هیدروژئولوژی
زهرا صدقی؛ عطا الله ندیری؛ سینا صادق فام؛ سمیه اسدی؛ فرانک سای
چکیده
محدوده ماکو-بازرگان-پلدشت دارای آبخوان کمپلکس(آبرفتی-آهکی-بازالتی) است که برای ارزیابی منابع آبی این محدوده در آبان‌ماه 1400 به تعداد 60 نمونه با پراکندگی و توزیع مناسب از آبخوان کمپلکس منطقه و منابع آب سطحی برداشت شده و پس از آنالیز برای عناصر اصلی، فرعی و کمیاب، مقادیر نیترات، نیتریت و آمونیوم چندین برابر بالاتر از استاندارد نمایان ...
بیشتر
محدوده ماکو-بازرگان-پلدشت دارای آبخوان کمپلکس(آبرفتی-آهکی-بازالتی) است که برای ارزیابی منابع آبی این محدوده در آبان‌ماه 1400 به تعداد 60 نمونه با پراکندگی و توزیع مناسب از آبخوان کمپلکس منطقه و منابع آب سطحی برداشت شده و پس از آنالیز برای عناصر اصلی، فرعی و کمیاب، مقادیر نیترات، نیتریت و آمونیوم چندین برابر بالاتر از استاندارد نمایان شده است. هدف این پژوهش تعیین شاخص ریسک سلامت انسان (Human Health Risk Assessment) برای میزان ریسک ترکیبات ازته برای دو گروه بزرگسال و کودک که در معرض سطوح بالای ترکیبات نیتروژن از طریق آب آشامیدنی می باشد. نتایج نشان از احتمال وجود پتانسیل بالا برای مشکلات مرتبط با بیماری‌های غیر سرطان دارد و همچنین مشخص‌شد که کودکان نسبت به بزرگسالان در معرض خطر بیشتری برای تغییرات غیر سرطان زا هستند و نقشه نهایی ریسک غیرسرطانزایی مرتبط با بحث آشامیدن ارائه شد که بیانگر وجود ریسک بالا در قسمت‌های شمالغرب و جنوب شرق منطقه مورد مطالعه است و بیشترین ریسک مرتبط با بخش‌های پایین‌دست و منطقه تخلیه است که در آن منطقه آبخوان کاملا آبرفتی بوده و در این ناحیه فعالیتهای کشاورزی گسترده‌ای در حال انجام است و این مهمترین دلیل بر بالابودن آنومالی چندین‌برابری نیترات و باتبع آن بیشتر بودن HI از حد آستانه تعریف‌شده توسط USEPA برای ریسک غیرسرطانزایی بوده (HI>1)،که نشان‌دهنده در معرض ریسک بودن ساکنین منطقه است.
آبخیزداری
مسعود متقیان؛ رضا قضاوی؛ سید حسن علوی نیا
چکیده
مدیریت جامع به‌عنوان رویکردی جدید در راستای برنامهریزی، توسعه، مدیریت منابع آب و پوشش گیاهی با تأکید ویژه بر مسائل اقتصادی و اجتماعی و زیست‌محیطی مطرح میباشد. هدف از این پژوهش ارائه راهبرد‌های مدیریت جامع حوضه دوآبی با استفاده از مدل SWOT و تعیین اولویت اجرا با QSPM است. برای این منظور ابتدا نقاط ضعف، قوت، فرصت و تهدید حوضه ...
بیشتر
مدیریت جامع به‌عنوان رویکردی جدید در راستای برنامهریزی، توسعه، مدیریت منابع آب و پوشش گیاهی با تأکید ویژه بر مسائل اقتصادی و اجتماعی و زیست‌محیطی مطرح میباشد. هدف از این پژوهش ارائه راهبرد‌های مدیریت جامع حوضه دوآبی با استفاده از مدل SWOT و تعیین اولویت اجرا با QSPM است. برای این منظور ابتدا نقاط ضعف، قوت، فرصت و تهدید حوضه مورد مطالعه با استفاده از روش طوفان فکری و تصمیم‌‌گیری گروهی برای حوضه آبریز دوآبی استان تهران استخراج و سپس اهمیت نسبی و ارزش نهایی هر یک از عوامل ماتریس در ارزیابی تعیین و بررسی شدند. بهمنظور اولویت‌بندی راهبرد‌ها نیز از ماتریس QSPM استفاده شد. نتایج این بررسی نشان داد مؤلفه وجود چشمه و قنات و انهار در حوضه با وزن 24/0 به‌عنوان مهمترین نقطه قوت، دو مؤلفه ضعف کمبود آب و رطوبت در مناطق پایین دست حوضه و بارندگی کم در محدوه خروجی حوضه با امتیاز وزنی 24/0 به‌عنوان مهمترین نقاط ضعف، مؤلفه راههای ارتباطی آسفالته و خاکی درجه 1 و 2 و 3 با وزن 16/0 به‌عنوان مهمترین فرصت و مؤلفه سیلاب و خسارات ناشی از آن با وزن 18/0 به‌عنوان مهمترین تهدید مشخص شده است. نتایج همچنین نشان داد که ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی 15/3 و 16/3 می‌باشند که بیانگر غلبه قوت‌‌‌ها بر ضعف‌‌‌ها و همچنین فرصت‌‌‌ها بر تهدید‌‌‌ها بود. به‌عبارتی حوضه آبریز دوآبی در راهبرد تهاجمی قرار گرفته است. در راستای مدیریت فرصت‌‌‌ها و تقویت آنها و براساس ماتریس QSPM عملیات مدیریتی، به‌عنوان اولویت اول و عملیات بیولوژیک در اولویت دوم اجرایی قرار گرفت.
اباذر اسمعلی عوری؛ فاطمه کاتب
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط بین سنجه‌های سیمای سرزمین و الگوی فرسایش خاک در حوزه آبخیز شریف بیگلو استان اردبیل برنامهریزی شد. ابتدا با استفاده از نرمافزار Fragstats 4.2.1، 9 سنجه سیمای سرزمین شامل تراکم لکه، شاخص بزرگترین لکه، حاشیه کل، تراکم حاشیه، شاخص شکل لکه، میانگین اندازه لکه، میانگین فاصله نزدیک‌ترین همسایه اقلیدسی، شاخص ...
بیشتر
پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط بین سنجه‌های سیمای سرزمین و الگوی فرسایش خاک در حوزه آبخیز شریف بیگلو استان اردبیل برنامهریزی شد. ابتدا با استفاده از نرمافزار Fragstats 4.2.1، 9 سنجه سیمای سرزمین شامل تراکم لکه، شاخص بزرگترین لکه، حاشیه کل، تراکم حاشیه، شاخص شکل لکه، میانگین اندازه لکه، میانگین فاصله نزدیک‌ترین همسایه اقلیدسی، شاخص گسستگی سیما و شاخص تکه‌شدگی مورد محاسبه قرار گرفت. سپس شدت فرسایش خاک منطقه با استفاده از مدل پتانسیل فرسایش (EPM) با عملکرد قابل قبول بر اساس مطالعات پیشین برآورد شد. در ادامه نتایج حاصل از محاسبه‌ی سنجه‌ها و شدت فرسایش خاک وارد نرمافزار SPSS شده و رابطه معنی‌داری حاکم بر آنها تعیین شد. نتایج نشان داد که در حوضه مورد مطالعه کاربری کشاورزی دارای فرسایش زیاد، کاربری‌های مرتع و باغ فرسایش متوسط، مسکونی فرسایش کم و بدنه آبی دارای فرسایش جزئی میباشد. در سطح سیما، برای حوضه شریف‌بیگلو میزان تعداد لکه 49، تراکم لکه 15/1، شاخص بزرگترین لکه 64/80، حاشیه کل 008/75508، تراکم حاشیه 75/17، شاخص شکل لکه 56/4، میانگین اندازه لکه 79/86، گسستگی سیما 34/0 و تکه‌شدگی 52/1 محاسبه شد. در سطح کلاس، میزان تکه‌تکه شدگی در بدنه آبی بالاترین مقدار است. می‌توان نتیجه گرفت ارتباط آن با مجموعه‌هایشان قطع شده است که در نهایت با دخالت تغییرات سنجه‌های سیمای سرزمین، مطالعه فرسایش خاک نیز به شکل بهتری به انجام رسید به طوری که نقشه پتانسیل فرسایش نشان داد که مناطق با شدت فرسایش بالا متأثر از شاخصهای سنجه به کار رفته و خصوصیات هیدروژئومورفولوژی به کار گرفته شده میباشد.
هیدروژئولوژی
حمیدرضا باباعلی
چکیده
در سال های اخیر افت منابع آب زیرزمینی به عنوان مهمترین چالش در مسائل مدیریت منابع آب مطرح است. اولین گام در جهت مدیریت آب زیرزمینی، شـبیه‌سازی سطح آب زیرزمینی و شناسایی عوامل مؤثر بر سطح آب زیرزمینی است. از این رو در این پژوهش جهت شبـیه‌سازی سطح آب زیرزمینی دشت سلسله واقع در استان لرستان از مدل ترکیبی رگرسیون بردار پشتیبان ...
