بازسازی تناوب دبی و دمای دیرینه حوضه جاجرود بر اساس ژئوشیمی و رسوب‌شناسی پادگانه ها

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه ژئومورفولوژی دانشگاه تهران

2 دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه ریزی، دانشگاه اصفهان، گروه جغرافیای طبیعی

چکیده

پادگانه‌ها آرشیوهای مهمی برای دیرینه‌شناسی به شمار می‌روند. در این پژوهش، تغییرات دمای دیرینه و تناوب دبی حوضه جاجرود در شمال شرق تهران بر اساس ویژگی‌های رسوب‌شناسی و ژئوشیمی پادگانه‌ها بررسی شده است. ابتدا با تکنیک‌های کلسیمتری، EC، XRF و PH نمونه های رسوبی آنالیز و سپس این داده ها با اندیس‌های میزان شوری، هوازدگی شیمیایی، اسیدیته و بلوغ لایه‌های رسوبی پادگانه‌ها ارتباط داده شده‌اند. نتایج نمایانگر سه دوره تغییرات دبی، طی تناوب دوره‌های سرد و گرم رود داده است. یکی در اوج دوره یخچالی که انباشت برف و یخ در بخش کوهستانی کاهش دبی را به همراه داشته است(قبل از هولوسن). در مرحله دوم، با گذر از دوره یخچالی به گرم (11 تا 8 هزار سال قبل) جاجرود بیشترین دبی خود را تجربه کرده است. زیرا ذوب یخچال‌ها با دبی بارش توأم بوده است. وجود لایه‌بندی بسیار درشت‌بافت در پادگانه‌های اوایل هولوسن نشانگر وقوع سیلابهای در این دوره است. در مرحله سوم، تسلط شرایط گرم و خشک اخیر(8 هزار سال پیش تاکنون) و فقدان ذخایر یخچالی، منجر به کاهش دبی رودها شده است. زیرا امروزه دبی جاجرود صرفاً از بارش‌ تأمین می‌شود و وقوع سیلاب‌های دوره‌ای نیز نتیجه‌ مستقیم خروج از آستانه‌های شدت و مدت بارش‌ها است. بر این اساس، مطالعات ژئوشیمی پادگانه ها می‌تواند داده‌های ارزشمندی را برای بازیابی تغییرات دینامیکی جریان و دبی، طی دوره کواترنری فراهم کرده و قابل تعمیم به سایر حوضه های مشابه است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Reconstructing the Sequence of Discharge and Paleotemperature of Jajroud Basin Based on Geochemistry and Sedimentology of Terraces

نویسندگان [English]

  • Mojtaba Yamani 1
  • Shahnaz joudaki 2
1 Professor of Department of Geomorphology, University of Tehran
2 University of Isfahan, Faculty sciences Geographycal,
چکیده [English]

Terraces are important archives for paleontology. In this research, the paleotemperature changes and discharge frequency of Jajroud basin in the northeast of Tehran have been investigated based on the sedimentology and geochemistry characteristics of the reservoirs. First, the sediment samples were analyzed with calcimetry, EC, XRF, and PH techniques, and then these data were correlated with the indices of salinity, chemical weathering, acidity, and maturity of the sedimentary layers of the defenses. The results show three periods of flow changes, during the alternation of cold and warm periods of the river. One is at the peak of the glacial period, when the accumulation of snow and ice in the mountainous part has reduced the discharge (before the Holocene). In the second stage, by passing from the glacial period to the warm period (11 to 8 thousand years ago), Jajrud has experienced its highest discharge. Because the melting of glaciers has been accompanied by rainfall. The existence of very coarse layering in the early Holocene terraces indicates the occurrence of floods in this period. In the third stage, the dominance of recent hot and dry conditions (8 thousand years ago until now) and the lack of glacial deposits have led to a decrease in river flow. Based on this, the geochemical studies of the reservoirs can provide valuable data to recover the dynamic changes of flow and discharge during the Quaternary period and can be generalized to other similar basins.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Paleo-discharge
  • Sedimentary Geochemistry
  • Terrace
  • Quaternary
  • Jajroud Basin

مراجع

  • - Cullers RL, Podkovyrov V.M. (2002). The source and origin of terrigenous sedimentary rocks in the Mesoproterozoic Ui group, southeastern Russia, Precambrian Research 117:157–183.

    • Cox, R., Low, D.R, Culler, R.L. 1995. The influence of sediment recycling and basement composition on evolution of mudrock chemistry in the southwestern united states, Geochimica cosmochimica Acta, 59, 219-294.
    • Fedo, C.M., Nesbitt, H.W, Young, G.M.1995. Unravelling the effects of potassium metasomatism in sedimentary rocks and paleosols, with implications for paleoweathering conditions and provenance, Geology, 23, 921-924.
    • Green, C.P.MC Gregor, D.F.M, 1987, River terraces: a stratigraphic record of environmental change. In Gardiner, V., (Ed), 1986, international geomorphology 1986, part I, john wiley and songs Itd.

    - Jafari, Gholam Hassan; Abbasi, Mehdi; (2017), Investigating the role of lithology and tectonics in the process of topographic evolution of Qezal-Ozan river terraces, Hydrogeomorphology, No. 14, pp. 1-22.

