هیدروژئولوژی
موسی عابدینی؛ سجاد جوادی؛ رئوف مصطفی‌زاده؛ امیر حسام پاسبان
چکیده
فرسایش خاک یک فرایند ژئومورفیک غالب است که امنیت غذایی را در بخش‌های وسیعی از کره زمین را تهدید می‌کند. ویژگی‌های ژئومورفیک حوضه در هیدرولوژی، فرسایش خاک و تولید رسوب نقش مهمی دارد و می‌تواند شاخصی از وضعیت فرسایش و رسوبگذاری حوضه باشد. بنابراین هدف از این پژوهش ارتباط شاخص‌های پوشش گیاهی و ژئومورفیک با مقادیر فرسایش و رسوب در ...
بیشتر
فرسایش خاک یک فرایند ژئومورفیک غالب است که امنیت غذایی را در بخش‌های وسیعی از کره زمین را تهدید می‌کند. ویژگی‌های ژئومورفیک حوضه در هیدرولوژی، فرسایش خاک و تولید رسوب نقش مهمی دارد و می‌تواند شاخصی از وضعیت فرسایش و رسوبگذاری حوضه باشد. بنابراین هدف از این پژوهش ارتباط شاخص‌های پوشش گیاهی و ژئومورفیک با مقادیر فرسایش و رسوب در حوضه آبریز کوزه‌توپراقی است که با بهره‌گیری از قابلیت‌های سیستم اطلاعات جغرافیایی جهت استخراج خصوصیات ژئومورفیک حوضه انجام شد. بدین منظور مقادیر فرسایش و رسوب با استفاده از مدل پسیاک اصلاح شده (MPSIAC)، محاسبه شد. هم‌چنین به‌منظور استخراج خصوصیات فیزیوگرافی و ژئومورفیک (شامل: رطوبت توپوگرافی TWI، قدرت جریان SPI، شیب SLOPE، انحناء دامنه، انحناء پروفیل و انحناء پلان) زیرحوضه‌ها، از مدل رقومی ارتفاع با دقت مکانی 30 متر و نیز سایر لایه‌های مورد استفاده در مدل MPSIAC شامل نقشه‌های توپوگرافی 1:25000، زمین‌شناسی 1:100000 و نیز نقشه‌های موضوعی: خاکشناسی، پوشش گیاهی و تصاویر ماهواره‌ای، آمار ایستگاه‌های هواشناسی، باران‌سنجی مناطق مجاور حوضه آبریز استفاده شد. نتایج نشان داد که که ارتباط میان مقادیر فرسایش و رسوب در زیرحوضه‌های مورد مطالعه معنی‌دار است. علاوه براین، مقدار فرسایس و رسوب با مقادیر شیب نیز دارای رابطه‌ی معکوس و معنی‌دار هستند. هم‌چنین میان شیب و نیز شاخص قدرت آبراهه رابطه‌ی مثبت و معنی‌دار از نظر آماری وجود دارد. شاخص‌های مرتبط با انحناء دارای تغییرات اندکی در منطقه مورد مطالعه هستند. اما به‌دلیل توپوگرافی متنوع منطقه، مقادیر شیب دارای تغییرات قابل توجهی در میان زیرحوزه‌ها است.
هیدروژئومورفولوژی
وحیده مرادزاده؛ زینب حزباوی؛ اباذر اسمعلی عوری؛ رئوف مصطفی‌زاده؛ شیرین زارعی؛ نازیلا علائی
چکیده
شاخص‌های بوم‌شناختی به ابزارهای مهمی برای ارزیابی و پایش منابع طبیعی تبدیل شده‌اند که درک رابطه بین فعالیت‌های زیست‌شناسی و واکنش بوم‌شناختی برای ساختار آن‌ها ضروری است. از طرفی، فعالیت‌های انسانی از طریق تغییرات در تولید رسوب، انتقال و ذخیره‌سازی تأثیرات قابل توجهی بر تکامل چشم‌انداز دارند. لذا این امر در مدیریت جامع‌نگر ...
