندسی و عوامل ژئومورفولوژیک، رودخانه به پنج بازهی مختلف تقسیم و سپس، با استفاده از عکس‌های هوایی سال 1334 و نیز تصاویر ماهوارهای سال 1393 مسیر رودخانه در طول دو دورهی زمانی رقومی شده و تغییرات بستر و همچنین تعداد قوس‌ها در طول این دو دوره در هر کدام از بازهها مورد بررسی قرار گرفتهاند. در ادامه، با استفاده از ترسیم قوس‌های مماس بر مآندرهای رودخانه به محاسبهی پارامترهای ضریب خمشی، طول موج، طول دره، زاویهی مرکزی و شعاع پیچانرودها در پنج بازه تعیین شده پرداخته شده است. یافته‌ها حاکی از تغییر در همهی پارامترهای هندسی در بخشهای مختلف رودخانه با تفاوت در نوع و میزان تغییرات است. برای نمونه، در بازهی اول و سوم پارامترهای ژئومورفیک ذکر شده افزایش و در بازه‌های دوم و چهارم و پنجم کلیهی پارامترهای ژئومورفیک کاهش پیدا کردهانـد. کاهش پارامـترها بیانـگر پایداری و مستقیم شـدن مجرا و افزایش آنها بیانگر ناپایداری رودخانه است.
پژوهشی
محمد اکبریان؛ سیاوش شایان
دوره 4، شماره 13 ، اسفند 1396، صفحه 63-78
چکیده
چکیده
تغییر دینامیک محیط در نتیجه احداث سد بر روی رودخانه‌های ساحلی، تأثیر زیادی بر فرایندهای ژئومورفولوژیک جلگه‌ها به‌جا می‌گذارد. هدف این پژوهش پیش‌بینی تغییرات ژئومورفولوژیکی و پیامدهای اکولوژیکی احداث سد بر روی رودخانه‌های سدیچ، گابریک و جگین در جلگهی غربی مکران و شرق شهرستان جاسک با مطالعهی چگونگی عملکرد این رودخانه‌ها ...
بیشتر
چکیده
تغییر دینامیک محیط در نتیجه احداث سد بر روی رودخانه‌های ساحلی، تأثیر زیادی بر فرایندهای ژئومورفولوژیک جلگه‌ها به‌جا می‌گذارد. هدف این پژوهش پیش‌بینی تغییرات ژئومورفولوژیکی و پیامدهای اکولوژیکی احداث سد بر روی رودخانه‌های سدیچ، گابریک و جگین در جلگهی غربی مکران و شرق شهرستان جاسک با مطالعهی چگونگی عملکرد این رودخانه‌ها بر ویژگی‌های ژئومورفولوژک و اکولوژیک کنونی این جلگه است. دادههای تحقیق شامل توزیع فضائی لندفرم‌های ژئومورفولوژی، دادههای هیدرودینامیک رودخانه‌ها شامل دبی آب و رسوب سالانه آنها، دادههای مورفومتری سطحی و توپوگرافیک شامل شیب و نوع و تراکم پوشش گیاهی است. نقشه‌های توپوگرافی، نقشه‌های زمینشناسی، عکس‌های هوائی، تصاویر ماهوارهای، سیستم موققیت‌یاب جهانی و نرم‌افزارهای رایانه‌ای نظیر فری‌هند و آرک‌جی‌آی‌اِس ابزار تحقیق هستند. با استفاده از آمار ایستگاه‌های هیدرومتری، مقایسه زمانی عکس‌های هوائی در پایه‌های زمانی مختلف و با رجوع به مطالعات موجود، تغییرات مورفودینامیکی رودخانه‌های اصلی مطالعه شد. با مطالعهی شرایط توپوگرافی جلگه، وضعیت زمینشناسی و ژئومورفولوژی و پوشش گیاهی، نقشه‌های ژئومورفولوژی و پوشش گیاهی منطقه تهیه شد. سپس بر مبنای تحلیل‌های ژئومورفولوژیک و اطلاعات کسب شده از محیط و بازدیدهای میدانی، عملکرد هیدرودینامیک رودخانه‌ها بر اکولوژی و ژئومورفولوژی جلگه و تغییرات اکوژئومورفولوژیکی احتمالی در صورت احداث سد بر رودخانه‌های جگین، گابریک و سدیچ، مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان‌دهندهی عملکرد ویژهی رودخانه‌ها بر شکل‌دهی لندفرم‌ها، ایجاد پوشش‌های جنگلی تنک و نیز منابع تأمین رسوب توده‌های ماسه‌ای سطح جلگه و توده‌های ماسه‌ای ساحلی است. به نظر می‌رسد احداث سد بر روی این رودخانه‌ها، تأثیرات اکوژئومورفولوژیکی فراوانی بر پوشش گیاهی جنگلی سطح جلگه، پوشش جنگل‌های حرا در خورها و تالاب‌های ساحلی و لندفرم‌های بادی سطح جلگه داشته باشد.