بیشتر
در سال های اخیر افت منابع آب زیرزمینی به عنوان مهمترین چالش در مسائل مدیریت منابع آب مطرح است. اولین گام در جهت مدیریت آب زیرزمینی، شـبیه‌سازی سطح آب زیرزمینی و شناسایی عوامل مؤثر بر سطح آب زیرزمینی است. از این رو در این پژوهش جهت شبـیه‌سازی سطح آب زیرزمینی دشت سلسله واقع در استان لرستان از مدل ترکیبی رگرسیون بردار پشتیبان (SVR) با موجک و الگوریتم‌های فرا ابتـکاری گرگ خاکـستری (GWO) و خفاش (BA) در مقیاس زمانـی ماهانه طی دوره ی آماری 2020-2010 استفاده شـد. مـعیارهای ضریب همبستگی (R2)، مـجذور میانگین مربعات خطا (RMSE) ، میانگین مطلق خطا (MAE)، ضریب بهره‌وری نش-ساتکلیف (NSE)، درصد بایاس (PBIAS) برای ارزیابی و مقایسه ی عملکرد مدل‌ها مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد هر سه مدل هیبریدی، در الگوهای ترکیبی نتایج بهتری نسبت به سایر الگوهای تعیین‌شده دارند. همچنین، با توجه به معیارهای ارزیابی مشخص شد که از بین مدلهای به‌کاررفته در شبیه سازی سطح آب زیرزمینی، مدل رگرسیون بردار پشتیبان-موجک با ضریب تعیین (988/0-975/0R2=)، ریـشه ی میانگین مربعات خطا (146/0-112/0RMSE=)، میانـگین قدرمطلق خطا (m093/0-076/0MAE=) ضریب نش ساتکلیف (978/0-963/0NS=) و درصد بایاس (001/0PBIAS=) در مرحله ی صحت سنجی عملکرد بهتری نسبت به سایر مدل ها از خود نشان داده است.
هیدروژئومورفولوژی
امیر صفاری؛ سارا محمدی؛ علی احمدآبادی؛ سحر دارابی
چکیده
سیلاب یکی از مهمترین خطرات طبیعی است که اغلب با تأثیرات عظیم سالانه میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می‌دهد. در سال‌های اخیر به دلیل وقوع سیلاب‌هـای مکـرر در حوضۀ آبخیز رودخانه چشمه‌کیله و متعاقـب آن ایجـاد خسـارات ناشـی از سیلاب، لزوم توجه به پهنه‌بندی خطر سیل‌خیزی حوضـۀ مـورد بررسی بیش از پیش نمایان میشود. در ...
بیشتر
سیلاب یکی از مهمترین خطرات طبیعی است که اغلب با تأثیرات عظیم سالانه میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می‌دهد. در سال‌های اخیر به دلیل وقوع سیلاب‌هـای مکـرر در حوضۀ آبخیز رودخانه چشمه‌کیله و متعاقـب آن ایجـاد خسـارات ناشـی از سیلاب، لزوم توجه به پهنه‌بندی خطر سیل‌خیزی حوضـۀ مـورد بررسی بیش از پیش نمایان میشود. در بین روشهای مختلف برای تهیه نقشه‌های پهنه‌بندی سیلاب، روشهای آماری به علت سادگی در عمل و نیز دقت قابل قبول، بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند. هدف از این پژوهش مقایسه قابلیت اعتماد مدلهای آنتروپی شانون، نسبت فراوانی و وزن شاهد در زمینه پهنه‌بندی سیل‌خیزی حوضه آبخیز چشمه‌کیله است. در این تحقیق از معیارهای شیب، طبقات ارتفاعی، جنس خاک، شاخص رطوبت توپوگرافی، فاصله از رودخانه، زمین‌شناسی، کاربری اراضی، تراکم آبراهه، NDVI و بارندگی استفاده شده است. احتمال رخداد سیلاب برای هر کلاس از هر پارامتر محاسبه شده است. وزن‌های محاسبه شده برای هر کلاس در نرمافزار GIS ARCدر لایه‌های مربوطه اعمال شده و نقشه‌های پهنه‌بندی سیلاب منطقه به دست آمد. نقشه‌های نهایی حاصل از اجرای این سه مدل در منطقه به 3 طبقه کم خطر، متوسط و پرخطر تقسیم شدند. و نهایتا قابلیت اعتماد هر یک از مدل‌ها با استفاده از منحنی مشخصه عملکرد سیستم (ROC) ارزیابی شدند. نتایج نشان داده است که تکنیک نسبت فراوانی (FR)، وزن شاهد (WOE) و آنتروپی شانون (SE) به ترتیب اولویت، دارای بیشترین دقت در پیش‌بینی وقوع سیلاب هستند.
هیدروژئومورفولوژی
عطا الله ندیری؛ فاطمه نوین؛ قدرت برزگری؛ مهدی اوجاقی؛ نصیر نوری
چکیده
حوضه‌ی آبریز حاجیلارچای در قسمت غربی شهرستان ورزقان قرار گرفته است. قرارگیری کارخانهی استحصال طلای شرکت زرین داغ آستارکان در محدوده‌ی این حوضه پتانسیل آلودگی منابع آبی منطقه را افزایش می‌دهد. بهمنظور بررسی منابع آبی حوضه‌ی حاجیلارچای تعداد 12 نمونه از آبهای سطحی و زیرزمینی در اسفندماه 1399 جمع‌آوری گردید و مورد تجزیه شیمیایی ...
بیشتر
حوضه‌ی آبریز حاجیلارچای در قسمت غربی شهرستان ورزقان قرار گرفته است. قرارگیری کارخانهی استحصال طلای شرکت زرین داغ آستارکان در محدوده‌ی این حوضه پتانسیل آلودگی منابع آبی منطقه را افزایش می‌دهد. بهمنظور بررسی منابع آبی حوضه‌ی حاجیلارچای تعداد 12 نمونه از آبهای سطحی و زیرزمینی در اسفندماه 1399 جمع‌آوری گردید و مورد تجزیه شیمیایی قرار گرفت. نتایج تجزیه شیمیایی نشان داد غلظت برخی از عناصر همچون کبالت، سرب و آرسنیک در برخی از موقعیت‌ها بالاتر از حد مجاز برای آشامیدن است. بررسی‌ا حاکی از این است که منشأ این عناصر مرتبط با سازندهای منطقه و در اثر فرایندهای زمین‌زاد میباشد. هدف این تحقیق ارزیابی ویژگی‌های هیدرو شیمیایی منابع آبی با استفاده از روشهای ترسیمی و بررسی و تعیین منشأ عناصر کمیاب به کمک روشهای آماری چندمتغیره مانند تحلیل عاملی و تحلیل خوشهای میباشد. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از روشهای ترسیمی، بیشتر نمونه‌های آبی منشأ آهکی داشته و تیپ غالب بی‌کربنات کلسیم را دارا می‌باشند. نتایج حاصل از تحلیل عاملی نشانگر تأثیر 4 گروه عاملی بر کیفیت منابع آبی حوضه‌ی حاجیلارچای است. عامل‌های اول، سوم و چهارم نشاندهندهی تأثیر سازندها بر منابع آبی و فرآیندهای زمین‌زاد هستند. عامل دوم از فعالیتهای انسانی ناشی میشود. همچنین تحلیل خوشهای، داده‌ها را به سه دسته تقسیم کرد. داده‌های دسته‌ی اول دارای روند ژئوشیمیایی مشابه و عناصر کمیاب پایینی هستند. در دسته دوم تعادل هیدرو شیمیایی برقرار نمی‌باشد که به‌احتمال زیاد به دلیل تأثیر فعالیتهای کارخانه میباشد. در دسته‌ی سوم غلظت عنصر آرسنیک بالا است که از سازندهای منطقه منشأ گرفته است.
طاهره نصر؛ هادی عبدالعظیمی
چکیده
درک سطوح تابآوری شهری و برنامهریزی برای کاهش اثرات مخاطرات مختلف، نقشی کلیدی در مدیریت بحرانهای شهری دارد. بر همین اساس، هدف از انجام این پژوهش، شناسایی محدودههای با تابآوری مختلف در مناطق یازده‌گانه کلانشهر شیراز بهمنظور مقابله با بحران سیل است. پژوهش حاضر با روش Fuzzy-AHP و مبتنی بر معیارهای سطح امدادرسانی (زیرمعیارهای ...
بیشتر
درک سطوح تابآوری شهری و برنامهریزی برای کاهش اثرات مخاطرات مختلف، نقشی کلیدی در مدیریت بحرانهای شهری دارد. بر همین اساس، هدف از انجام این پژوهش، شناسایی محدودههای با تابآوری مختلف در مناطق یازده‌گانه کلانشهر شیراز بهمنظور مقابله با بحران سیل است. پژوهش حاضر با روش Fuzzy-AHP و مبتنی بر معیارهای سطح امدادرسانی (زیرمعیارهای تراکم مراکز آتشنشانی، اورژانس، مراکز درمانی، بیمارستان، نیروی انتظامی و هلال احمر)، وضعیت محل سکونت (زیرمعیارهای تراکم محلهای اسکان موقت، تراکم جمعیتی و فضاهای اشغالشده)، وضعیت دسترسی (زیرمعیارهای تراکم نوع شریانی و عرض معابر)، بافت فرسوده و وضعیت قرارگیری تجهیزات، به شناسایی محدودههای با سطوح تابآوری مختلف (ضعیف، متوسط، خوب و خیلی خوب) میپردازد. بررسی سطح امدادرسانی نشان داد که ضعف امدادرسانی در محدودههای دور از مرکز شهر وجود دارد. بنابراین افزایش خدمات اضطراری در محلات و مناطق دور از مرکز شهر شیراز در این مکانها پیشنهاد میشود. به لحاظ معیارها و زیرمعیارهای بررسی شده در این پژوهش، تابآوری ضعیفتر عموماً در شرق و شمال غرب شهر دیده شد. نتایج این پژوهش میتواند در فاز پیشگیری و آمادگی مدیریت بحران، مد نظر مدیران اجرایی قرار گیرد.
وحید محمدنژاد؛ علی خدمت زاده
چکیده
در مقاله حاضر اقدام به تهیه نقشه شاخص گرادیان طولی رودخانه‌های ارتفاعات شمال دامغان با استفاده از ابزارهای اتوماتیک در محیط GIS شده است. هدف اصلی این پژوهش، ارائه روشی اتوماتیک جهت ترسیم نقشه شاخص SL با استفاده از مدل رقومی ارتفاعی و در مرحله بعد تحلیل ارتباط آن با تکتونیک منطقه است. بدین منظور از مدلهای رقومی ارتفاعی (DEM 12.5m)، نقشه‌های ...
بیشتر
در مقاله حاضر اقدام به تهیه نقشه شاخص گرادیان طولی رودخانه‌های ارتفاعات شمال دامغان با استفاده از ابزارهای اتوماتیک در محیط GIS شده است. هدف اصلی این پژوهش، ارائه روشی اتوماتیک جهت ترسیم نقشه شاخص SL با استفاده از مدل رقومی ارتفاعی و در مرحله بعد تحلیل ارتباط آن با تکتونیک منطقه است. بدین منظور از مدلهای رقومی ارتفاعی (DEM 12.5m)، نقشه‌های زمین شناسی 1:100000 و توپوگرافی 1:25000 استفاده شد. به منظور محاسبه و استخراج این شاخص از داده‌های رقومی ارتفاعی به جای نیمرخ طولی رودخانه استفاده شده است تا بتوان مقادیر شاخص را به صورت سطحی و برای کل منطقه نشان داد. مقادیر SL، برای نقاط میانی منحنی میزان‌هایی با فاصله 50 متری محاسبه و سپس با استفاده از روشهای درون یابی، برای کل منطقه محاسبه گردید. همچنین شاخص‌هایی چون انتگرال هیپسومتری حوضه‌ها، شیب متوسط و ارتفاع متوسط برای تمامی حوضه‌ها برآورد شد. محاسبات و ترسیم نقشه‌ها با استفاده از نرم افزار Arc GIS 10.6 و QGIS 3.4 انجام گرفت. نتایج نشان می‌دهد که روش حاضر با توجه به اتوماتیک بودن آن با دقت و سرعت بالایی قادر به تهیه نقشه شاخص SL است. همچنین نتایج نشان می‌دهد که مقادیر شاخص SL، در مناطق مرکزی منطقه مورد مطالعه و در امتداد گسل‌های اصلی (روند غربی ـ شرقی)، بالاست. بنابراین وجود گسل‌ها و بالاآمدگی ناشی از آنها، ارتباط زیادی با مقادیر بالای گردایان طولی رودخانه دارد.
هیدروژئومورفولوژی
احمد گودرزی؛ حجت اله یونسی؛ بابک شاهی نژاد؛ حسن ترابی
چکیده
اندازه‌گیری بار رسوبی در رودخانه‌ها معمولاً به اندازه‌گیری بار معلق محدود میشود؛ در نتیجه بهینه کردن منابع و کمینه کردن خسارت‌های ناشی از جریان در رودخانه‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. این تحقیق با هدف شبیهسازی سه بعدی جریان رودخانه کشکان در فصل بهار 1398 با استفاده از نرمافزار Mike3D.2018 انجام گرفت. برای این منظور با توجه به ...
بیشتر
اندازه‌گیری بار رسوبی در رودخانه‌ها معمولاً به اندازه‌گیری بار معلق محدود میشود؛ در نتیجه بهینه کردن منابع و کمینه کردن خسارت‌های ناشی از جریان در رودخانه‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. این تحقیق با هدف شبیهسازی سه بعدی جریان رودخانه کشکان در فصل بهار 1398 با استفاده از نرمافزار Mike3D.2018 انجام گرفت. برای این منظور با توجه به تهیه رقوم ارتفاعی (حاصل از نقشه‌برداری) از بستر و سیلاب‌دشت رودخانه مورد مطالعه به طول 1200 متر با مقیاس 1:1000 جهت انجام مدلسازی عددی به نرمافزار HEC-RAS5.0.7 معرفی و وارد است. از داده‌های ایستگاه هیدرومتری کشکان-پلدختر برای برآورد سیلاب، رسوب معلق و رسوب انتقالی طی دوره‌های بازگشت 25، 200، 1000 و 1250 سال مورد استفاده قرار گرفت. نتایج مدل نشان داد که سیلاب در مقاطع عرضی مختلف 1200 و 1100 به بیشترین میزان و در مقاطع عرضی 50 و 350 در کمترین میزان بوده است. رسوب کل با استفاده از رابطه یانگ 45/207 میلیون تن در روز و بار معلق را با خطای 87/11+ درصد شبیهسازی نموده و از مقایسه مقادیر با مقادیر مشاهداتی مشاهده شد که شبیهسازی در ایستگاه هیدرومتری کشکان پلدختر عملکرد بهتری نشان داد. همچنین نتایج نشان داد که حجم رسوبات معلق انتقالی در فروردین ماه (31/5132779) نسبت به سایر ماه‌های دی (55/9890)، بهمن (73/41083)، اسفند(75/149629) و اردیبهشت (15/112617) زیادتر بوده و همچنین میزان رسوب در این ماه نسبت به متوسط رسوبات انتقالی در رودخانه کشکان حجم بسیار بالایی را داشته است.
هیدروژئومورفولوژی
محمد حسین رضایی مقدم؛ فریبا کرمی؛ کلثوم اباذری
چکیده
هدف پژوهش حاضر ارزیابی و پهنه بندی مناطق مستعد سیلاب ناگهانی در حوضه براساس خصوصیات فیزیوگرافیک با بهره گیری از مدل شاخص پتانسیل سیلاب ناگهانی تصحیح شده (MFFPI) است. ابتدا بوسیله پارامترهای شیب ، تراکم جریان ، بافت خاک ، انحنای دامنه، کاربری اراضی و نفوذپذیری زمین و از طریق وزن دهی لایه ها، نقشه پتانسیل سیلاب ناگهانی تهیه شد. براساس نقشه ...
بیشتر
هدف پژوهش حاضر ارزیابی و پهنه بندی مناطق مستعد سیلاب ناگهانی در حوضه براساس خصوصیات فیزیوگرافیک با بهره گیری از مدل شاخص پتانسیل سیلاب ناگهانی تصحیح شده (MFFPI) است. ابتدا بوسیله پارامترهای شیب ، تراکم جریان ، بافت خاک ، انحنای دامنه، کاربری اراضی و نفوذپذیری زمین و از طریق وزن دهی لایه ها، نقشه پتانسیل سیلاب ناگهانی تهیه شد. براساس نقشه اولیه پهنه بندی سیلاب استخراج شده، مناطق با پتانسیل خطر زیاد و متوسط به ترتیب 45/26 و 83/20 درصد از مساحت حوضه را در برگرفته اند. مناطق با خطر خیلی کم و کم سیلاب ناگهانی منطبق بر کوهستان و تپه های منطقه با درصد های 66/14 و 61/20 است. سپس بین پارامترها و نقشه پتانسیل سیلاب ناگهانی آزمون همبستگی اسپیرمن و رگرسیون خطی چند متغیره برقرار گردید که نتایج نشان داد که سه پارامتر شیب، کاربری اراضی و بافت خاک بیشترین تاثیر را دارند و لذا پارامتر های کم تاثیر در مرحله دوم حذف شدند و با پارامتر های تاثیر گذار نقشه نهایی پتانسیل سیلاب ناگهانی تهیه شد که نشان می دهد، مناطق با پتانسیل خطر خیلی کم از 66/14 درصد در نقشه اولیه پهنه بندی سیلاب به 81/22 درصد افزایش پیدا کرده است که عموما ارتفاعات حوضه را شامل می شود و مناطق با خطر زیاد و خیلی زیاد ( 84/25 و 85/20 درصد)، منطبق بر بستر اصلی رودخانه اوجان چای و مناطق هموار اطراف و دشت های رسوبی است.
