Document Type : پژوهشی
Authors
1 Assistant Prof., Soil and Conservation Department, East Azerbaijan Research and Education Center for Agriculture and Natural Resources, AREEO, Tabriz, Iran,
2 Prof., Faculty of Geography, University of Tabriz
3 Associate Prof., Faculty of Geography, University of Tabriz
4 Assistant Prof., Faculty of Natural Sciences, University of Tabriz
Abstract
Quaternary deposits as the major sources of fresh water for humans have often been influenced by anthropogenic activities such as agriculture, industry, and the like. The Tasuj plain is located in 45°18 to 45° 32 E and 38°20 to 38°24 N in north of Lake Urmia in East Azarbyjan province. This plain is one of the sub-basins of Lake Urmia which is surrounded by 12 major plains. The Tasuj basin is about 558 km2. This includes 302 km2 of the Tasuj plain and 256 km2 of Mount Mishu. The study area is surrounded by Lake Urmia (south), Mount Mishu (north), the Salmas Plain (west), and the Shabestar Plain (east). The highest elevation of the Tasuj basin is 3,133 m above the sea level (amsl) at the Peak of Mount Alamdar and the lowest elevation is 1,274 m near Lake Urmia. In the Tasuj basin, only a few seasonal rivers, originating from Mount Mishu, may appear. These seasonal rivers can flood the Tasuj plain in wet seasons. The seasonal rivers are the Amestejan, Angoshtejan, Almas, Chehregan, Tiran, Cheshmekonan, Sheikhvali, Sheikhmarjan, and Ghelmansara.
Methodology
The conceptual model represents the dimensions, directions, and circumstances of the distribution of the deposits. This research was based on the stratigraphy, the conceptual model of Quaternary deposits of the Tasuj plain, north of Lake Urmia. This simulation was carried out using the GMS software, based on 28 geological logs of observation wells and 78 geoelectrical sounding per geoelectrical sections. The application menus of this software including GIS, TINs, Solids, Boreholes, 3D Gride, and 3D scatter point were used in the research.
Results and Discussion
Quaternary deposits of the Tasuj plain were divided into 5 classes of strata, including (Qal), (Q3), (Q2), (Q1), and (Qmf). The results showed that Q2 deposits had an average permeability and contained fresh water aquifer in the eastern and southeastern areas. Although Q3 and Qal were located in 1320 m above sea levels (asml), the highest thickness (i.e., 190 m) was shown in 1550 m asml. These deposits spread horizontally in the whole area, but its vertical expansion was more in the northern and, particularly, in the north eastern areas. Q3 and Qal classes were characterized by high permeability and lack of clay.
Conclusion
The results of this study indicated that the conceptual-stratigraphic model has high efficiency in identifying the Quaternary deposits. The 3D-capable model can expand the point wise characteristics and thickness of Quaternary deposits in the study area using interpolation method. Quaternary deposits of the Tasuj plain were characterized as alluvial deposits (Qal), dry deposits (Q3), medium grain alluvial deposits (possibly water bearing) (Q2), fine grain alluvial deposits (possibly water bearing) (Q1), and clay (Qmf). In addition, the conceptual-spatial model of the quaternary deposits of the Tasuj aquifer showed that aquifer bedrock in the Galemaraghoosh-Shikhvaly was lower than other areas along the coast. There might be a buried deep valley from Almas to Tasuj, Galemaraghoosh.