پژوهشی
نرجس بای؛ شیما نیکو؛ وحید فیضی؛ هایده آرا
دوره 4، شماره 13 ، اسفند 1396، صفحه 79-97
چکیده
چکیده
هدف اصلی این پژوهش، تعیین گسترهی تداوم خشکسالیهای هواشناسی و هیدرولوژیکی و مشخص کردن ارتباط بین آنها است. در این تحقیق از شاخصهای بارش استاندارد (SPI) و سطح آب استاندارد (SWI)، جهت بررسی خشکسالیها استفاده شد. در این تحقیق از 16 ایستگاه باران‌سنجی و 31 حلقه چاه پیزومتری با طول دورهی آماری مشترک 30 ساله (1362 تا 1392) استفاده ...
بیشتر
چکیده
هدف اصلی این پژوهش، تعیین گسترهی تداوم خشکسالیهای هواشناسی و هیدرولوژیکی و مشخص کردن ارتباط بین آنها است. در این تحقیق از شاخصهای بارش استاندارد (SPI) و سطح آب استاندارد (SWI)، جهت بررسی خشکسالیها استفاده شد. در این تحقیق از 16 ایستگاه باران‌سنجی و 31 حلقه چاه پیزومتری با طول دورهی آماری مشترک 30 ساله (1362 تا 1392) استفاده شد. برای آنالیز روند خشکسالیها از 7 مقیاس زمانی 1، 3، 6، 12، 24 و 48 ماهه و مقیاس سالانه استفاده شد. در این پژوهش برای بازسازی نواقص آماری از روش همبستگی و از روش نسبت نرمال برای همگنی دادهها بهره گرفته شده است. سپس برای بررسی روند تغییرات میزان بارش و آبهای زیرزمینی و تحلیل کمی خشکسالیهای حوضه از شاخصهای SPI و SWI استفاده گردید تا امکان ارزیابی آن در مقیاسهای مختلف زمانی و مکانی میسر شود. با محاسبات انجام شده و بررسی نقشهی گسترهی خشکسالیهای سالانه هواشناختی مناطق نیمهی غربی و شرق حوضه بیشتر از سایر مناطق خشکسالی داشتهاند. در بررسی نقشهی گسترهی خشکسالیهای سالانه آب زیرزمینی مناطق جنوب غرب، غرب و شمال بیشتر از سایر مناطق در معرض خشکسالی قرار گرفتهاند. طولانیترین تداوم از لحاظ طول مدت خشکسالی هواشناسی نشان میدهد که در بخشهای شمال شرقی، غرب و جنوب غربی دارای تداومهای طولانیتری نسبت به سایر مناطق دارند. همچنین طولانیترین تداوم از لحاظ طول مدت خشکسالی آبهای زیرزمینی نشان مـیدهد در نواحی شمالی و جـنوب غربی و مرکز حوضـه، طولانیترین تداومهای خشکسالی وجود دارد.
پژوهشی
مریم خسرویان؛ علیرضا انتظاری؛ ابوافضل رحمانی؛ محمد باعقیده
دوره 4، شماره 13 ، اسفند 1396، صفحه 99-120
چکیده
چکیده
گردآوری اطلاعات در مورد تغییرات پیوسته سطوح آبی و همچنین پوشش گیاهی توسط روشهای معمولی بسیار مشکل و پرهزینه است، در این حالت استفاده از دادههای ماهوارهای امکان مطالعهی گسترده سطوح آبی و پوشش گیاهی را فرام میسازد. با استفاده از ویژگی تکراری بودن دادههای دورسنجی زمانهای مختلف، امکان شناسایی و بررسی پدیدههای ...
بیشتر
چکیده
گردآوری اطلاعات در مورد تغییرات پیوسته سطوح آبی و همچنین پوشش گیاهی توسط روشهای معمولی بسیار مشکل و پرهزینه است، در این حالت استفاده از دادههای ماهوارهای امکان مطالعهی گسترده سطوح آبی و پوشش گیاهی را فرام میسازد. با استفاده از ویژگی تکراری بودن دادههای دورسنجی زمانهای مختلف، امکان شناسایی و بررسی پدیدههای متغیر و پویا در محیط وجود دارد. بر این اساس روشهای رقومی مختلفی جهت آشکارسازی و کشف تغییرات و تحولات پدیدههای سطح زمین در سنجش از دور توسعه داده شده است. هدف از این تحقیق ارزیابی 6 شاخص گیاهی در بررسی تغییرات دریاچهی پریشان میباشد. سطح تغییرات دریاچه در طی دوره‌های 1989 تا 2004 در شاخصهای مختلف و الگوریتم طراحی شده در محیط نرمافزار ENVI مورد ارزیابی و استخراج قرار گرفت. مرز دریاچه با استفاده از شاخصهای فوقالذکر استخراج گردید و سطح تغییرات دریاچه طی دورهی زمانی مورد مطالعه به دست آمد. نتایج نشان میدهد که شاخص NDMI ناتوان از استخراج سطح آب دریاچهی پریشان بود (با کمترین میزان دقت کلی و ضریب کاپا)، شاخص NDMI به دلیل حساسیت بیش از حد به مناطق آبی، زمینهای مرطوب کشاورزی را هم جزء محدودهی دریاچه به حساب آورده بود. در حالی که شاخص NDWI و شاخص NDVI بالاترین نتایج دقت ارائه شده است.
پژوهشی
خدیجه حاجی؛ شهناز میرزایی؛ رئوف مصطفی‌زاده؛ حبیب نظرنژاد
دوره 4، شماره 13 ، اسفند 1396، صفحه 121-146
چکیده
چکیده
تحلیل تغییرات رژیم جریان و تداوم آن و تعیین عوامل مؤثر در بی‌نظمی‌ها از پیش‌نیازهای اصلی مدیریت و بهره‌برداری بهینه از رودخانه‌ها به عنوان یکی از منابع اصلی آب مصرفی می‌باشند. در این پژوهش میزان تغییرات ماهانه حجم رواناب در 20 ایستگاه هیدرومتری واقع در استان گلستان در یک دورهی 38 ساله (۱۳۵۳-۱۳۹۱) با استفاده از شاخص تغییرات ...
بیشتر
چکیده
تحلیل تغییرات رژیم جریان و تداوم آن و تعیین عوامل مؤثر در بی‌نظمی‌ها از پیش‌نیازهای اصلی مدیریت و بهره‌برداری بهینه از رودخانه‌ها به عنوان یکی از منابع اصلی آب مصرفی می‌باشند. در این پژوهش میزان تغییرات ماهانه حجم رواناب در 20 ایستگاه هیدرومتری واقع در استان گلستان در یک دورهی 38 ساله (۱۳۵۳-۱۳۹۱) با استفاده از شاخص تغییرات سالانه (ضریب تعدیل توزیع سالانه و شدت تمرکز) مورد ارزیابی قرار گرفت. براساس دادههای ماهانه دبی در سال‌های مختلف، حجم رواناب ماهانه و سالانهی ایستگاه‌های مورد مطالعه در طول دورهی آماری محاسبه گردید. همچنین روند شاخص تغییرات سالانه با استفاده از آزمون من-کندال مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که از نظر توزیع ماهانه، حداکثر مقادیر حجم رواناب ایستگاه‌ها در فصل بهار و خصوصاً در ماه فروردین اتفاق افتاده است که با مقادیر بالای بارش بهاره و اثر آن در میزان آبدهی بالای رودخانه‌ها در این فصل در ارتباط بوده است. همچنین، بیشترین مقادیر حجم رواناب در ایستگاه‌های آق‌قلا، قزاقلی و بصیرآباد به‌ترتیب دارای متوسط