نوع مقاله : پژوهشی
نویسندگان
1 عضو هیات علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری-ایلام
2 دانشیارپژوهشکده حفاظت خاک و آبریزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.
3 استادیار بخش تحقیقات منابع طبیعی و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان ایلام، سازمان تحقیقات، آموزش و
4 استادیار، بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان، سازمان تحقیقات، آموزش و
چکیده
رسوب یکی از مسائل مهم در حوضهی آبریز محسوب میشود. با توجه به مشکلات ناشی از رسوب، بررسی ارتباط متغیرهای هیدروژئومورفیکی تأثیرگذار در تولید رسوب و بار رسوب معلق در حوضهی آبریز ضرورت دارد. هدف این تحقیق مدلسازی رابطهی بین میزان بار رسوب معلق با متغیرهای هیدروژئومورفیکی در حوضهی آبریز است. دو حوضه گاوی و حوضهی کنجانچم در استان ایلام که شامل 8 زیرحوضه مشخص و مجهز به ایستگاه هیدرومتری میباشند انتخاب شدند. مواد این تحقیق داده‌های دبی رسوب مشاهده‌ای بعنوان متغیر وابسته ایستگاههای هیدرومتری که با استفاده از منحنیسنجهرسوب تحلیل شد. در مرحلهی بعد همگنی حوضه‌های آبـریز با اسـتفاده از روش تـحلیل خوشـه‌ای ارزیابی شد. در تـحلیل خوشه‌ای پس از استاندارد کردن داده‌ها به روش Z-SCORE، گروه‌بندی با روش طبقاتی تجمعی و محاسبه فاصلهی اقلیدسی به روش ward انجام شد. بهتدریج زیرحوضه‌های چاویز، سرجوی، اماملکشاهی و آسان درگروه یک و زیرحوضه‌های کنجانچم، رستمآباد، تنگ باجک و گنبد در گروه دوم تحلیل شدهاند. جهت تحلیل ارتباط بین متغیرهای ژئومورفیک با رسوب هر زیرحوضه از روش رگرسیون چندمتغیره آماری استفاده شد. نتایج بررسی ارتباط بین خصوصیات ژئومورفیک با رسوب زیرحوضه‌ها نشان داد که مقدار رسوب با شاخص شیب، ضریب گردی، بافت زهکشی، بارندگی، ناهمواری و مساحت حوضه همبستگی مثبت داشته و در سطح 001/0 معنی‌دار بوده است. جهت تأثیرگذاری متغیرها بر میزان رسوب زیرحوضه‌ها از روش تحلیل مؤلفه‌های اصلی و تحلیل خوشه‌ای استفاده گردید. نتایج نشان داد که سه عامل ضریب گردی، ضریب شیب و ضریب بافت زهکشی حوضه بهترتیب 62/44، 22/25 و 74/16 درصد از واریانس تمامی متغیرهای تحقیق را تبیین می‌کند. در مجموع سه عامل استخراج شده نهایی توانسته‌اند 87% از واریانس تمامی متغیرهای تحقیق را تبیین نمایند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Examining the relationship between hydrogeomorphic variables and sediment in Gavi and Kanjancham basins of Ilam province
نویسندگان [English]
- shamsolah Asgari 1
- samad shadfar 2
- MohamadReza Jafari 3
- Kourosh Shirani 4
1 Ilam
2 Associate Prof, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute (SCWMRI), Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran.
3 Assistant Prof., Research Division of Natural Resources, Ilam Agricultural and Natural ResourcesResearch Center (AREEO), Ilam, Iran. Email: mg_jafari@yahoo.com
4 Assistant Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Department, Agricultural Research and Training Center and Natural Resources of Isfahan Province, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Isfahan, Ir
چکیده [English]
Sedimentation is one of the most important issues in the watershed. Due to the problems caused by sediment, it is necessary to investigate the relationship between hydrogeomorphic variables affecting sediment production and suspended sediment load in the watershed. The purpose of this study is to model the relationship between suspended sediment loads with hydrogeomorphic variables of the basin and to extract geomorphic features and their relationship with sedimentation in the watershed. By simple random method, two cows and conifers, which include 8 specific sub-basins and are equipped with hydrometric stations, were selected. Statistical multivariate regression method was used to analyze the relationship between geomorphic variables with sedimentation of each sub-basin. The results of the study of the relationship between geomorphic characteristics and sedimentation of sub-basins showed that the amount of sediment produced was positively correlated with slope index, roundness, drainage texture, rainfall, unevenness and basin area and was significant at the level of 0.001. In order to influence the variables on the sedimentation rate of the sub-basins, the principal component analysis and cluster analysis methods were used. The results showed that the three factors of roundness coefficient, slope coefficient and drainage texture coefficient of the basin explain 44.62, 25.22 and 16.74% of the variance of all research variables, respectively. In total, the three final extracted factors were able to explain 87% of the variance of all research variables.
کلیدواژه‌ها [English]
- Cluster analysis
- Multivariate regression
- Sediment rating curve
- Hydrogeomorphic
- Gavi and Kanjancham basins
- Ilam province
)