Keywords
مقدمه
بسیاری از منابع سطحی و زیرسطحی در نهشتههای کواترنر واقع شده و بررسی این نهشتهها نقش کلیدی در شناخت قابلیتها و ویژگیهای مکانیکی زمین بر اساس منشأ و نحوهی تشکیل رسوبات دارد. هیث و ترینر[1] (1968) و ملارد[2](1968) برای بررسی آبهای زیرزمینی یکسری شاخصهای توپوگرافی و ژئومورفولوژیکی ارایه نمودهاند. کیث تاد[3](1976: 410) پژوهش دربارهی منابع آب زیرزمینی را به دو گروه پژوهشهای زمینی و سطحی طبقهبندی نموده است روشهایی که در سطح زمین به بررسی منابع آب زیرزمینی میپردازند، براساس روشهای زمینشناسی و اکتشافات ژئوفیزیکی مانند مقاومت الکتریکی ارتعاشات برگشتی، روشهای ثقلی و مغناطیسی استوار است. تحلیلهای ژئومورفولوژیک به علت ارائه شاخصهایی برای اکتشاف آب زیرزمینی و هدایت سریع پژوهشگران به منابع آب مورد توجه ژئومورفولوژیستها قرار گرفته است. کریش نامورتی[4](1996) با استفاده از تکنولوژی سنجش از دور وGIS مناطق مناسب برای تغذیهی آبهای زیرزمینی در جنوب هند را بررسی و بهترین مناطق را محدودهی نهشتههای کواترنر تشخیص دادند. آرترو کارانزا[5] (1997) خصوصیات هیدرودینامیکی و نفوذپذیری ماسههای ساحلی کواترنر را درکالیفرنیای پنسیلوا- مکزیکو از بررسی نموده است. فرانکلین و هوبااو[6] (2002) یکی از مواد محتوی آبهای زیرزمینی و محیط تشکیلدهندهی آن را نهشتههای آبرفتی و متخلخل کواترنر اعلام کردهاند. آکسو[7]و همکاران (2002: 61-94)، چینهشناسی لرزهای نهشتههای کواترنر مناطق کمعمق جنوب غرب دریای سیاه را در طول دوره 10000 سال قبل ارائه نمودند. گرپس[8] و همکاران (2005) خصوصیات هیدرودینامیکی دشت سیلابی در حوضهی چاک رودخانهی لامبورن انگلستان را جهت دستیابی به لایهی آبدار آبرفتی گراولی بررسی نمودند. هوگز[9] (2010: 189) ژئومورفولوژی و ارتباط آن با چینهشناسی کواترنری را مورد بررسی قرار داد. طبق این بررسی، اشکال کواترنری همچون مورنها، تراسهای رودخانهای، پادگانههای ساحلی قدیمی و اشکال دیگر میتوانند بر اساس موقعیت قرارگیری خود مرتب شوند. بلاسی و مهی[10](2012) ترکیب و منشأ سکانسهای چینهای رسوبات آبرفتی هولوسن-پلیستوسن در کوهپایههای مناطق شرقی کوههای آند را از نظر بافت و جنس بررسی نمودند.
پژوهش در کوهپایهها و دشتهای انباشتی دامنهی جنوبی میشوداغ نشان داده مخروط افکنهها و تراسهای رودخانهای مهمترین اشکال قابل شناسایی در شمال و شمالشرق دریاچهی ارومیه هستند (رضایی مقدم، 1374: 117). استفاده از مدل فازی در بررسی نهشتههای کواترنر جهت تعیین مناطق مستعد پخش سیلاب به خصوص اپراتور gamma فازی بیشترین همپوشانی را با عرصه کنترلی داشته و بهترین مدل تلفیق برای تعیین مکانهای مناسب پخش سیلاب میباشد (مهرورز، 1382: 89). از روشهای ژئوفیزیکی در بررسی مخروط افکنهها و دشت آبرفتی تسوج به عنوان اشکال ژئومورفولوژی استفاده شده و نتایج کار به صورت مقاطع ژئوفیزیکی طولی و عـرضی ارائه گردیـده است. ارزیابی هیـدرودینامیکی و ژئومورفولوژیکی نهشتههای کواترنر جهت تحلیل بحران آبهای زیرزمینی شمال دریاچهی ارومیه قابلیت نفوذپذیری مناسبی را بر اساس نتایج پمپاژ در محدودهی میانی دشت نشان میدهد (روستایی و همکاران، 1393: 15).