هیدرولوژی
مهناز رضایی؛ سمیه خالقی؛ محمد مهدی حسین زاده
چکیده
هدف این پژوهش، بررسی عوامل موثر بر تغییرات هیدرولوژی رودخانه طالقان‌رود پرداخته شده است. در این پژوهش از روشهای توصیفی-تحلیلی استفاده شده است. مهمترین داده‌های تحقیق شامل تصاویر ماهواره لندست 5 و 8، مدل رقومی ارتفاعی 30 متر SRTM، اطلاعات اقلیمی ایستگاه سینوپتیک طالقان و اطلاعات سه ایستگاه هیدرومتری منطقه بوده است. همچنین مهمترین ...
بیشتر
هدف این پژوهش، بررسی عوامل موثر بر تغییرات هیدرولوژی رودخانه طالقان‌رود پرداخته شده است. در این پژوهش از روشهای توصیفی-تحلیلی استفاده شده است. مهمترین داده‌های تحقیق شامل تصاویر ماهواره لندست 5 و 8، مدل رقومی ارتفاعی 30 متر SRTM، اطلاعات اقلیمی ایستگاه سینوپتیک طالقان و اطلاعات سه ایستگاه هیدرومتری منطقه بوده است. همچنین مهمترین ابزارهای مورد استفاده در تحقیق ArcGIS، ENVI و SPSS بوده است. با توجه به موضوع مورد مطالعه، این تحقیق در چند مرحله انجام شده است که در مرحله اول به ارزیابی روند تغییرات کاربری اراضی، در مرحله دوم به ارزیابی تغییرات عناصر اقلیمی و در مرحله سوم با استفاده از شاخصهای IHA به ارزیابی تغییرات هیدرولوژیکی رودخانه طالقان پرداخته شده است. نتایج این تحقیق نشان داده است که در طی سال‌های 1379 تا 1396، میانگین دمای منطقه دارای روند افزایشی و سطح پوشیده از برف منطقه دارای روند کاهشی بوده است. همچنین تحت تاثیر روند افزایشی جمعیت، کاربری نواحی انسان‌ساخت دارای روند افزایشی و کاربری باغات و مراتع دارای روند کاهشی بوده است. همچنین مجموع نتایج این تحقیق نشان داده است که تحت تاثیر تغییرات اقلیم و تغییرات کاربری اراضی، دبی رودخانه طالقان از نظر تمامی شاخصهای IHA، دارای روند کاهشی معناداری بوده است. همچنین در بین ایستگاه‌های منطقه، ایستگاه گلینک که در پایین-دست سایر ایستگاه‌ها قرار دارد، با تغییرات بیشتری مواجه شده است.
هادی عبدالعظیمی؛ سید حسین روشان؛ سید امیر شمس‌نیا؛ حمیدرضا شاهینی‌فر
چکیده
خطر سیلاب و عدم آگاهی از شرایط فیزیوگرافی و مورفولوژیکی حوضه‌های آبریز شهری موجب شده تا سکونتگاه‌های انسانی در دوره‌های زمانی مختلف، همواره مورد تهدید جانی و مالی اثرات ناشی از سیل قرار گیرند. سیل اخیر شیراز که در فروردین ماه 1398رخ داد یکی از مواردی بود که مداخلات انسانی و عدم آگاهی دقیق در رابطه با شرایط حوضه، منجر به خسارت‌های ...
بیشتر
خطر سیلاب و عدم آگاهی از شرایط فیزیوگرافی و مورفولوژیکی حوضه‌های آبریز شهری موجب شده تا سکونتگاه‌های انسانی در دوره‌های زمانی مختلف، همواره مورد تهدید جانی و مالی اثرات ناشی از سیل قرار گیرند. سیل اخیر شیراز که در فروردین ماه 1398رخ داد یکی از مواردی بود که مداخلات انسانی و عدم آگاهی دقیق در رابطه با شرایط حوضه، منجر به خسارت‌های جبران‌ناپذیر جانی گردید. با توجه به شرایط پیش‌آمده و پیشگیری از وقوع رخدادهای مشابه، هدف این مطالعه شناسایی مناطق مستعد وقوع سیلاب در حوضه آبخیز شهر شیراز میباشد. به این منظور مهمترین عوامل مؤثر در ایجاد سیلاب شامل لایه‌های اطلاعاتی بارش، فاصله از مسیل، مقدار شیب، جهت شیب، طبقات ارتفاعی، پوشش زمین، کاربری اراضی، تراکم ساختمانی، بافت‌های فرسوده، سیلاب‌های گذشته، سازندهای زمین‌شناسی و شماره منحنی، با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) و فناوری سنجش از دور (RS) تهیه شدند سپس استانداردسازی لایه‌ها بر اساس توابع فازی در محیط ArcMap 10.3 با استفاده از روش مقایسات زوجی وزن‌دهی شدند و در نهایت با بهره‌گیری از مدل فازی TOPSIS نقشه نهایی پهنه‌بندی تهیه گردید. نتایج نشان می‌دهد که مناطق 2، 3،11،7 و 9 بیشترین آسیب‌پذیری را در برابر سیلاب دارند. همچنین 2754 هکتار از محدوده شهر شیراز در طبقه با خطر خیلی زیاد، 6076 هکتار در پهنه با خطر زیاد، 17390 هکتار در پهنه با خطر متوسط، 13418 هکتار در پهنه کم و 6658 هکتار در پهنه با خطر بسیارکم قرار دارد.
هیدروژئومورفولوژی
احسان الوندی
چکیده
در این تحقیق به مدلسازی اثرات اقدامات مدیریتی به منظور بهبود وضعیت منابع آب و خاک حوضه‌آبریز تویسرکان در محیط نرم افزار mDSS پرداخته شده است. حوضه آبریز تویسرکان به وسعت حدود 80420 هکتار در استان همدان واقع شده است. برای انجام این تحقیق ابتدا، از طریق رویکرد DPSIR به تحلیل وضعیت سیستم حوضه آبریز پرداخته شد. سپس با توجه به ...
بیشتر
در این تحقیق به مدلسازی اثرات اقدامات مدیریتی به منظور بهبود وضعیت منابع آب و خاک حوضه‌آبریز تویسرکان در محیط نرم افزار mDSS پرداخته شده است. حوضه آبریز تویسرکان به وسعت حدود 80420 هکتار در استان همدان واقع شده است. برای انجام این تحقیق ابتدا، از طریق رویکرد DPSIR به تحلیل وضعیت سیستم حوضه آبریز پرداخته شد. سپس با توجه به نتایج رویکرد DPSIR، هفت فعالیت مدیریتی برای بهبود وضعیت منابع آب و خاک حوضه و کاهش فشارها با توجه به نظرات خبرگان تهیه شد. در ادامه به پیش بینی اثرات اجرای هر یک از فعالیت های مدیریتی با استفاده از شاخص های ارزیابی فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی و اکولوژیـکی پرداخته شد. در نهایت با استفاده از تـکنیکهای TOPSIS و SAW در محیط نرمافزار mDSS به اولویت بندی فعالیت های مدیریتی پیشنهادی پرداخته شد. نتایج حاصل از رویکرد DPSIR نشان داد، مهمترین فشارهای موثر بر حوضه تصرف و تغییر کاربری و از بین رفتن پوشش گیاهی است. همچنین از مهمترین اثرات ایجاد شده بر وضعیت سیستم حوضه آبریز، معیارهای از بین رفتن پوشش گیاهی، کاهش تغذیه‌ی آب زیرزمینی و افزایش خطر و خسارت سیل معرفی شده است. در نهایت با توجه به نتایج رویکرد DPSIR، مجموعه راهکارهای اصلاح بیولوژیکی مرتع و عملیات بیومکانیکی جهت ذخیره‌ی نزولات، برای بهبود وضعیت منابع آب و خاک حوضه پیشنهاد شد. با توجه به نظرات خبرگان و شرایط محیطی منطقه هفت فعالیت مدیریتی (قرق، درختکاری، احداثباغ، علوفه کاری، کنتورفار، کپه کاری و بذرپاشی) از مجموعه راهکارهای اصلاح بیولوژیکی مرتع و عملیات بیومکانیکی جهت ذخیره‌ی نزولات انتخاب شد. با توجه به نتایج بدست آمده از اولویت بندی فعالیت های مدیریتی در کلیه روش های پیشنهادی، فعالیت درختکاری بیشترین امتیاز را به خود اختصاص داده است و در اولویت ابتدایی قرار گرفته است و فعالیت کنتورفارو کمترین امتیاز را به خود اختصاص داده است و در اولویت انتهایی قرار دارد. لذا با توجه به این نتایج، درختکاری در این حوضه یک فعالیت مهم تلقی میشود که باید توجه ویژهای به آن شود. همچنین کاشت درختان بومی و سازگار با منطقه از جمله بادام کوهی، سماق و سنجد پیشنهاد میشود.