    • Jessica, A.T., Chen, J., Yang, H., Li, T., Bookhagen, B., Burbank, D., 2018. Coarse- versus fine – grain quartz OSL and cosmogenic 10Be dating of deformed fluvial terraces on the northeast pamir margin, northwest china, Quaternary Geochronology, 46,1-15.
    • Kroonenberg, S.B., 1990. Geochemistry of Quaternary fluvial sands from different tectonic regimes, vol 84, no ¼, p 88-91.

    - Kolb, R., 2017. Middle and upper Pleistocene fluvial terraces in an abandoned valley in upper Franconia(Germany): chronology and driving forces, Dissertation, zur Erlangung des akademischen Grades eines Doktor der Naturwissenschaften(Dr. rer. nat.) an der Fakultät für Biologie, Chemie und Geowissenschaften der Universität Bayreuth Bayreuth, Germany, Dezember 2017.

    - Lak, Razieh, Taghizadeh, Mojtaba. (2013). Investigation of Holocene sedimentary facies and determination of sedimentation rate in North-Eastern Persian Gulf (case study: South of Bandar Abbas), Geological Sciences, 24, No. 94, pp. 183-192.

    • Li, Y.-H., 2000. A Compendium of Geochemistry. Princeton University Press, Princeton. 475 pp.
    • Liyan Jia, Xujiao zhang, zexin He, xiangli He, Fadong wu, Yiqun zhou, lianzhenfu, Junxiang zhao.(2015). Late quaternary climatic and tectonic mechanism driving river terrace development in an area mountain uplift: a case study in the langshan area, inner Mongolia, northern china, Geomorphology 234(2015) 109-121.
    • Maynard, J.B., 1992. Chemistry of modern soils as a guide to interpreting Precambrian Journal of Geology 100, 279–289.
    • Nathan D.Sheldon, Neil J.Tabor.(2009). Quantitave paleoenvironmental and paleoclimatic reconstruction using paleosols. Earth – Science Reviews 95(2009).1-52.
    • Nesbitt HW (2003) Petrogenesis of Siliciclastic Sediments and Sedimentary Rocks. In: Lenz DR (Ed.), Geochemistry of Sediments and Sedimentary Rocks. Geotext 4, Geological Association of Canada, Newfoundland, 39-51.
    • Nesbitt, H., Young, G., (1982). Early proterozonic climates and plate motions inferred from major element chemistry of lutites . Nature 299, 715-717.
    • Ngueutchoua, G., Ngantchu, L., Youbi, M., NgosIII, S. 2017. Geochemistry of cretaceous Mudrock and sandstones from douala sub-basin, kumba area, southwest Cameroon: constraints on provenance, source rock weathering, paleo-oxidation conditions and tectonic environment, international journal of geosiences, 8, 393-424.
    • Paul, Edwin potter.(1978). Petrology and chemistry of modern Big River sands, the journal of Geology, vol 86, No.4, pp 423-449.
    • Ronald c., count, Madhav K.Murari, lewise A.owen , shanon A.Mahang, Michele Greennan.(2015). Late quaternary choronostratigraphic frame work of terraces and alluvium along the lower ohio River, south western Indian and western Kentucky, USA, Quaternary science Reviews 110(2015) 72-91.
    • Roser, B. P., Cooper, R.A., Nathan, S., Tulloch, A. J., 1996. Reconnaissance sandstone geochemistry, provenance, and tectonic setting of the lower Paleozoic terranes of the West Coast and Nelson, New Zealand: J. of Geology and Geophysics, 39:1-16.
    • Tuncer, E.R, Lohnes, R.A, (1977). An engineering classification for certain basalt- derived lateritic soils, Engineering Geology, vol.11, Issue4,pp319-339.
    • Veldkamp, A., S.E.J.W. Vermeulen, 1989, River terrace formation , modeling , and 3-D graphical simulation . Earth surface. Processes and landforms, vol 14, 641-654.

    - Mohammadi, Ali (2010), Sedimentology and Geochemistry of Jazmurian Playa Deposits, Jurnal of Arid Biome, Quarterly, Year 1, No 1.pp 68-79.

    - Salehipour Milani, Alireza; Yamani, Mojtaba; Moghimi, Ibrahim; Lak, Razieh; Jafar Beglou, Mansour; (2014), Reconstruction of paleohydrology and paleoecology of Lake Urmia in the Quaternary (with the study of lake defenses), Hydrogeomorphology, No. 4, pp. 143-170.

    - Torabi Golsefidi, H.(1994). Investigating the formation and evolution of the soils along Sefidroud River in central Gilan, Master's thesis, Isfahan University of Technology, Faculty of Agriculture, p. 13.

    -Yamani, M. (2021). Research Methods and Techniques in Geomorphology, First Edition, University of Tehran Press, Tehran, Iran, pp141-200.

    -Yamani, Mojtaba; Ali Akbar Shamsipour; Maryam Jafari Aghdam; )2010(, Pleistocene snow reconstruction in Jajrud basin, Physical Geography Research, 76: pp. 35-50.Boll, J., thewissen, T.J.W., Meijer, E.L., and Kroonenberg, S.B, 1988, A simulation of the development of river terraces, zeitschrift for Geomorphologie, 32, 31-45.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 27 بهمن 1401
  • تاریخ بازنگری: 28 مهر 1402
  • تاریخ پذیرش: 29 مهر 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار