ابوالقاسم گورابی؛ مجتبی یمانی؛ سیدجواد حسینی
دوره 5، شماره 16 ، آذر 1397، ، صفحه 81-100
چکیده
چکیده
الگوی رودخانهها به ندرت ثابت بوده و همواره دستخوش تغییر هستند. کنارههای رودخانهها از دیرباز از مناطق مهم اسکان جمعیت بهویژه در قلمرو نیمهبیابانی ایران بودهاند. این امر موجب شده تا شناخت و ارزیابی تغییر شکل هندسی رودخانهها از مباحث مهم کاربردی محسوب گردد. زنجانرود شاهرگ حیاتی-.اقتصادی طبیعی استان زنجان محسوب ...
بیشتر
چکیده
الگوی رودخانهها به ندرت ثابت بوده و همواره دستخوش تغییر هستند. کنارههای رودخانهها از دیرباز از مناطق مهم اسکان جمعیت بهویژه در قلمرو نیمهبیابانی ایران بودهاند. این امر موجب شده تا شناخت و ارزیابی تغییر شکل هندسی رودخانهها از مباحث مهم کاربردی محسوب گردد. زنجانرود شاهرگ حیاتی-.اقتصادی طبیعی استان زنجان محسوب میگردد. در پـژوهش حاضر، با شناخت تـغییرات زمانی هیدروژئومورفولوژیـکی زنجانرود طی سالهای 1334-1390 و تغییرات مکانی در قسمتی از بخش غربی این رودخانه (که از نظر کشاورزی اهمیت بیشتری دارد)، میزان تغییرات مورفولوژیکی محاسبه و در قالب نقشه ارائه شده است. روش تحقیق روش تحلیلی با مقایسه فضایی-.مکانی تغییرات آبراهه است که با اتکا به کارهایی میدانی و دورسنجی از طریق تصاویر ماهوارهای، عکسهای هوایی و نقشهها صورت گرفته است. در روش مذکور ابـتدا طبقهبندی بازهها بـه بخشهای مجزا بر اساس تشابـه مورفولوژی-هیدرودینامیکی صورت گرفته و سپس با اعمال تحلیلهای فضایی بر نقشههای رستری، الگو و میزان تغییرات با ترسیم ترانسکتهای مماس بر سطوح پیشروی و پسروی در کنارههای راست و چپ برآورد شده است. با تعیین سطوح پیشروی و پسروی دو طرف آبراهه، نوع و میزان تغییرات آبراهه در هر بازه نیز تعیین شده است. نتایج بررسی نشان میدهد که برایند کنش.-.واکنش عوامل مؤثر بر تغییرات زنجانرود در محدودهی مورد مطالعه طی 56 سال گذشته روند نسبتاً پایداری داشته است. مهمترین عوامل دخیل در این روند توسعه کشاورزی، گسترش اقدامات مدیریتی جهت تثبیت آبراهه با مقاصد کشاورزی و زیرساختی و احداث سد بوده است. اگر چه تأثیر عامل شیب و شرایط زمینشناختی (نوزمینساختی) نیز قابل چشم پوشی نیست.
مجتبی یمانی؛ ابوالقاسم گورابی؛ شیرین محمدخان؛ حمید گنجائیان
دوره 4، شماره 12 ، آذر 1396، ، صفحه 1-23
چکیده
چکیده رشد جمعیت و به تبع آن رشد مراکز مسکونی، صنعتی و غیره سبب گسترش نامتوازن مناطق مسکونی و پیشروی به سمت مناطق نامساعد شده است. شهرستان قروه از جمله شهرستانهایی است که به دلیل رشد چشمگیر جمعیت در سالهای اخیر گسترش زیادی داشته است، که بسیاری از آنها بدون توجه به مسائل هیدروژئومورفولوژیکی صورت گرفته است. بنابراین هدف اصلی ...
بیشتر
چکیده رشد جمعیت و به تبع آن رشد مراکز مسکونی، صنعتی و غیره سبب گسترش نامتوازن مناطق مسکونی و پیشروی به سمت مناطق نامساعد شده است. شهرستان قروه از جمله شهرستانهایی است که به دلیل رشد چشمگیر جمعیت در سالهای اخیر گسترش زیادی داشته است، که بسیاری از آنها بدون توجه به مسائل هیدروژئومورفولوژیکی صورت گرفته است. بنابراین هدف اصلی این پزوهش شناسایی مناطق مستعد حوضهی رودخانهی شور جهت اهداف توسعهی شهری میباشد. این تحقیق مبتنی بر روشهای میدانی کتابخانهای و نرمافزاری میباشد. در این تحقیق به منظور ارزیابی و پهنهبندی مناطق مساعد برای توسعهی شهری شهرستان قروه از 8 عامل، لیتولوژِی، گسل، شیب، جهتشیب، ارتفاع، فاصله از رودخانه، پوششگیاهی و کاربری اراضی استفاده شده است. روش کار بهگونهای است که پس از تهیهی لایههای اطلاعاتی، ضرایب و تعیین ارزش آنها با استفاده از مدل ANP برآورد شده است. سپس در محیط GIS نقشههای همپوشانی تهیه و یکسانسازی عوامل و تهیهی نقشهی فازی با استفاده از گامای فازی انجام شده است. در پایان منطقهی مورد مطالعه از نظر مساعد بودن به منظور اهداف توسعهی شهری به پنج منطقه تقسیم شده است. نتایج حاصل بیانگر آن است که مناطق مرکزی و حاشیهی نزدیک رودخانهی اصلی و محدودهی اطراف شهر قروه، به دلیل دسترسی به رودخانهی اصلی، تغییرپذیر بودن نوع کاربری اراضی موجود در منطقه، ارتفاع پایین و نداشتن شیب زیاد، دارای بالاترین امتیاز جهت اهداف توسعهی شهری هستند.
موسی عابدینی؛ روقیه فتحی جوکدان
دوره 3، شماره 7 ، شهریور 1395، ، صفحه 1-17
چکیده
امروزه پدیدهی سیل یکی از پیچیدهترین رخدادهای مخاطرهآمیز است که بیش از سایر بلایای طبیعی دیگر، همه ساله در نقاط مختلف دنیا منجر به ایجاد خسارتهای جانی و مالی و تخریب اراضی کشاورزی میشود. به دلیل سیلخیز بودن حوضهی کرگانرود، بررسی و پهنهبندی خطر وقوع سیل در این حوضه ضروری به نظر میرسد. لذا در این تحقیق ابتدا ...
بیشتر
امروزه پدیدهی سیل یکی از پیچیدهترین رخدادهای مخاطرهآمیز است که بیش از سایر بلایای طبیعی دیگر، همه ساله در نقاط مختلف دنیا منجر به ایجاد خسارتهای جانی و مالی و تخریب اراضی کشاورزی میشود. به دلیل سیلخیز بودن حوضهی کرگانرود، بررسی و پهنهبندی خطر وقوع سیل در این حوضه ضروری به نظر میرسد. لذا در این تحقیق ابتدا متغیرهای تأثیرگذار در وقوع سیل نظیر: شیب، زمینشناسی، پوشش گیاهی، خاک، میزان بارندگی و رتبهبندی آبراههها، مورد بررسی قرار گرفته و به صورت لایههای اطلاعاتی وارد نرمافزار جی آی اس شدهاند. سپس به هر یک از متغیرها براساس درجهی اهمیت آنها طبق نظر کارشناسان مرتبط، امتیازاتی داده شده است. نهایتاً با تلفیق لایههای مذکور و تجزیه و تحلیل آنها نقشهی پهنهبندی خطر وقوع سیل با چهار پهنهی خطر تهیه شده است که شامل: 1- احتمال وقوع زیاد، نسبتاً زیاد، متوسط و کم میباشد. با توجه به نقشهی پهنهبندی وقوع سیل، پهنهی با احتمال وقوعزیاد، 86/18 درصد (53/113 کیلومترمربع)، پهنههایی با احتمال وقوع نسبتاً زیاد، 68/35 درصد (90/215 کیلومترمربع)، پهنههایی با احتمال وقوع متوسط، 66/29 درصد (29/179 کیلومترمربع) و پهنههایی با احتمال وقوع کم، 80/15 درصد (58/94) از سطح حوضه را شامل میشوند. نتایج تحقیق نشان میدهد که حوضهی مورد مطالعه به دلیل برخورداری از متوسط بارندگی سالانهی 7/1058 میلیمتر، شیب زیاد، سازندهای نسبتاً نفوذناپذیر و همچنین به دلیل داشتن شکلی دایرهوار از قابلیت سیلخیزی نسبتاً زیادی برخوردار میباشد.
هادی نیری؛ خبات امانی؛ حمید گنجائیان
دوره 3، شماره 7 ، شهریور 1395، ، صفحه 19-38
چکیده
مطالعات و بررسی ویژگیهای فیزیکی و مورفولوژیکی رودخانهها از جملهی اولین و مهمترین اقدامات در طراحی و اجرای طرحهای هیدرولوژیکی به شمار میآید. از اهداف پژوهش حاضر بررسی مشخصههای فیزیکی حوضهی آبریز تروال و ویژگیهای هیدرولوژی، هیدروگرافی و هیدروژئومورفولوژی آن با استفاده از روشهای آماری و نرمافزاری جهت نیل ...
بیشتر
مطالعات و بررسی ویژگیهای فیزیکی و مورفولوژیکی رودخانهها از جملهی اولین و مهمترین اقدامات در طراحی و اجرای طرحهای هیدرولوژیکی به شمار میآید. از اهداف پژوهش حاضر بررسی مشخصههای فیزیکی حوضهی آبریز تروال و ویژگیهای هیدرولوژی، هیدروگرافی و هیدروژئومورفولوژی آن با استفاده از روشهای آماری و نرمافزاری جهت نیل به اطلاعات مناسب برای برنامهریزیها و اجرای طرحهای عمرانی و آبخیزداری میباشد. رودخانهی تروال از زیرحوضههای دریای خزر بوده که مساحت حوضهی آبریز آن تا محل تلاقی آن با رودخانهی قزلاوزن 6955 کیلومترمربع میباشد. با توجه به آمارهای موجود بین سالهای 90-1350 میانگین دمای سالانه ایستگاههای هواشناسی و سینوپتیک حوضهی 5/12 درجهی سانتیگراد و بارش سالانه 352 میلیمتر است که نشاندهندهی نیمه خشک بودن شرایط اقلیمی حوضه میباشد. محاسبات صورت گرفته نشان میدهد که تراکم شبکه زهکشی در این حوضه کم بوده و تعداد آبراههها در واحد سطح اندک میباشد. با توجه به اینکه سطح حوضهی مورد مطالعه دارای پوشش گیاهی تنک و در مواردی نسبتاً متراکم است، ضریب رواناب 35/0 درصد، زمان تأخیر حوضه 65/1 ساعت، و زمان تمرکز آن 75/2 ساعت است. نتایج به دست آمده مؤید آن است که تحت تأثیر عواملی مانند میزان بارندگی، شیب کم حوضه، رسوبات دانه ریز منفصل و نفوذ زیاد، میزان رواناب حوضه بسیار ناچیز بوده و بارندگی در این منطقه به سرعت فروکش میکند به همین دلیل میزان فرسایشپذیری خاک در این حوضه بسیار اندک و قابلکنترل میباشد. به علاوه منحنی تغییرات دبی سیل با گذشت زمان انحنای ملایمی دارد که حاکی از مصونیت نسبی حوضه در مقابل خطر سیل است.
عزت الله قنواتی؛ امیر صفاری؛ امیر کرم؛ اسماعیل نجفی؛ غلامحسین جهاندار
دوره 3، شماره 6 ، خرداد 1395، ، صفحه 33-54
چکیده
بررسی و شناخت عوامل و ویژگیهای هیدروژئومورفولوژیک و چگونگی تأثیر آنها در مدیریت حوضههای آبریز در جهت کاهش خسارت ناشی از رخداد سیل، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. تحقیق حاضر، با هدف بررسی ویژگیهای هیدروژئومورفولوژیک حوضههای آبریز کلانشهر تهران با تأکید بر سیلخیزی از طریق برآورد و بررسی خصوصیات فیزیوگرافیک حوضههای ...
بیشتر
بررسی و شناخت عوامل و ویژگیهای هیدروژئومورفولوژیک و چگونگی تأثیر آنها در مدیریت حوضههای آبریز در جهت کاهش خسارت ناشی از رخداد سیل، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. تحقیق حاضر، با هدف بررسی ویژگیهای هیدروژئومورفولوژیک حوضههای آبریز کلانشهر تهران با تأکید بر سیلخیزی از طریق برآورد و بررسی خصوصیات فیزیوگرافیک حوضههای آبخیز مسلط بر کلانشهر تهران انجام گرفته است. در این مقاله، برای بررسی سیلخیزی حوضه، نقشههای ژئومورفولوژی منطقهی تهران تحلیل و نقشهی واحدهای پاسخ هیدرولوژیک، ترسیم و نمودارهای دبیهای حدبیشتر لحظهای در ایستگاههای هیدومتری هفتحوض (درکه)، سولقان (کن)، پل تجریش (دربند) و قلاک (دارآباد) ترسیم شده است. این تحقیق با استفاده از مطالعات کتابخانهای، نقشههای توپوگرافی1:50000 و زمینشناسی 1:100000، DEM 30 متری منطقهی D مورد مطالعه، عکسهایهوایی سال1334 و تصاویر ماهوارهایGoogle Earth و با به کارگیری نرمافزارهایArc GIS ،FreeHand , WMS و Excel انجام گرفته است. نتایج تحقیق نشان میدهد، به علت تأثیرات خصوصیات فیزیوگرافیک حوضههای آبریز مسلط بر کلانشهر تهران، از جمله، شکل حوضهها، مساحت و طول کم آبراهههای اصلی، وجود اختلاف ارتفاع و شیب زیاد شمالی- جنوبی، فاصلهی کم بین حوضه دریافت و بخش خروجی حوضهها و کوتاهی زمان تمرکز و مداخلات انسانی، روانابهای حاصل از بارندگی در مدت زمان اندک وارد پیکرهی شهری میگردد. نقشهی HRUS حوضههای مورد مطالعه، نیز نشاندهندهی تنوع زیاد واحدهای پاسخ هیدرولوژیک بیشتر حوضهها، بهویژه حوضهی کن است. همچنین، بررسی نمودارهای دادههای دبی حدبیشتر لحظهای، نشان داد که در ایستگاههای هفتحوض و قلاک نوسان زیاد بوده و با توجه به پیشینهی سیلخیزی در محدودهی مورد مطالعه، به دلیل وضعیت و ویژگیهای هیدروژئومورفولوژیک حوضههای آبریز در بالادست، کلانشهر تهران به شدت متأثر از رخداد سیلاب است و این مخاطره پدیدهی همیشگی آن خواهد بود.
حسین نگارش؛ نجمه شفیعی؛ محمدصادق درانی نژاد
دوره 3، شماره 6 ، خرداد 1395، ، صفحه 55-73
چکیده
مطالعهی حاضر با هدف شناخت و تبیین عوامل ژئومورفولوژی دشت و ارتباط آنها با منابع آب زیرزمینی و نیز تهیهی نقشههای کاربردی در راستای شناخت و مدیریت محیط در این آبخوان، تدوین شده است. منطقهی مورد مطالعه، شامل آبخوان دشت نورآباد در محدودهی حوضهی آبریز دشت نورآباد از زیرحوضههای آبریز هندیجان جراحی در شمال غرب استان فارس ...
بیشتر
مطالعهی حاضر با هدف شناخت و تبیین عوامل ژئومورفولوژی دشت و ارتباط آنها با منابع آب زیرزمینی و نیز تهیهی نقشههای کاربردی در راستای شناخت و مدیریت محیط در این آبخوان، تدوین شده است. منطقهی مورد مطالعه، شامل آبخوان دشت نورآباد در محدودهی حوضهی آبریز دشت نورآباد از زیرحوضههای آبریز هندیجان جراحی در شمال غرب استان فارس میباشد. در این پژوهش از روشهای میدانی و تحلیل آماری استفاده شده است. از روش درونیابی، جهت بررسی وضعیت منابع آب زیرزمینی آبخوان و از روش همبستگی پیرسون، جهت بررسی ارتباط بین اشکال ژئومورفولوژی با پارامترهای منابع آب استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که مخروطه افکنهها و دشت سیلابی، بیشترین میزان همبستگی را با منابع آب زیرزمینی در سطح 99% دارند که ناشی از وجود رسوبات آبرفتی و نفوذپذیر که نقش مهمی در تغذیه آبخوان دشت داشته است و کمترین میزان تغذیه مربوط به وجود گسل رورانده است که آبهای نفوذی قبل از رسیدن به آبخوان از طریق زیرزمین از حوضه خارج میشوند و مانع از تغذیهی آبخوان میشود. همچنین کیفیت منابع آبی دشت نشان داد که هدایت الکتریکی در بخشهای جنوبی و مرکزی آبخوان دشت، به دلیل وجود سازندهای گچی و مارنی که در بخشهای جنوبی بیشتر است و اسیدیته آب در کل منطقه حدود 7 و خنثی میباشد.
موسی عابدینی
دوره 1، شماره 1 ، بهمن 1393، ، صفحه 111-130
چکیده
چکیده دریاچه آب شیرین توریستی و بسیار زیبای نئور با مساحت240 هکتار، در یک چاله زمین ساختی (گرابن[1]) و در دل درههای کوهستانی سرسبز باغروداغ در ارتفاع 2700 متر از سطح آبهای آزاد شکل گرفته است. این دریاچه در نوع خود در ایران بینظیر است و در فاصله 42 کیلومتری جنوب شرق شهر اردبیل واقع شده و مساحت کل حوضه آن 5300 هکتار است. جهت آمایش بهینه ...
بیشتر
چکیده دریاچه آب شیرین توریستی و بسیار زیبای نئور با مساحت240 هکتار، در یک چاله زمین ساختی (گرابن[1]) و در دل درههای کوهستانی سرسبز باغروداغ در ارتفاع 2700 متر از سطح آبهای آزاد شکل گرفته است. این دریاچه در نوع خود در ایران بینظیر است و در فاصله 42 کیلومتری جنوب شرق شهر اردبیل واقع شده و مساحت کل حوضه آن 5300 هکتار است. جهت آمایش بهینه و یا کاربری صحیح، مسائل تکتونیک، هیدروژئومورفولوژی، اقلیمی، توپوگرافی و برخی از ویژگیهای سازندهای سطحی بررسی شدند. نتایج نشان داد که میزان PH خاک در شرایط مطلوب است. با وجود این مقادیر Ec و PH و نتایج شاخصهای اقلیمی نشانگر استعداد حوضه برای فرسایش خطی روانابهاست. متوسط سالانه فرسایش خاک در هر هکتار از حوضه از طریق فرمولهای مختلف ton/ha/y 65 ,338) بهدست آمد. کل رسوبدهی سالانه 1794845.84 تن در سال در حوضه آبریز کوچک دریاچه نئور نشانگر شدت فرسایش و اتلاف خاک است. در مجموع بعد از تجزیه و تحلیل سیستماتیک شرایط محیط حوضه دریاچه و ارزیابی توانهای بالقوه آن در مناطق پایدار، محل ایجاد امکانات توریستی متناسب با شراطی طبیعی آن در گستره فضای ساحلی در نقشه کاربری اراضی در بخش نتایج و پیشنهادها آورده شد. [1]- Grabon