منطقهی مطالعاتـی در شمال دریاچهی ارومیـه بین مختصات '04, °45 تا '32، °45 شرقی و '12, °38 تا '24,°38 شمالی، 110 کیلومتری مرکز استان آذربایجان شرقی قرار گرفته است.
شکل (1) موقعیت دشت آبرفتی تسوج و محدودهی مطالعاتی نهشتههای کواترنر را نشان میدهد. توسعهی بهرهبرداری از منابع آب زیرزمینی با افزایش سطح زیرکشت و حفر چاههای متعدد آبخوانها را در معرض هجوم سفرهی شور ساحلی قرار داده است. هیدروگراف واحد دشت تسوج طی دههی 70 به طور متوسط حدود 9/10 متر افت را نشان میدهد (حبیبزاده، 1374) دریاچه در خطر خشک شدن کامل قرار داشته و طی 15سال گذشته (1375-1390) ۶ مترکاهش سطح داشته است (صلویتبار، 1392: 15). شناخت هیدروژئومورفولوژیکی نهشتههای کواترنر به عنوان منبع سفرههای زیرزمینی ضروری به نظر میرسد. هدف این پژوهش بررسی خصوصیات هیدروژئومورفولوژیکی نهشتههای کواترنر در ارتباط با تغییرات افقهای مختلف نهشتهها و گسترش افقی- عمقی آنها میباشد.
شکل (1) موقعیت و آبرهههای منطقهی مطالعاتی
مواد و روشها
نرم افزار GMS[11] دارای منوهای مختلف با ابزارهای زیادی است که با توجه به اهداف کاربر مـیتواند مورد استفاده قرار گـیرد در این تـحقیق از منوهای کاربـردی این نرمافزار شامل GIS ,TINs ,Solids ,Boreholes ,3D Gride ,3D scatter point استفاده گردیده است. تهیهی مدلهای زمین آماری سه بعدی[12] و مدل مفهومی چینهای[13] از مدلهای مورد نظر بررسی در این تحقیق بوده است. جهت تهیهی مدل زمین آماری سه بعدی مراحل کاری زیر در سیستم اجرا شده است:
1- وارد کردن دادههای مکانی و اطلاعات ستون زمینشناسی چاهها؛ 2- وارد کردن محدودهی مطالعاتی؛ 3- شبکهبندی محدودهی مطالعاتی؛ 4- درونیابی نقاط
در این تحقیق جهت تهیهی مدل مفهومی - چینهای مراحل کاری زیر در سیستم اجرا شده است:
اطـلاعات چاهها و گمانـهها به سیستم وارد شده است که این اطلاعات شامل نامـگذاری، دانهبندی چاه، مختصات مکانی چاه، سطح آب، جنس مواد و ضخامت میباشد.
پلات چاهها به صورت سه بعدی روی صفحه اصلی سیستم (شکل 2) ویرایش گردیده و تغییرات در قطر و مقیاس نمایش روی نقشه آورده شده است.
امکان ترسیم پانل دیاگرام بین چاهها و سهولت کار
شکل (2) پلات فرضی چاهها در صفحه سیستم GMS هیدروژئومورفولوژی منطقهی مطالعاتی
بحث و نتایج
ـ مدل مفهومی- چینه ای[14] نهشتههای کواترنر دشت تسوج
مدل مفهومی نشاندهندهی روابط بین متغیرها و جهت آنها میباشد. در این راستا مدل مفهومی- چینهای نهشتههای کواترنر دشت تسوج واقع در شمال دریاچهی ارومیه بر اساس 28 حلقهی لوگ زمینشناسی چاههای پیزومتری و 78 گمانه سونداژهای ژئوالکتریکی در نرمافزار GMS7.1 مدل ID-Horizon تـهیه و ترسیم گردیده است. در این نرمافزار، پس از تهیهی لوگ چینهای برای هر کدام از چاهها در قسمت منوی گمانه[15]، (شکل 3) و انتخاب شناسه[16] برای هر کدام از نهشتههای کواترنر شناسایی شده در چاهها (شکل 4) اقدام به کدگذاری کلاسهای چینهای (نهشتهها) گردیده است. بر اساس مقاطع ژئوالکتریک، 5 کلاس چینهای برای نهشتههای کواترنر در دشت تسوج بر اساس مقاومت ویژه الکتریکی (اهم متر) تفکیک شده است، که شامل نهشتههای آبرفتی Qal، نهشتههای خشک Q3، نهشتههای آبرفتی دانه متوسط (احتمالاً حاوی آب) Q2، نهشتههای آبرفتی ریزدانه (احتمالاً حاوی آب) Q1 و تهنشستهای رسی Qmf هستند.
