نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• لیلا آقایاری ¹
• صیاد اصغری سراسکانرود ²
• بتول زینالی ³

¹ دکتری ژئومورفولوژی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

² استاد ژئومورفولوژی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

³ استاد آب و هواشناسی، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی تغییرات کاربری‌های مختلف و ارزیابی اثرات تغییرات کاربری‌ها بر فرسایش خاک، در شهرستان نمین می-باشد. در راستای دستیابی به اهداف این تحقیق، ابتدا نقشه کاربری اراضی با استفاده از روش شی‌گرا برای دو دوره‌ی 2002 و 2024، تهیه‌ شده است. در مرحله بعد لایه‌های اطلاعاتی سایر عوامل مؤثر برای فرسایش خاک شهرستان در محیط GIS تهیه گردید. ارزش‌گذاری و استانداردسازی لایه‌ها با استفاده از تابع عضویت فازی و وزن‌دهی معیارها، با بهره گیری از روش CRITIC انجام شد. تحلیل و مدل‌سازی نهایی با استفاده از الگوریتم چند معیارARAS ، صورت پذیرفت. نتایج این پژوهش نشان داد، بیشترین میزان مساحت در سال 2002 مربوط به مراتع ضعیف و زراعت دیم، به ترتیب با 71/493 و 91/209 کیلومتر مربع و در سال 2024، مربوط به مراتع ضعیف و مراتع دیمی به ترتیب با 62/422 و 93/271 کیلومترمربع می‌باشد. با توجه به نقشة پهنه‌‌بندی فرسایش سال 2002 به ترتیب 05/15 و 46/22 درصد و طبق پهنه‌بندی فرسایش 2024 به ترتیب 92/15 و 04/25 درصد از مساحت شهرستان در دو طبقة بسیار پرخطر و پرخطر قرار دارند. به طور کلی می توان وجود خاک فرسایش پذیر، وقوع بارندگی‌های شدید و دخالت عوامل انسانی از طریق تغییر کاربری، تخریب پوشش گیاهی، چرای بیش از حد، احداث جاده، شخم در جهت شیب و آبیاری نامناسب را از جمله عوامل عمده فرسایش و کاهش حاصلخیزی خاک درشهرستان نمین عنوان کرد.

کلیدواژه‌ها

• فرسایش
• تغییرات کاربری اراضی
• ARAS
• شهرستان نمین

موضوعات

• ژئومورفولوژی

عنوان مقاله [English]

Investigating land use changes and their effects on soil erosion (Case study: Namin County)

نویسندگان [English]

• Leila Aghayari ¹
• sayyad Asghari Saraskanroud ²
• Batool Zeinali ³

¹ PhD in Geomorphology, Faculty of Social Sciences, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran

² professor of Geomorphology, Faculty of Social Sciences, University of Mohaghegh Ardabili, Iran.

³ Professor of Climatology, Department of physical Geography, Faculty of Social Sciences, University of Mohaghegh Ardabili

چکیده [English]

The aim of the present study is to investigate the changes in different land uses and evaluate the effects of land use changes on soil erosion in Namin County. In order to achieve the goals of this study, first a land use map was prepared using the object-oriented method for the two periods of 2002 and 2024. In the next stage, information layers of other effective factors for soil erosion of the city were prepared in the GIS environment. The evaluation and standardization of the layers were carried out using the fuzzy membership function and weighting of the criteria, using the CRITIC method. The final analysis and modeling was carried out using the ARAS multi-criteria algorithm. The results of this study showed that the largest area in 2002 was related to poor pastures and rainfed agriculture, with 493.71 and 209.91 square kilometers, respectively, and in 2024, it was related to poor pastures and rainfed pastures with 422.62 and 271.93 square kilometers, respectively. According to the 2002 erosion zoning map, 15.05 and 22.46 percent, respectively, and according to the 2024 erosion zoning, 15.92 and 25.04 percent of the county's area are in the two very high-risk and high-risk categories, respectively. In general, the presence of erodible soil, the occurrence of heavy rainfall, and the intervention of human factors through land use change, destruction of vegetation, excessive grazing, road construction, plowing on slopes, and improper irrigation can be considered as the major factors of soil erosion and reduced fertility in Namin City.

کلیدواژه‌ها [English]

• Erosion
• Land Use Changes
• ARAS
• Namin County