ژئومورفولوژی
نعیمه رحیمی؛ سمیه خالقی؛ علیرضا صالحی پور میلانی
چکیده
در شرق شهرستان جاسک، در فاصله سال‌های 1387 تا 1398 چهار سیلاب شدید در رودخانه سدیج رخ‌داده است که بالاترین دبی را در بین سایر سیلاب‌های دوره موردمطالعه به خود اختصاص داده‌اند. هدف این تحقیق ارزیابی تغییرات مورفولوژیکی رودخانه سدیج در اثر رخداد سیلاب‌ها در یک دوره 11 ساله و در چهار سیلاب شاخص در سال‌های 1387، 1392، 1395 و 1397 در قاعده دلتای ...
بیشتر
در شرق شهرستان جاسک، در فاصله سال‌های 1387 تا 1398 چهار سیلاب شدید در رودخانه سدیج رخ‌داده است که بالاترین دبی را در بین سایر سیلاب‌های دوره موردمطالعه به خود اختصاص داده‌اند. هدف این تحقیق ارزیابی تغییرات مورفولوژیکی رودخانه سدیج در اثر رخداد سیلاب‌ها در یک دوره 11 ساله و در چهار سیلاب شاخص در سال‌های 1387، 1392، 1395 و 1397 در قاعده دلتای سدیج است. بهمنظور استخراج اثرات ژئومورفیک در رودخانه موردمطالعه از داده‌های ماهواره‌ای لندست و گوگل ارث استفاده شد. تغییرات مورفولوژیکی ناشی از سیلاب در رودخانه و کرانه آن با بهره‌گیری از نرمافزار GIS10.5 استخراج و از افزونه فلوویال کریدور جهت محاسبه تغییرات عرض رودخانه استفاده گردید. علاوه بر آن از مدل RNCI بهمنظور ارزیابی میزان فرسایش و رسوب‌گذاری کانال رودخانه سدیج استفاده شد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که سیلاب سال 1397 نسبت به دیگر سیلاب‌ها ، تأثیرات زیادتری بر تغییرات ژئومورفولوژیکی عرض کانال و فرسایش شدید کرانه رودخانه داشته است. در حدفاصل سیلاب‌های سال 1387 تا 1397 متوسط عرض کانال حدود 38 متر کاهش‌یافته است و طول رودخانه در حدود 3510 متر افزایش‌یافته است که با افزایش ضریب خمیدگی رودخانه از 40/1 به 56/1 انطباق دارد. همچنین بر اساس نتایج RNCI سیلاب سال 1397 با دبی 73/1167 مترمکعب بر ثانیه و میزان 19/8، بیشترین میزان فرسایش را نسبت به دیگر سیلاب‌ها داشته است. همچنین در بین بازه‌های موردمطالعه در حدفاصل سیلاب‌های 1387 تا 1397 بازه B بیشترین تغییرات پارامترهای هندسی را داشته است.
انیس حیدری؛ علی اکبر نظری سامانی؛ محسن فرزین؛ سادات فیض نیا
چکیده
وجود چشمه‌های آب ساحلی به دلیل تاثیر بر روی شوری و دمای آب و به تبع آن تاثیر بر روی چگالی محیط اطراف در مطالعات دریایی از اهمیت بالایی برخوردار است. هدف از پژوهش حاضر، مدلسازی عوامل موثر بر ناهنجاری دمای آبهای ساحلی و تعیین نواحی احتمالی خروج سفره‌های آب زیرزمینی به داخل دریا میباشد. در این تحقیق به منظور تعیین ناهنجاری دمایی ناشی ...
بیشتر
وجود چشمه‌های آب ساحلی به دلیل تاثیر بر روی شوری و دمای آب و به تبع آن تاثیر بر روی چگالی محیط اطراف در مطالعات دریایی از اهمیت بالایی برخوردار است. هدف از پژوهش حاضر، مدلسازی عوامل موثر بر ناهنجاری دمای آبهای ساحلی و تعیین نواحی احتمالی خروج سفره‌های آب زیرزمینی به داخل دریا میباشد. در این تحقیق به منظور تعیین ناهنجاری دمایی ناشی از نواحی احتمالی تخلیه‌ی آب زیرزمینی به خلیج فارس در سواحل استان هرمزگان، ابتدا با اعمال تصحیحات لازم (اتمسفریک، رادیومتریک، هندسی) بر داده‌های حرارتی باند 10 لندست 8، نقشه‌ی دمای سطح دریا (SST) تهیه و نقشه‌ی ناهنجاری دمایی استاندارد (STA) استخراج شد. سپس با تعیین سطح مشترک ناهنجاری دمایی طی سال‌های 96 و 97، نواحی احتمالی تخلیه آب زیرزمینی زیردریایی به خلیج فارس مشخص شد. سپس شاخصهای ژئومرفومتری شامل: ارتفاع، شیب، انحنای طولی، انحنای عرضی، انحنای عمومی و موقعیت توپوگرافی (TPI) تعیین شده و ارزیابی شد. نتایج نشان داد که ناهنجاری‌های ایجاد شده در سواحل بندرمقام، بندرنخیلو، بندردیوان، بندرشناس، بندرلنگه و بندرکنگ به ترتیب 53/43، 7/83، 18/65، 5/16، 2/46، 12/98 هکتار دارای احتمال بسیار بالای خروج سفره‌های آب زیرزمینی به داخل دریا می‌باشند. این سطح در کل سواحل محدوده مورد مطالعه 100/53هکتار است که به خلیج فارس تخلیه میشود. همچنین بر اساس نتایج آزمون جکنایف حساسترین شاخص ژئومرفومتری، متغیر ارتفاع (درحالت منفی برابر با عمق دریا) است که به تنهایی AUC برابر با 90% ایجاد می‌کند لذا اگر از داده‌های ورودی مدل حذف شود، بیشترین تاثیر کاهشی را در نتایج پیش بینی مدل خواهد داشت.
محمد شریفی پیچون؛ کوروش شیرانی؛ مائده شیرانی
چکیده
کشور ایران با توپوگرافی عمدتاً کوهستانی، فعالیت های تکتونیکی و لرزه خیزی، تنوع اقلیمی و زمین شناسی شرایط طبیعی مستعدی را برای طیف وسیعی از زمین لغزش داراست. هدف این پژوهش بررسی رخداد زمین لغزش، اولویت بندی فاکتورهای موثر بر آن و پهنه بندی خطر آن در حوضه آبریز وهرگان واقع در پیشکوه های زاگرس است. منطقه ای ...
بیشتر
کشور ایران با توپوگرافی عمدتاً کوهستانی، فعالیت های تکتونیکی و لرزه خیزی، تنوع اقلیمی و زمین شناسی شرایط طبیعی مستعدی را برای طیف وسیعی از زمین لغزش داراست. هدف این پژوهش بررسی رخداد زمین لغزش، اولویت بندی فاکتورهای موثر بر آن و پهنه بندی خطر آن در حوضه آبریز وهرگان واقع در پیشکوه های زاگرس است. منطقه ای که به شکل طبیعی و با داشتن لیتولوژی نامقاوم، خاک ضخیم، شیب و بارش نسبتا زیاد از پتانسیل بالایی برای وقوع زمین لغزش برخوردار بوده و دخالت های انسانی به عنوان عامل تحریک کننده نقش پررنگی در تشدید آن ایفا نموده است. ویژگی های مستعد طبیعی و دخالت نابجای انسانی سبب رخداد دست کم 140 زمین لغزش جدید در منطقه ی مورد مطالعه شده است. برای انجام این تحقیق از روش رگرسیون چندمتغیره خطی استفاده گردید. بنابراین، نقشه ی پراکندگی زمین لغزش های رخ داده به عنوان متغیر وابسته و دوازه عامل ارتفاع، شیب، جهت شیب، سنگ شناسی، گسل، بارش، آبراهه، جاده های ارتباطی، کاربری اراضی، پوشش گیاهی، TWI و SPI به عنوان متغیرهای مستقل مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که ایجاد راه های ارتباطی بر روی دامنه های پرشیب با خاک سست و ضخیم، با ضریب استاندارد 0.411 مهمترین عامل در ایجاد زمین لغزش بوده است. همچنین، عوامل طبیعی شامل لیتولوژی و بارش با ضریب تأثیر 0.362 و 0.299 و کاربری اراضی با ضریب 0.286 بیشترین نقش و عوامل پوشش گیاهی و شاخص TWI هر کدام با ضریب تأثیر 0.103 و 0.127 کمترین نقش را در وقع زمین لغزش های منطقه ایفا کردهاند. نتایج نهایی حاصله از پهنه بندی حوضه بر اساس شاخص های به کار گرفته شده نشان داد که بخش عمده حوضه در محدوده ی خطر بسیار زیاد و زیاد رخداد زمین لغزش قرار دارد. بر اساس نتایج حاصله پیشنهاد میگردد که با توجه به حساسیت بسیار بالای بخش های زیادی از حوضه به زمین لغزش، همه فعالیت ها و کاربری های زمین متناسب با ویژگی های سنگ شناسی و خاکشناسی و همچنین شیب دامنه در نظر گرفته شود.
