موسی عابدینی؛ فریبا کرمی؛ نادر سرمستی
دوره 2، شماره 5 ، اسفند 1394، ، صفحه 17-40
چکیده
کلانشهر تبریز در حریم گسل فعال تبریز قرار دارد و از بخش انتهایی حوضههای آبریز گمانابچای و ورکشچای در شمال شهر نیز عبور میکند. پژوهش حاضر، با استفاده از شاخصهای ژئومورفیک، تکنیک سنجش از دور و GIS به بررسی فعالیتهای تکتونیکی این گسل در محدودهی کلانشهر تبریز میپردازد. بدین منظور شاخصهای ژئومورفیک شامل تراکم زهکشی، ...
بیشتر
کلانشهر تبریز در حریم گسل فعال تبریز قرار دارد و از بخش انتهایی حوضههای آبریز گمانابچای و ورکشچای در شمال شهر نیز عبور میکند. پژوهش حاضر، با استفاده از شاخصهای ژئومورفیک، تکنیک سنجش از دور و GIS به بررسی فعالیتهای تکتونیکی این گسل در محدودهی کلانشهر تبریز میپردازد. بدین منظور شاخصهای ژئومورفیک شامل تراکم زهکشی، نسبت انشعاب، نسبت شکل حوضه، عدم تقارن حوضه، تقارن توپوگرافی معکوس، انتگرال هیپسومتری، سینوسی جبههی کوهستان، سینوسی رودخانه، نسبت پهنای کف دره به ارتفاع دره، گرادیان طولی رود و شاخص ارزیابی نسبی تکتونیکی فعال به عنوان ابزارهای مدلی و مفهومی استفاده شد. تصویر ماهوارهای سنجندهی ASTER، نقشهی زمینشناسی، مدل رقومی ارتفاع و نرمافزارهای ENVI4.8 و ArcGIS10.2 دیگر ابزارهای فیزیکی این پژوهش است. طبق نتایج، مقادیر کمّی شاخصهای تراکم زهکشی 51/0 و 57/0، نسبت انشعاب 2 و 1/2، نسبت شکل حوضه 2/2 و 8/1، عدم تقارن حوضه 7/39 و 2/23، تقارن توپوگرافی معکوس 36/0 و 59/0، انتگرال هیپسومتری 28/0 و 39/0، سینوسی جبهه کوهستان 4/1 و 93/0، سینوسی رودخانه 1/1 و 3/1، پهنای کف دره به ارتفاع دره 08/1 و 2/1، گرادیان طولی رود 1202 و 318 به ترتیب برای حوضههای آبریز گمانابچای و ورکشچای به دست آمد. بر اساس شاخص ارزیابی نسبی تکتونیک فعال، حوضههای آبریز گمانابچای و ورکشچای به ترتیب با مقادیر عددی 9/1 و 7/1 دارای حرکات تکتونیکی زیاد هستند. نتایج شاخصهای مورد بررسی، حاکی از تأثیرپذیری مورفولوژی حوضههای آبریز گمانابچای و ورکشچای از حرکات تکتونیکی گسل تبریز است. با پردازش دادههای ماهوارهای شواهد تکتونیکی گسل تبریز همچون انحراف آبراهه آجیچای، پرتگاه گسل و پدیدهی عدسی شکل در محدودهی کلانشـهر تبریز نیز تفسیر شدند. نتایج بـه دست آمده با شواهد میدانی منطقه تأیید گردید. بنابراین، کلانشهر تبریز از نظر حرکات تکتونیکی در یک منطقهی مخاطرهآمیز واقع شده است.