بیشتر
شاخص‌های بوم‌شناختی به ابزارهای مهمی برای ارزیابی و پایش منابع طبیعی تبدیل شده‌اند که درک رابطه بین فعالیت‌های زیست‌شناسی و واکنش بوم‌شناختی برای ساختار آن‌ها ضروری است. از طرفی، فعالیت‌های انسانی از طریق تغییرات در تولید رسوب، انتقال و ذخیره‌سازی تأثیرات قابل توجهی بر تکامل چشم‌انداز دارند. لذا این امر در مدیریت جامع‌نگر حوضه‌ها و اکوسیستم‌های مختلف بایستی مورد توجه قرار گیرد. بر همین اساس، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی ناهمگونی فضایی شاخص آشفتگی هیدرورسوب‌شناسی (HSDI) در زیرحوضه‌های سامیان واقع در بخش مرکزی استان اردبیل انجام شد. بدین‌منظور، ابتدا عوامل انتقال رسوب (ST)، تنش هیدرولوژیکی (HS)، تغذیه آب زیرزمینی (Rec) و پتانسیل فرسایش خاک (SEP) برای 27 زیرحوضه مختلف مورد مطالعه محاسبه شد. در ادامه، وزن‌دهی این عوامل با استفاده از روش آنتروپی شانون صورت گرفت. سپس با استفاده از میانگین وزنی شاخص آشفتگی هیدرورسوب‌شناسی (HSDI) محاسبه و پهنه‌بندی شد. نتایج نشان داد که مقادیر متوسط، حداکثر و حداقل مقدار شاخص HSDI در حوضه سامیان به‌ترتیب برابر 17/10، 67/45 و 20/0 بوده است. هم‌چنین، طبق نتایج به‌ترتیب 67/87، 33/5، 32/5 و 68/1 درصد از مساحت حوضه در طبقات خیلی‌کم، کم، متوسط و زیاد از سطح آشفتگی دسته‌بندی شد. زیرحوضه 19 واقع در بخش شمالی، و زیرحوضه‌های 20 و 21 واقع در بخش مرکزی حوضه سامیان دارای بیش‌ترین آشفتگی هستند، لذا برای انجام اقدامات مدیریتی در اولویت قرار می‌گیرند. چارچوب پژوهش حاضر به‌عنوان ابزاری بالقوه برای حمایت از تصمیماتی که باید بر بهبود مدیریت منابع طبیعی متمرکز باشد، قابلیت کاربرد دارند.
فریبا کرمی؛ مریم بیاتی خطیبی بیاتی خطیبی
دوره 6، شماره 18 ، خرداد 1398، ، صفحه 115-137
چکیده
چکیده در این پژوهش برای مدلسازی فرسایش، تولید رسوب و شناسایی زیرحوضه های بحرانی از نظر تولید رسوب در حوضه ی سد ستارخان اهر در شمال غرب کشور از مدل های SWAT و MUSLE استفاده شـد. بـرای این منـظور از داده های رسوب ماهانه ی ایسـتگاه اورنـگ در خروجی حوضه اسـتفاده شد. مرحله ی واسنجی مدل برای دوره ی آماری 1388-1383 و مرحله ی ...
بیشتر
چکیده در این پژوهش برای مدلسازی فرسایش، تولید رسوب و شناسایی زیرحوضه های بحرانی از نظر تولید رسوب در حوضه ی سد ستارخان اهر در شمال غرب کشور از مدل های SWAT و MUSLE استفاده شـد. بـرای این منـظور از داده های رسوب ماهانه ی ایسـتگاه اورنـگ در خروجی حوضه اسـتفاده شد. مرحله ی واسنجی مدل برای دوره ی آماری 1388-1383 و مرحله ی اعتبارسنجی آن برای دوره ی آماری 1392-1389 انجام شد. برای ارزیابی شبیهسازی مدل از روشهای آماری شامل ضریب تعیین (R2)، ضریب نش - ساتکلیف (NS) و نسبت میانگین مجذورات خطا به انحراف معیار داده های مشاهداتی (RSR) استفاده شد. نتایج نشان داد مقادیر R2، NS و RSR برای مرحله ی واسنجی به ترتیب 76/0، 95/0 و 06/0 و برای مرحله ی اعتبارسنجی به ترتیب 96/0، 93/0 و 1/0 به دست آمد. بررسی تغییرات مکانی فرسایش و تولید رسوب نشان داد که اراضی حوضه ی سد ستارخان از نظر متوسط سالانه رسوب از یکدیگر تفاوت دارند. مناطق بحرانی با مقادیر تولید رسوب زیاد و خیلی زیاد در بالادست حوضه در بخش های شمالی، شمال شرقی، غرب و جنوب غربی قرار دارند و حدود 17/34 درصد از مساحت حوضه را شامل میشوند. با توجه به نتایج خیلی خوب کارایی مدل، در تعیین اراضی بحرانی فرسایش و رسوب، پیشنهاد میشود از آن در بررسی اثرات اقدامات مدیریتی و حفاظت خاک استفاده شود.