محمد ولی اوغلو؛ محمود ذاکری نیری
چکیده
ارزیابی ریسک آلودگی منابع آب و پهنه‌بندی آلودگی‌ها میتواند اطلاعاتی سودمند جهت کنترل کیفی این منابع ایجاد کند. در این راستا همسو با سیاست‌های جلوگیری از آلودگی منابع آب و کنترل آلاینده‌ها، استفاده بهینه از منابع آب، تعیین میزان پتانسیل ریسک های ناشی از منابع آلاینده در حوضه‌های آبریز لازم و ضروری به نظر می‌رسد. هدف این پژوهش ...
بیشتر
ارزیابی ریسک آلودگی منابع آب و پهنه‌بندی آلودگی‌ها میتواند اطلاعاتی سودمند جهت کنترل کیفی این منابع ایجاد کند. در این راستا همسو با سیاست‌های جلوگیری از آلودگی منابع آب و کنترل آلاینده‌ها، استفاده بهینه از منابع آب، تعیین میزان پتانسیل ریسک های ناشی از منابع آلاینده در حوضه‌های آبریز لازم و ضروری به نظر می‌رسد. هدف این پژوهش ارزیابی ریسک آلایندگی حوضه ی آبریز سد احمدبیگلو با استفاده از روش WRASTIC میباشد. با عنایت به اینکه تحقیقات اخیر صرفاً به ارزیابی ریسک با شاخصهای مرسوم پرداخته است و یکی از مسایل مهم در مدل سازی ریسک در طبیعت بررسی صحت مدل و کارایی آن مدل میباشد؛ بنابر این در پژوهش حاضر برای ارزیابی کارایی شاخص وراستیک و تطابق با محیط واقعی از شاخص کیفیت آب های سطحی ایران (IRWQISC) استفاده شد. طبق نتایج حاصله، میزان ریسک شاخصهای تخلیـه فاضلاب، فعالیتهای تفریحی و گردشگری، فعالیتهای کشاورزی، اندازه حوضه ی آبریز، راههای ارتباطی، فعالیتهای صنعتی و کاربری اراضی برای زیرحوضه‌هایA1, A2, A3 ,A4, A5, A6, A7 به ترتیب برابر با 18، 16، 29، 28، 44، 35، 35 میباشد. نتایج گویای این واقعیت است که میزان ریسک از مناطق کم‌جمعیت، بکر و کمتر توسعه‌یافته صنعتی و تفریحـی بـه مناطق پرجمعیت، دارای دسترسی، نزدیک به شهر، توریستی و دارای صنایع رو به افزایش است. طبق نتایج اعتبارسنجی مدل با وضعیت فعلی آلودگی آب در حوضه ی آبریز سد احمدبیگلو، زیرحوضهی A2 در محل ایستگاه پایش کیفی شماره 2 دارای مطابقت 70 درصدی و در محل ایستگاه پایش کیفی شماره 3 دارای مطابقت 81 درصدی و زیرحوضه ی A3 در محل ایستگاه پایش کیفی شماره 4 دارای مطابقت 88 درصدی با شاخص ریسک به دست آمده میباشد.
صغری اندریانی؛ وحید نورانی
چکیده
هدف از مطالعه حاضر مانیتورینگ اثرات فعالیتهای اکتشاف و ذوب بر پوشش گیاهی منطقه است. با توجه به اینکه در این منطقه برای ذوب طلا از روش هیپ لچینگ استفاده میشود، احتمال اینکه مواد شیمیایی استفاده شده در سرویسهای ذوب در محیط زیست پخش و یا در عمق نفوذ نماید، بیشتر است. پوشش گیاهی یکی از پدیده‌هایی هست که به شدت از آلودگی محیط، به ویژه نشت ...
بیشتر
هدف از مطالعه حاضر مانیتورینگ اثرات فعالیتهای اکتشاف و ذوب بر پوشش گیاهی منطقه است. با توجه به اینکه در این منطقه برای ذوب طلا از روش هیپ لچینگ استفاده میشود، احتمال اینکه مواد شیمیایی استفاده شده در سرویسهای ذوب در محیط زیست پخش و یا در عمق نفوذ نماید، بیشتر است. پوشش گیاهی یکی از پدیده‌هایی هست که به شدت از آلودگی محیط، به ویژه نشت و نفوذ سیانور متاثر شده و کاهش می‌یابد. بنابراین بررسی روند پوشش گیاهی میتواند بر چنین دغدغه‌ای پایان دهد. لذا منطقه مورد مطالعه به سه بخش منطقه 1 (منطقه معدن‌کاوی شده)، منطقه 2 (منطقه بکر و دست نخورده) و منطقه 3 (پایین دست منطقه 1) تقسیم و آزمون من کندال-من کندال دنباله‌ای و همبستگی بین پوشش گیاهی آنها در فرضیه‌های مختلف صورت گرفت. بدین منظور، داده‌های تصاویر ماهواره‌ای لندست 5 و 8 در بازه زمانی 1984-2019 بصورت سری زمانی و داده های دما و بارش ایستگاه ورزقان در بازه زمانی 1989-2017 مورد استفاده قرار گرفت. با بکارگیری شاخص گیاهی تفاضلی نرمال شده (NDVI) تراکم پوشش گیاهی استخراج و در مقیاس پیکسل (هر 900 مترمربع)، روش آماری ناپارامتریک من-کندال در سطوح اطمینان 95 و 99 درصد بر NDVI اعمال شد. سپس مساحت منطقه کاهش یافته معنی‌دار با استفاده از آزمون من-کندال دنباله‌ای به منظور بررسی نقطه شروع کاهش معنی‌داری در هر سه منطقه، مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان دهنده عدم نفوذ مواد شیمیایی در محیط زیست است و اقلیم کنترل کننده تغییرات پوشش گیاهی منطقه مورد مطالعه است.
هیدروژئولوژی
بابک شاهی نژاد؛ حجت الله یونسی؛ مریم میر بیک سبزواری
چکیده
یکی از روشهای معمول کنترل فرسایش کناری و ساماندهی رودخانه‌ها استفاده از آبشکن است. در این خصوص در نظر گرفتن همزمان چندین هدف مختلف و گاها متضاد در کنار یکدیگر در مطالعات مهندسی رودخانه میتواند از اهمیت زیادی برخوردار باشد. به همین منظور در این پژوهش طراحی بهینه‌ی ابعاد با اهداف کمینه کردن هزینه و بیشینه کردن دبی بار بستر مدنظر ...
بیشتر
یکی از روشهای معمول کنترل فرسایش کناری و ساماندهی رودخانه‌ها استفاده از آبشکن است. در این خصوص در نظر گرفتن همزمان چندین هدف مختلف و گاها متضاد در کنار یکدیگر در مطالعات مهندسی رودخانه میتواند از اهمیت زیادی برخوردار باشد. به همین منظور در این پژوهش طراحی بهینه‌ی ابعاد با اهداف کمینه کردن هزینه و بیشینه کردن دبی بار بستر مدنظر قرار گرفت. در مدل مورد مطالعه از تلفیق مدل مورفولوژیکی، طراحی و الگوریتم بهینه‌سازی چندهدفه جستجوی هارمونی استفاده گردید. همچنین برای بررسی پایداری مقطع از روش تئوری‌های حدی استفاده شد. پس از آنالیز حساسیت پارامترهای دبی، شیب و عرض اولیه رودخانه، صحتسنجی مدل با استفاده از داده‌های زنجان‌رود و با درنظر گرفتن معادله بار بستر فان-راین و معادله آبشستگی گیل انجام گرفت. سپس براساس جبهه پارتو سناریوهای مختلف استخراج گردید. نتایج بدست آمده نشان داد که مدل ارائه شده در مقایسه با طراحی انجام شده توسط سایر محققین، جواب‌های بهینه‌تری را ارائه داده است. براساس کمترین فاصله اقلیدسی نسبت به نقطه ایده‌آل، به‌ترتیب 90/63 درصد هزینه کمتر و 48/25 درصد دبی انتقال بار بستر بیشتری را نسبت به طراحی انجام شده توسط حسینی و همکاران (1382) و به‌ترتیب 3/3 درصد هزینه کمتر و 62/16 درصد دبی انتقال بار بستر بیشتری را نسبت به مدل استادی و همکاران (1393) ارائه می‌دهد که نشان‌دهنده کارایی مطلوب و دقت بهتر مدل پیشنهادی است.
