نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• غلامرضا خسروی ¹
• مهدی تیموری ²

¹ گروه مهندسی آبخیزداری، دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

² گروه مهندسی طبیعت، دانشکده کشاورزی شیروان، دانشگاه بجنورد

چکیده

برای توصیف و ارزیابی تمام پیچیدگی‎ها و همچنین تدوین برنامه‌های مدیریتی اکوسیستم‎های رودخانه‎ای بررسی تمام مؤلفه‌ها در مقیاس‌های مکانی و زمانی مختلف ضروری است. در این خصوص ارزیابی و توصیف هیدرومورفولوژیکی با هدف تعیین و تشریح فرآیندها و شکل‎های هیدرومورفولوژیکی به عنوان یک گام کلیدی محسوب می‎شود. هدف از این تحقیق، طبقه بندی، ارزیابی و تعیین گرایش وضعیت هیدرومورفولوژیکی رودخانه خرمارود در استان گلستان با استفاده از ادغام شاخص های MQI و MQIm است. لذا ابتدا با استفاده از تکنیک‎های سنجش از راه دور و GIS وعملیات پیمایش میدانی، واحدهای مکانی مختلف تفکیک و سپس ویژگی‌های مورد بررسی در مقیاس ناحیه جغرافیایی بررسی و اطلاعات فوق برای تعیین وضعیت مورفولوژیکی بازه‎های مکانی توسط روش‏های شاخص محور MQI و MQIm به کار گرفته شد. با توجه به نتایج طبقه‌بندی مورفولوژیکی MQI، 15 بازه مکانی در طبقه خیلی ضعیف و ضعیف، 9 بازه در طبقه متوسط و دو بازه در طبقه خوب قرار دارند. اختلاف مقادیر شاخص MQI در بین بازه‌های مکانی موردمطالعه، در سطح پنج درصد معنی‌دار است. همچنین اختلاف مقادیر شاخص MQIm برای دو دوره قبل و بعد از مداخلات انسانی در بازه مکانی مورد بررسی نیز در سطح 5 درصد معنادار است. برای اکثر بازه‌ها، کمترین امتیازها به ترتیب مربوط به شاخص‌های پوشش گیاهی، عملکرد، مورفولوژی و تغییرات آبراهه است. همچنین نتایج نشان داد با ادغام این دو شاخص می توان اطلاعاتی را در مورد تغییرات احتمالی از وضعیت کلی بازه‌های مکانی بخصوص روند یا گرایش آن فراهم نمود.

کلیدواژه‌ها

• ارزیابی مورفولوژیکی
• احیاء رودخانه
• مدیریت رودخانه
• هیدرومورفولوژی

موضوعات

• هیدروژئومورفولوژی

عنوان مقاله [English]

Evaluating and Determining the Morphological State of Khormaroud River Using integrated Approach of the MQI and MQIm Indices

نویسندگان [English]

• Gholamreza Khosravi ¹
• Mehdi Teimouri ²

¹ Department of Watershed Management Science and Engineering, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources

² Department of Nature Engineering, Shirvan Faculty of Agriculture, University of Bojnord

چکیده [English]

It is necessary to examine all the components at different spatial and temporal scales to describe and evaluate all the complexities to develop river ecosystem management plans. In this regard, a key step is hydromorphological characterization, looking at rivers from a perspective that discloses the relevant processes and forms. The aim of this study is to classify, evaluate, and determine the hydromorphological condition of the Khormarud River in Golestan province, Iran, by employing the integrated application of the MQI and MQIm indices. In the first step, using remote sensing and GIS, the main characteristics studied at the geographical scale and used to determine the hydromorphological status of reaches by MQI and MQIm methods. Based on the analysis of MQI, 15 reaches are placed in very poor and poor classes. In contrast, nine and two reaches are placed in moderate and good classes, respectively. The difference among MQI index values across the reaches is significant at 5% level. In addition, the difference among MQIm index values for the two periods, before and after human interventions, in the investigated reach is significant at 5% level. For most reaches, the lowest scores are related to the indicators of vegetation, functional, morphology, and stream changes, respectively. Both the MQI and MQIm morphological evaluation indices are used in different time scales, so they can be considered as complements and not substitutes for hydromorphological condition assessment. By integrating the MQI and MQIm indices, a more comprehensive view of the hydromorphological condition can be gained,

کلیدواژه‌ها [English]

• Morphological assessment
• River rehabilitation
• River management
• Hydromorphology