شکل (3) چاهها و گمانههای محدودهی آبخوان دشت تسوج
پس از کدگذاری کلاس نهشتهها، اقدام به تهیهی نقشهی رقومی پلیگونی محدودهی مطالعاتی و تهیهی نقشهی TIN[17] بر اساس نقاط چاهها و ارتفاع سطح نهشتههای کواترنر نوع Q3 در این نقاط شده است، شکل (5) نقشهی تین با موقعیت چاهها و گمانهها را نشان میدهد، این نقشه در واقع نوعی شبکهبندی نامنظم سه بعدی است که مدل بر اساس نقاط ارتفاعی هرکدام از کلاسهای چینهای میتواند ترسیم شود. پس از تهیهی نقشهی تین مدل مفهومی- چینهای سنگ کف آبخوان و نهشتههای کواترنر با استفاده از اکستنشن Solids که عملکرد بر اساس جنس نهشتهها دارد، در زیر منوی Horizons تهیه گردیده است.
شکل (4) مدل ID-Horizonچاهها و گمانههای آبخوان دشت تسوج
شکل (5) نقشهی TINبه همراه موقعیت چاهها و سونداژهای ژئوالکتریکی آبخوان دشت تسوج
ـ مدل مفهومی سنگ کف
اولین لایهی استخراجی از مدل مربوط به سنگ کف است که با شناسهی صفر مشخص شده و بر اساس دادههای چاهها و گمانههای ژئوفیزیکی مقادیر مربوط به ارتفاع و ضخامت آن به مدل تعریف شده است. سنگ کف مارنی - رسی (نواحی غربی دشت از روستای امستجان به بعد بیشتر از جنس رس قرمز بوده و نواحی شرقی از جنس مارن سبز) در کل آبخوان گسترش داشته و محاسبات مدل با حداقل ارتفاع 1000 متر انجام گردیده که مشخصات کمی آن در جدول (1) آمده است، نهایتاً مدل مفهومی سنگ کف به همراه موقعیت چاهها و سونداژها تهیه شده است (شکل 6). چنانکه در شکل مشاهده میگردد در ناحیهی قلعه مراغوش تا شیخولی سنگ کف از یک افتادگی در امتداد ساحل برخوردار بوده که امکان تبادلات آبی بین سفرهی آب شور و شیرین را بیشتر میکند. همچنین در مسیر روستای الماس به سمت تسوج و از آنجا در امتداد قلعهی مراغوش با یک دره عمیق مدفونی مواجه هستیم بر اساس چاههای پیزومتری حفاری شده در منطقه در امتداد رودخانه تسوج ضخامت نهشتهها با عمق بیش از 240 متر با دانهبندی غالب شن ماسهای با درصد خیلی کم از رس - سیلت و یا شنهای درشت همراه رس وجود داشته که بررسـیهای ژئوفیزیکی در این مناطق این ضخامت را تا عمق 250 متری نمایان میسازد.
شکل (6) مدل مفهومی سنگ کف، چاهها و سونداژهای ژئوالکتریک دشت آبرفتی تسوج
جدول (1) مشخصات پارامترهای کمی سنگ کف آبخوان دشت آبرفتی تسوج
|
واحد های اندازهگیری |
نوع نهشته و مقادیر مربوطه |
پارامترهای نهشتههای کواترنر |
|
|
CLAY&MARL 1 |
Solid name: |
|
|
CLAY&MARL |
Solid material: |
|
(m) |
1620 |
Max z: |
|
(m) |
1000 |
Min z: |
|
(m) |
1114 |
Centroid,z: |
|
(km^2) |
270 |
Area |
|
(Mm^3) |
53502 |
Volume: |
- مدل مفهومی چینه ای Q1
نهشتههای کواترنر شامل رسوبات آبرفتی ریزدانه احتمالاً حاوی آب به خصوص آب شور (Q1)را شامل میگردد. این رسوبات مناطق حاشیهی دریاچه به خصوص نواحی غربی را پوشانده و نواحی حاشیهای در شیخ ولی تا قراتپه فاقد آن میباشد. فقدان این نهشتهها به وضوح در لوگ زمینشناسی چاههای این نواحی در شکل (6) قابل مشهود است. فراوانی محدودهی پوششی این نهشتهها در شکل (7) و مشخصات مربوط به پارامترهای کمی آن در جدول (2) آمده است. گسترش این نهشتهها اغلب در ارتفاع کمتر از 1275 متر دیده میشود.
شکل (7) مدل مفهومی Q1 و میزان گسترهی آن در دشت آبرفتی تسوج
جدول (2) مشخصات پارامترهای کمی و آماری مربوط به Q1 آبخوان تسوج
|
واحد های اندازهگیری |
نوع نهشته و مقادیر مربوطه |
پارامترهای نهشتههای کواترنر |
|
|
Q1- 2 |
Solid name: |
|
|
Q1 |
Solid material: |
|
|
2 |
Horizon ID |
|
(m) |
1240 |
Min Value Solid |
|
(m) |
1285 |
Max Value Solid |
|
(m) |
1264 |
Mean |
|
(m) |
1264 |
Median |
|
(m) |
1300 |
Max z: |
|
(m) |
1030 |
Min z: |
|
(km^2) |
59 |
Area |
|
(Mm^3) |
13685 |
Volume: |
- مدل مفهومی چینه ای Q2
نهشتههای کواترنر شامل تهنشستهای آبرفتی دانه متوسط احتمالاً حاوی آب (Q2) را شامل میشود. در شکل (8)، مدل مفهومی و جدول (3) پارامترهای کمی و آماری نهشتهها آمده است. حجم ناشی از این نهشتهها در آبخوان دشت تسوج بیش از 2973 میلیونمتر مکعب است. بر اساس فراوانی نهشتههای کواترنر Q2 نسبت به ارتفاع، بیشترین فراوانی در ارتفاع 1262 و 1284 وجود دارد. مدل مفهومی- چینهای این واحد نشاندهندهی گسترش عمدهی آن در نواحی شرقی و جنوب شرقی بوده با احتساب 40-30 متر ضخامت رسوبات کف دریاچه یکی از دلایل امکانسنجی تبادلات آبی بین سفرهی شور و شیرین در این منطقه همراه با وضعیت توپوگرافی سنگ کف حضور این واحد نفوذپذیر میباشد (شهرابی، 1373).