علی حیدر نصرالهی؛ یاسر سبزواری
چکیده
در این پژوهش به منظور شبیه سازی سطح آب زیر زمینی دشت خرم‌آباد عملکرد مدلهای هیبریدی رگرسیون بردار پشتیبان-موجک، رگرسیون بردار پشتیبان خفاش، رگرسیون بردار پشتیبان- گرگ خاکستری برای چهار چاه پیزومتری سراب پرده، ناصروند، سالی و پل بابا حسین که دارای آمار همگن و فاقد داده‌های مفقود بودند انجام شد. جهت مدلسازی، پارامترهای بارش (P)، ...
بیشتر
در این پژوهش به منظور شبیه سازی سطح آب زیر زمینی دشت خرم‌آباد عملکرد مدلهای هیبریدی رگرسیون بردار پشتیبان-موجک، رگرسیون بردار پشتیبان خفاش، رگرسیون بردار پشتیبان- گرگ خاکستری برای چهار چاه پیزومتری سراب پرده، ناصروند، سالی و پل بابا حسین که دارای آمار همگن و فاقد داده‌های مفقود بودند انجام شد. جهت مدلسازی، پارامترهای بارش (P)، دما (T) و سطح آب زیرزمینی (H) و برداشت از منابع آب (q) در مقیاس ماهانه بعنوان ورودی مدل‌ها در طی دوره آماری 1400-1380 به کار برده شد. لازم به ذکر است جهت مدلسازی 80 درصد داده ها برای آموزش و 20 درصد باقی مانده جهت تست، بصورت تصادفی، که گستره وسیعی از انواع داده ها را پوشش دهد، انتخاب شد. معیارهای ضریب همبستگی (R)، ریشه میانگین مربعات خطا (RMSE)، میانگین قدر مطلق خطا (MAE) و ضریب نش ساتکلیف (NS) برای ارزیابی و نیز مقایسه عملکرد مدل‌ها مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد ساختار ترکیبی در کلیه مدلهای مورد بررسی عملکرد بهتری نسبت به سایر ساختارها ارائه می‌دهد. همچنین نتایج نشان داد مدل رگرسیون بردار پشتیبان موجک طبق شاخصهای ارزیابی، در چاه پیزومتری سراب پرده دارای مقادیر R=0.978، RMSE=0.221 m، MAE=0.011 m،0.985 NS= و نیز در چاه پیزومتری ناصروند دارای مقادیر R=0.981، RMSE=0.168 m، MAE=0.008 m،0.991 NS= و همچنین چاه پیزومتری سالی دارای مقادیر R=0.980، RMSE=0.186 m، MAE=0.010 m،0.986 NS= و در نهایت چاه پیزومتری پل بابا حسین دارای مقادیر R=0.985، RMSE=0.101 m، MAE=0.007 m،0.995 NS= می باشد، نسبت به سایر مدل‌ها از توانایی مطلوبی برخوردار است.
هیدروژئولوژی
اعظم حیدری؛ ایرج جباری
چکیده
برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی در کشور سبب افت شدید سطح ایستابی آبخوان و از بین رفتن لایه‌های آبدار زمین گردیده است. در این پژوهش به منظور بررسی وضعیت تراز آب زیرزمینی آبخوان مرودشت- خرامه، واقع در استان فارس در رابطه با برداشت بی‌رویه‌ی آبهای زیرزمینی از داده‌های 81 حلقه چاه پیزومتری در بازه‌ی زمانی (2008- 2018) با استفاده ...
بیشتر
برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی در کشور سبب افت شدید سطح ایستابی آبخوان و از بین رفتن لایه‌های آبدار زمین گردیده است. در این پژوهش به منظور بررسی وضعیت تراز آب زیرزمینی آبخوان مرودشت- خرامه، واقع در استان فارس در رابطه با برداشت بی‌رویه‌ی آبهای زیرزمینی از داده‌های 81 حلقه چاه پیزومتری در بازه‌ی زمانی (2008- 2018) با استفاده از مدل Modflow شبیهسازی انجام گرفت. همچنین نتایج حاصل از محاسبه‌ی بیلان آبی تعداد7500 حلقه چاه بهره‌برداری در حوضه حاکی از آن است که میزان 1100 میلیون مترمکعب آب از ذخیره‌ی ثابت آبخوان در بازه‌ی 10 ساله کاسته شده است. با توجه به نقشه‌های درونیابی تهیه شده بیشترین میزان افت آب زیرزمینی مربوط به مناطق درودزن، رامجرد و شول اتفاق افتاده است. از این رو با آمار سازمان آب منطقه‌ای فارس مبنی بر وجود چاه‌هایی با آبدهی بالا در این مناطق هماهنگی دارد. با استناد به نقشه‌های تهیه شده از آبخوان مرودشت با توجه به آبرفتی بودن سفره‌ی آب زیرزمینی اثر افت سطح آب را می‌توان با فاصله مکانی کم مشاهده کرد. از سوی دیگر در نقشه‌های میان‌یابی ضریب پارامتر هدایت هیدرولیکی بیان‌کننده‌ی این است که میزان افت تراز آبخوان در مناطق شمالغرب، مرکز و جنوب شرق حوضه دارای بیشترین مقدار میباشد که با 11درصد خطای نسبی مؤید مدلسازی مناسب است. در نهایت با انجام دو سناریوی کاهش 10 و 30 درصدی، میزان تغییرات آب زیرزمینی در طی سال‌های 2018- 2028 پیش بینی شد و نتایج نشان داد که در سناریوی اول بیشترین میزان افت با 83/24 متر و کمترین افت نیز به میزان 184/2 متر است. در سناریوی دوم نیز افت به میزان 523/4 متر کاهش یافته و سطح ایستابی به 30/20 متر رسیده است.
عباس عینعلی؛ مسعود صدری نسب؛ محمد اکبری نسب
چکیده
پلوم رودخانه به سه نوع سطحی، عمقی و میانی در طبیعت تشکیل میشود. این تقسیم‌بندی تأثیر کاملاً آشکاری بر ویژگی‌های زیستی و غیرزیستی آب دهانه رودخانه دارد. با توجه به اهمیت موضوع، در این مطالعه، با استفاده از شبیهسازی عددی، نوع پلوم رودخانه اروند آشکار شد. پلوم این رودخانه بر ویژگی‌های آب شمالغرب خلیج‌فارس تأثیرگذار است. به این ...
بیشتر
پلوم رودخانه به سه نوع سطحی، عمقی و میانی در طبیعت تشکیل میشود. این تقسیم‌بندی تأثیر کاملاً آشکاری بر ویژگی‌های زیستی و غیرزیستی آب دهانه رودخانه دارد. با توجه به اهمیت موضوع، در این مطالعه، با استفاده از شبیهسازی عددی، نوع پلوم رودخانه اروند آشکار شد. پلوم این رودخانه بر ویژگی‌های آب شمالغرب خلیج‌فارس تأثیرگذار است. به این منظور، مدل FVCOM برای مدلسازی دما، شوری و چرخش آب خلیج‌فارس بکار گرفته شد. در این مدل از شبکه افقی المان مثلثی با قدرت تفکیک مکانی متغیر و شبکه قائم با 20 لایه سیگما استفاده شد. دما و شوری در مرز باز از خروجی‌های مدل HYCOM که با داده‌های اندازه‌گیری و ماهواره مقایسه و مطابقت گردیده، استفاده شد. همچنین در مرز باز چهار مؤلفه اصلی جزر و مدی به مدل اعمال شد. پس از پایداری مدل، لایه‌بندی ستون آب و شکل و گستردگی پلوم دهانه رودخانه بررسی شد. به‌جهت مطالعه تأثیر باد بر ساختار پلوم، چندین حالت مختلف باد منطقه، به مدل اعمال شد. در شرایط بدون باد، پلوم رودخانه به‌دلیل چرخش آب شمالغرب خلیج‌فارس و تحت تأثیر نیروی کوریولیس به سمت جنوبی متمایل میشود. شکل و گستردگی پلوم با شرایط باد تغیر می‌کند؛ به‌نحوی‌که تفاوت مساحت پلوم در دو حالت باد 4 متربرثانیه شمالی و جنوبی 300 کیلومترمربع است. با توجه به لایه‌بندی آشکار ستون آب دهانه رودخانه و تأثیرپذیری شدید پلوم از شرایط باد، پلوم رودخانه اروند از نوع سطحی است. این موضوع از منظر شیلاتی، زیست‌محیطی و آلودگی بسیار حائز اهمیت است.
هیدروژئومورفولوژی
داود مختاری؛ امیر حشمتی
چکیده
شناخت ساختارهای سطحی یکی از راه های دستیابی به منابع زیرزمینی است که در این میان شناخت خصوصیات رسوبات آبرفتی برای بهره برداری، مدیریت و کنترل آب های زیرزمینی از اهمیت فراوانی برخوردار است، دشت شهریار که سهم مهمی از آبهای مصرفی شهر تهران را تأمین می‌کند پوشیده آز آبرفت‌های کواترنری است. دشت شهریار در غرب شهر تهران و در منتهی‌الیه ...