حجم رواناب سالانه (9/33، 5/33 و 6/32 میلیون مترمکعب) می‌باشند. در حالی‌که بیشترین یکنواختی در وقوع رواناب در ماه‌های سال مربوط به ایستگاه‌های نوده‌خاندوز، تمر، گالیکش و قلی‌تپه به‌ترتیب با مقادیر ضریب تعدیل توزیع سالانه برابر 19/0، 21/0، 23/0 و 24/0 درصد بوده است. کمترین شدت تمرکز رواناب نیز مربوط به ایستگاه‌های نوده‌خاندوز و تمر به‌ترتیب برابر با مقادیر 26/0 و 25/0 درصد می‌باشند، در صورتی‌که ایستگاه رامیان (با مقدار شاخص 62/0 درصد) دارای بیشترین شدت تمرکز بوده است. نتایج حاکی از رابطهی مستقیم و معنی‌دار میان ضریب تعدیل توزیع سالانهی دبی و شاخص شدت تمرکز با ضریب همبستگی 60/0 میباشد. بنابراین بیشترین روند کاهشی و افزایشی در طول دورهی آماری با استفاده از آزمون من-کندال به‌ترتیب در ایستگاه‌های شیرآباد و نوده‌خاندوز در سطح معنی‌دار 05/0 مشاهده شده‌اند.
پژوهشی
سیده نسترن هاشمی؛ محمد اکبری‌نسب؛ طاهر صفرراد
دوره 4، شماره 13 ، اسفند 1396، صفحه 147-164
چکیده
چکیده
پلوم، توده‌ی آبی است که دارای شوری کمتری نسبت به آب دریا میباشد و نیز دارای رسوبات معلق بیشتری نسبت به آبهای اطرافش است. با توجه به رشد جمعیت انسانی و صنعتی شدن، فشار بر روی مناطق ساحلی در حال افزایش است. در نتیجه، بررسی کیفیت آب حائز اهمیت میشود، که سنجش از دور در این زمینه نقش مهمی را عهده‌دار است. در این مطالعه، به منظور ...
بیشتر
چکیده
پلوم، توده‌ی آبی است که دارای شوری کمتری نسبت به آب دریا میباشد و نیز دارای رسوبات معلق بیشتری نسبت به آبهای اطرافش است. با توجه به رشد جمعیت انسانی و صنعتی شدن، فشار بر روی مناطق ساحلی در حال افزایش است. در نتیجه، بررسی کیفیت آب حائز اهمیت میشود، که سنجش از دور در این زمینه نقش مهمی را عهده‌دار است. در این مطالعه، به منظور آشکارسازی پلوم رودخانهی اروند از تصاویر ماهواره‌ی 8Landsat در اکتبر سال 2016 استفاده شد. برای این آشکارسازی، ابتدا تصحیحات رادیومتریکی بر روی تصاویر انجام گرفت، رادیانس باند4 و رادیانس باند2 جهت شناسایی انتخاب شدند و بعد دو شاخص NDWI و نسبت شوری (به عنوان عامل فیلتر) محاسبه شدند. سپس با استفاده از نقشهی پراکندگی آستانه‌های مورد نظر برای پلوم به دست آمدند و نهایتاً با ترکیب این 4 شاخص و استفاده از درخت تصمیمگیری (در محیط نرمافزار ENVI) آشکارسازی پلوم انجام گرفت. برای صحتسنجی پلوم آشکارسازی شده، از تصاویر ماهواره‌ی سنتینل-2 که در باندهای آبی، سبز، قرمز و مادون قرمز نزدیک دارای قدرت تفکیک مکانی ده متر است، در همان زمان استفاده شد، که نتایج دو ماهواره با هم مطابقت داشتند. به علاوه برای تعیین هسته‌ی پلوم و آبهای ساحلی، از شاخص NSMI[1] استفاده شد. براساس این شاخص (NSMI)، هسته پلوم (قسمتی که بالاترین غلظت مواد معلق را دارد) در مجاورت دهانهی رودخانهی اروند واقع شده است و با دور شدن از دهانهی اروند، غلظت مواد معلق کاهش پیدا میکند.
[1]- Normalized Suspended Material Index