شکل (8) مدل مفهومی Q2 و میزان گسترهی آن در دشت آبرفتی تسوج
جدول (3) مشخصات پارامترهای کمی و آماری مربوط به Q2 آبخوان مطالعاتی تسوج
|
واحد های اندازهگیری |
نوع نهشته و مقادیر مربوطه |
پارامترهای نهشتههای کواترنر |
|
|
Q2- 3 |
Solid name: |
|
|
Q2 |
Solid material: |
|
|
3 |
Horizon ID |
|
(m) |
1285 |
Mean |
|
(m) |
1282 |
Median |
|
(m) |
1372 |
Max z: |
|
(m) |
1240 |
Min z: |
|
(km^2) |
136 |
Area |
|
(Mm^3) |
2973 |
Volume: |
- مدل مفهومی چینهایQal -Q3
این نـهشتهها آبرفتهای دانه درشت و رودخانهای (Q3,Qal) را شامل میگردنـد،
چنان که در شکل (9) مشاهده میگردد این واحد از یک گسترش افقی سرتاسر به جز در حاشیهی دریاچه برخوردار بوده و مدل چینهای یک پوشش کامل را ارائه میدهد، لکن گسترش عمودی این نهشتهها بیشتر در نواحی شمالی دشت به خصوص شمالشرقی است. از خصوصیات نهشتههای کواترنری Q3,Qal میتوان به نفوذپذیری شدید، نبودِ ناخالصیهای رسی، اشاره نمود. این واحد در اغلب نواحی به خصوص بالادست دشت فاقد لایهی آبدار بوده ولی به علت قابلیت نفوذ مناسب و هدایت هیدرولیکی بالا به عنوان مکانهای مناسب تغذیهی آبخوان به شمار میآیند. در جدول (4) مشخصات پارامترهای کمی و آماری واحد آمده است. بیشترین فراوانی در ارتفاع 1320 بوده ولی ضخامت بالا در ارتفاع 1550 با ماکزیمم 190 متر است. از دیگر خصوصیات این واحد تشکیل مسیر آبراههها و کانالهای مدفونی قدیمی است به طوری که یک کانال مدفونی از روستای الماس تا شهر تسوج ادامه داشته که در مدل مفهومی شکل (11) به وضوح نمایان شده است.
شکل (9) مدل مفهومی Q3+Q2+Q1 و میزان گسترهی آن در دشت آبرفتی تسوج
جدول (4) مشخصات پارامترهای کمی و آماری مربوط به Q3 آبخوان تسوج
|
واحد های اندازهگیری |
نوع نهشته و مقادیر مربوطه |
پارامترهای نهشتههای کواترنر |
|
|
Q1- 4 |
Solid name: |
|
|
Q3 |
Solid material: |
|
|
4 |
Horizon ID |
|
(m) |
1280 |
Min Value ( Z) |
|
(m) |
1609 |
Max Value ( Z) |
|
(m) |
1359 |
Mean |
|
(m) |
1339 |
Median |
|
(m) |
1327 |
Centroid,z: |
|
(km^2) |
174 |
Area |
|
(Mm^3) |
12447 |
Volume: |
شکل (10) مدل مفهومی سنگ کف و نهشتههای کواترنر در حاشیهی دریاچه و مسیر احتمالی کانال مدفونی
شکل (10) مدل مفهومی چینهای سنـگ کف و نهشتههای کواترنر را نـشان میدهد که دو افتادگی درامتداد ساحل دریاچه و حدفاصل چاههای پیزومتری شیخولی تا قلعهی مراغوش به وضوح در آن نمایان است. این افتادگیها در واقع در امتداد رودخانهها به خصوص رودخانه تسوج میباشد که از درهی علمدار در کوههای میشو سرچشمه مـیگیرد. در بررسـی ضخامت نهشتهها این مسیر از بیشترین ضخامت از نوع Q3با حداکثر 250 متر بوده است. این مدل مفهومی با استفاده از چاههای پیزومتری و اکتشافات ژئوفیزیکی منطقه در سال 1390 تهیه گردیده است.
نتیجهگیری
نتایج این پژوهش نشان میدهد که، مدل مفهومی- چینهای میتواند کارائی بالایی را در شناسایی نهشتههای کواترنر و گستره آنها نمایان سازد. این مدل با قابلیتهای سه بعدی نه تنها میتواند شناخت نقطهای از نوع و ضخامت نهشتههای کواترنر را به حالت گستره صفحهای تبدیل نماید، بلکه با تهیهی این مدل برای دشتهای آبرفتی و محدودهی آبخوانها، گام مؤثری در شناسایی نواحی مستعد مناطق تغذیهی مصنوعی سـفرههای آب زیرزمینی و پخش سیلاب برداشته مـیشود. بررسی نهشتههای کواترنر در شمال دریاچهی ارومیه که به عنوان منابع آبی مهم و شیرین در منطقه تسوج به شمار رفته و یک آبخوان را تشکیل دادهاند نشان داد که محدودهی این آبخوان با توجه به مقاومت ویژه الکتریکی به 5 کلاس نهشتهای کواترنر تفکیک گردیده است، که شامل نهشتههای آبرفتی Qal، نهشتههای خشک Q3، نهشتههای آبرفتی دانه متوسط (احتمالاً حاوی آب) Q2، نهشتههای آبرفتی ریزدانه (احتمالاً حاوی آب) Q1و رس Qmf میباشند. با توجه به بحران آبهای زیرزمینی شیرین در این منطقه و قرار گرفتن در حاشیهی سفرهی شور دریاچهی ارومیه شناسایی نواحی احتمالی هجوم سفرهی شور ساحلی ضروری بوده و مدل مفهومی- چینهای سنگ کف و نهشتههای کواترنر آبخوان تسوج نشان داد، که در سه ناحیه شیخولی، قراتپه و قلعه مراغوش سنگ کف آبخوان از افتادگی نسبت به سایر نواحی در حاشیه ساحل دریاچه برخوردار است. نهشتههای کواترنر شامل رسوبات آبرفتی دانه متوسط حاوی آب ((Q2 از نفوذپذیری متوسط و بالا برخوردار بوده دارای سفرهی آب زیرزمینی شیرین هستند. گسترش عمده این واحد از ارتفاع 1240 تا 1372 متری در نواحی شرقی و جنوب شرقی بوده، سطح گسترش آن 136 کیلومتر مربع است. یکی از دلایل امکانسنجی تبادلات آبی بین سفرهی شور و شیرین در این منطقه همراه با وضعیت توپوگرافی سنگ کف حضور این واحد نفوذپذیر میباشد. عمده ضخامت نهشتهها در شرق (حوالی روستاهای تیل)، شمال شرق (مسیر رودخانه تسوج) و نواحی میانی دشت مشاهده میگردد. نهشتههای کواترنر شامل رسوبات آبرفـتی دانـه درشت و رودخانهای (Q3,Qal) از یک گسترش افقی سرتاسر از 1280 تا 1609 متری به جز در حاشیه دریاچه برخوردار بوده لکن حداکثر گسترش عمودی این نهشتهها بیشتر در نواحی شمالی دشت به خصوص شمال شرقی است. از خصوصیات این واحد نفوذپذیری شدید، عدم وجود ناخالصیهای رسی در آن میباشد. این واحد در اغلب نواحی به خصوص بالادست دشت فاقد لایهی آبدار بوده ولی به علت قابلیت نفوذ مناسب و هدایت هیدرولیکی بالا به عنوان مکانهای مناسب تغذیهی آبخوان به شمار میآیند. سطح تحت پوشش نهشتههای خشک و رودخانهای دانه درشت حدود 174 کیلومتر مربع است. از دیگر خصوصیات این واحد تشکیل مسیر آبراههها و کانالهای مدفونی قدیمی است به طوری که یک کانال مدفونی از روستای الماس تا شهر تسوج ادامه داشته و به سمت قراتپه حرکت مینماید.
[1]- Heath & Trainer
[2]- Mollard
[3]- Keith Todd
[4]- Krishnamurthy
[5]- Arturo Carranza
[6]- Franklin& hobao
[7]- A.E. Aksu
[8]- T.R. Grapes
[9]- Hughes
[10]- A.Blasi,A.Mehl
[11]- Groundwater Modeling System
[12]- Geostatistical 3D
[13]- Conceptual Model Stratigraphy
[14]- Conceptual Model Stratigraphy
[15]- Borhols
[16]- ID
[17]- Triangulated Irregular Network
)