بیشتر
شناخت ساختارهای سطحی یکی از راه های دستیابی به منابع زیرزمینی است که در این میان شناخت خصوصیات رسوبات آبرفتی برای بهره برداری، مدیریت و کنترل آب های زیرزمینی از اهمیت فراوانی برخوردار است، دشت شهریار که سهم مهمی از آبهای مصرفی شهر تهران را تأمین می‌کند پوشیده آز آبرفت‌های کواترنری است. دشت شهریار در غرب شهر تهران و در منتهی‌الیه ضلع جنوبی البرز مرکزی قرار گرفته که باید اقداماتی برای تعیین ضخامت این نهشته ها صورت پذیرد، هدف از این پژوهش تعیین ضخامت نهشته های این دشت است. روش های ژئوفیزیکی مختلفی برای برآورد میزان ضخامت لایه های مختلف زمین وجود دارد که کاربردهای بسیاری دارند. برای تعیین خصوصیات نهشته های آبرفتی از جمله جنس، عمق، ضخامت و ... در منطقه مورد مطالعه از داده های سونداژهای الکتریکی که شامل 12 پروفیل و تعداد 186 مقطع از سازمان آب منطقه ای دریافت شد و نقشه آن در محیط نرمافزار GIS تهیه گردید و از نظر جنس و ضخامت مورد تحلیل و بررسی قرارگرفتند. سایر اطلاعات لازم شامل داده‌های اقلیمی، نقشه‌های زمین‌شناسی، داده‌های و نقشه DEM دریافت و پس از بررسی و صحت سنجی داده ها در محیط GIS با انتخاب روش درونیابی کریجینگ معمولی با سمی واریوگرام نمایی انتخاب گردید و نقشه‌های ضخامت آبرفت و توپوگرافی لایه‌های زیرین شامل: نقشه هم ضخامت آبرفت، نقشه توپوگرافی سطح رسوبات تبخیری، نقشه توپوگرافی توف و سنگ های آذرین، نقشه توپوگرافی سنگ کف منطقه، نقشه هم ضخامت رسوبات تبخیری و نقشه توپوگرافی سطح کنگلومرا منطقه با بالاترین دقت ممکن تهیه و ویژگی‌های افقی و عمودی این نهشته‌ها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که میزان ضخامت حداکثر آبرفت تا 350 متر در مرکز است و هرچه به سمت حاشیه دشت نزدیک‌تر می‌شویم از ضخامت آبرفت کاسته میشود، این کاهش ضخامت در ناحیه غرب و شمال غربی دشت به حداکثر خود رسیده به‌طوری‌که در ناحیه غربی و جنوب غربی منطقه در حدود 10 متر تشخیص داده شد.
بابک شاهی نژاد؛ زهره ایزدی؛ بهزاد جوادی
چکیده
در این پژوهش به شبیهسازی کیفیت آب رودخانه خرم‌آباد به کمک مدل یک بعدی QUAL2Kw در طول یک بازه 35 کیلومتری از رودخانه پرداخته شد. به همین منظور از پارامترهای مهم کیفی آب از جمله اکسیژن محلول (DO)، اکسیژن‌خواهی زیست‌شیمیایی کربنی (CBODf)، اکسیژن‌خواهی شیمیایی (COD)، نیترات (NO3)، هدایت الکتریکی (EC) و اسیدیته (pH) و پارامتر دما در دو ماه تیر و شهریور ...
بیشتر
در این پژوهش به شبیهسازی کیفیت آب رودخانه خرم‌آباد به کمک مدل یک بعدی QUAL2Kw در طول یک بازه 35 کیلومتری از رودخانه پرداخته شد. به همین منظور از پارامترهای مهم کیفی آب از جمله اکسیژن محلول (DO)، اکسیژن‌خواهی زیست‌شیمیایی کربنی (CBODf)، اکسیژن‌خواهی شیمیایی (COD)، نیترات (NO3)، هدایت الکتریکی (EC) و اسیدیته (pH) و پارامتر دما در دو ماه تیر و شهریور سال 1397 به ترتیب برای واسنجی و صحتسنجی مدل استفاده گردید. نتایج نشان داد که با پیوستن رودخانه فرعی به رودخانه اصلی و تخلیه پساب منابع آلاینده صنعتی، شهری و کشاورزی به رودخانه، پارامترهای کیفی COD، NO3 و CBODf روند صعودی پیدا می‌کنند. نتایج حاصل از شاخص های ارزیابی نشان داد شاخص NRMSE در مرحله واسنجی و صحتسنجی مدل برای pH کمترین مقدار و برابر 83/8 و 22/9 درصد بدست آمد و برای EC به ترتیب 05/11 و 86/13 درصد محاسبه شد. شبیهسازی پارامتر DO نیز در طول رودخانه دارای نوساناتی بود این در حالی است که شاخصهای آماری NRMSE، RMSE و MAE برای این پارامتر در هر دو مرحله واسنجی و صحتسنجی در حد قابل قبولی بدست آمدند، به طوری که شاخصهای فوق در مرحله واسنجی مدل به ترتیب 49/12، 917/0 و 72/0 و در مرحله صحتسنجی مدل به ترتیب 65/24، 78/1، 55/1 محاسبه شد. همچنین مدل توانست با دقت خوبی پارامتر دما را در تیرماه (92/1 RMSE=و 57/1=MAE) و شهریورماه (77/2 RMSE=و 5709/2=MAE) شبیهسازی کند. در نهایت نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر دقت مناسب مدل QUAL2Kw در شبیهسازی پارامترهای فوق در رودخانه خرم‌آباد بود.
دانیال صیاد؛ رضا قضاوی؛ ابراهیم امیدوار
چکیده
رواناب یکی از مهمترین اجزای چرخه هیدرولوژی است. در هر حوضه ی آبریز برآورد رواناب برای برنامه ریزی دقیق مدیریت منابع آب ضروری است. هدف از انجام این مطالعه بررسی کارایی مدل هیدرولوژیکی و نیمه توزیعی SWAT جهت برآورد دبی روزانه ی حوضه های فاقد آمار در مناطق خشک از طریق انتقال پارامترهای واسنجی شده از حوضه ی دارای آمار ...
بیشتر
رواناب یکی از مهمترین اجزای چرخه هیدرولوژی است. در هر حوضه ی آبریز برآورد رواناب برای برنامه ریزی دقیق مدیریت منابع آب ضروری است. هدف از انجام این مطالعه بررسی کارایی مدل هیدرولوژیکی و نیمه توزیعی SWAT جهت برآورد دبی روزانه ی حوضه های فاقد آمار در مناطق خشک از طریق انتقال پارامترهای واسنجی شده از حوضه ی دارای آمار به حوضه ی فاقد آمار با رویکرد منطقه بندی مبتنی بر خصوصیات فیزیکی است. جهت انجام این مطالعه، ابتدا مدل SWAT در حوضه ی آبریز دارای آمار (خـنچه) واسنجی و صحت سنـجی شد. سپس پارامـترهای واسنجی شـده برای شـبیه سازی و تحلیل جریان در بسته نرم افزاری Hydro office-FDC بـه حوضه ی فاقد آمار سـوک چم انتتقال داده شد. بـر اساس نتایج حاصل از تحلیل حساسیت، از بین پارامترهای حساس در شبیه سازی جریان، پارامترهای HRU-SLP, SLSOIL, SOL-AWC, CANMX, CH-S1 به عنوان حساسترین پارامترها در منطقهی مورد مطالعه شناخته شدند. معیارهای ارزیابی عملکرد مدل PBIAS, R2, NSE به ترتیب برای دوره واسنجی 6/0، 65/0 و 7/10 و برای دورهی صحتسنجی برابر 47/0، 63/0 و 88/11- به دست آمد که نشاندهندهی دقت قابل‌قبول شبیهسازی دبی روزانه در حوضه ی خشک در مقیاس روزانه است. همچنین نتایج حاصل از اندازه‌گیری شاخصهای منحنی تداوم سیلابی (Q5)، مرطوب(Q20-Q10)، متوسط (Q60-Q50-Q40-Q30)، کم‌آبی (Q95-Q90-Q80-Q70) نشان داد که در 5 درصد از ایام سال (18روز) دبی سیلابی معادل 28/0 مترمکعب برثانیه یا بیشتر از آن است. محدوده ی شاخص های مرطوب، متوسط و کم آبی به ترتیب (12/0–16/0)، (11/0- 08/0) و (024/0– 058/0) مترمکعب برثانیه به دست آمد. استخراج این نتایج میتواند به درک و شناخت بهتر از رفتار هیدرولوژیکی حوضه های فاقد آمار کمک کند.
