آب های زیرزمینی
ناصر جبرائیلی اندریان؛ عطا الله ندیری؛ مریم قره خانی
چکیده
در سه دهه گذشته، مخازن آب زیرزمینی ایران با چالش‌های مهم و مرتبطی مواجه بوده است. کاهش همزمان حجم و کیفیت این آب‌ها که با افزایش آلاینده‌ها نیز برای اغلب مصارف غیر قابل استفاده می‌شود. بنابراین برای جلوگیری همین مقدار آب در دسترس ضرورت ارزیابی کیفیت آبهای زیرزمینی و شناسایی عوامل انسانی یا طبیعی تاثیر گذار بر کیفیت بیش از پیش تاکید ...
بیشتر
در سه دهه گذشته، مخازن آب زیرزمینی ایران با چالش‌های مهم و مرتبطی مواجه بوده است. کاهش همزمان حجم و کیفیت این آب‌ها که با افزایش آلاینده‌ها نیز برای اغلب مصارف غیر قابل استفاده می‌شود. بنابراین برای جلوگیری همین مقدار آب در دسترس ضرورت ارزیابی کیفیت آبهای زیرزمینی و شناسایی عوامل انسانی یا طبیعی تاثیر گذار بر کیفیت بیش از پیش تاکید می‌شود. در این پژوهش ابتدا با بررسی هیدروژئوشیمیایی آلودگی حاصل از عناصر اصلی، فرعی و کمیاب شناسایی گردید و سپستغییرات آبنمود معرف آبخوان در مقابل هدایت الکتنوریکی منابع آب موجود در آبخوان دشت آذرشهر بررسی شده است. به‌منظور دستیابی به اهداف پژوهش در منطقه موردمطالعه داده های بلند مدت سطح آب و هدایت الکتریکی از آب منطقه‌ای استان آذربایجان شرقی اخذ شده و پس از بررسی اولیه، اقدام به نمونه‌برداری از چاه‌ها و قنات‌های موجود در منطقه گردید و تعداد 33 نمونه با توزیع مناسب از آبخوان برداشت گردیده و به آزمایشگاه آب دانشگاه تبریز منتقل شد. پارامترهای اندازه‌گیری شده شامل pH، هدایت الکتریکی، عناصر اصلی، فرعی و کمیاب بود. نتایج حاصل از تجزیه شیمیایی عناصر، غلظت بیش‌ازحد مجاز شرب نیترات و عناصر آرسنیک، سرب، نیکل و کروم را نشان داد. به منظور بررسی تیپ آب منطقه از نمودارهای پایپر و استیف استفاده شد که نشان داد تیپ آب عمدتا سولفاته و بیکربناته میباشد؛ که منشا آبهای موجود مطابق سازندهای زمین‌شناسی منطقه، آب حاصل از اختلاط و آبهای حاصل تعویض یونی بودند. همچنین یافته‌های حاصل از آنالیزهای آماری چند متغیره تحلیل عاملی نیز چهار گروه عاملی را در کیفیت منابع آب منطقه موثر نشان دادند که تنها عامل چهارم انسان‌زاد تلقی شد. به‌طور کل اکثریت عناصر کمیاب موجود در منابع آبی متأثر از سازندها و اندرکنش آب-سنگ است. روند کلی آبنمود معرف کمیت آبخوان در طی بازه زمانی 25 ساله تقریباَ متعادل و با شیب نزولی کم میباشد ولی روند کلی نمودار کموگراف هدایت الکتریکی در این آبخوان به صورت صعودی با شیب بسیار بالاتر است که نشانگر افزایش فعالیت‌های انسان‌زاد و وجود شورابه‌ها و لایه‌های با شوری بالا میباشد که در اثر انحلال و نفوذ به آب زیرزمینی منجر به کاهش کیفیت مخزن آب زیرزمینی شده است. در منطقه مطالعاتی عمده نمونه‌های آلوده از نظر عناصر اصلی و کمیاب در اطراف شهر گوگان که انتهای دشت میباشد. آلودگی در انتهای دشت با روند کلی انحلال در مسیر حرکت آب‌زیرزمینی و تمرکز چاه‌های پمپاژ در این منطقه مرتبط است
هیدروژئولوژی
زهرا صدقی؛ عطا الله ندیری؛ سینا صادق فام؛ سمیه اسدی؛ فرانک سای
چکیده
محدوده ماکو-بازرگان-پلدشت دارای آبخوان کمپلکس(آبرفتی-آهکی-بازالتی) است که برای ارزیابی منابع آبی این محدوده در آبان‌ماه 1400 به تعداد 60 نمونه با پراکندگی و توزیع مناسب از آبخوان کمپلکس منطقه و منابع آب سطحی برداشت شده و پس از آنالیز برای عناصر اصلی، فرعی و کمیاب، مقادیر نیترات، نیتریت و آمونیوم چندین برابر بالاتر از استاندارد نمایان ...
بیشتر
محدوده ماکو-بازرگان-پلدشت دارای آبخوان کمپلکس(آبرفتی-آهکی-بازالتی) است که برای ارزیابی منابع آبی این محدوده در آبان‌ماه 1400 به تعداد 60 نمونه با پراکندگی و توزیع مناسب از آبخوان کمپلکس منطقه و منابع آب سطحی برداشت شده و پس از آنالیز برای عناصر اصلی، فرعی و کمیاب، مقادیر نیترات، نیتریت و آمونیوم چندین برابر بالاتر از استاندارد نمایان شده است. هدف این پژوهش تعیین شاخص ریسک سلامت انسان (Human Health Risk Assessment) برای میزان ریسک ترکیبات ازته برای دو گروه بزرگسال و کودک که در معرض سطوح بالای ترکیبات نیتروژن از طریق آب آشامیدنی می باشد. نتایج نشان از احتمال وجود پتانسیل بالا برای مشکلات مرتبط با بیماری‌های غیر سرطان دارد و همچنین مشخص‌شد که کودکان نسبت به بزرگسالان در معرض خطر بیشتری برای تغییرات غیر سرطان زا هستند و نقشه نهایی ریسک غیرسرطانزایی مرتبط با بحث آشامیدن ارائه شد که بیانگر وجود ریسک بالا در قسمت‌های شمال‌غرب و جنوب شرق منطقه مورد مطالعه است و بیشترین ریسک مرتبط با بخش‌های پایین‌دست و منطقه تخلیه است که در آن منطقه آبخوان کاملا آبرفتی بوده و در این ناحیه فعالیت‌های کشاورزی گسترده‌ای در حال انجام است و این مهمترین دلیل بر بالابودن آنومالی چندین‌برابری نیترات و باتبع آن بیشتر بودن HI از حد آستانه تعریف‌شده توسط USEPA برای ریسک غیرسرطانزایی بوده (HI>1)،که نشان‌دهنده در معرض ریسک بودن ساکنین منطقه است.
هیدروژئومورفولوژی
عطا الله ندیری؛ فاطمه نوین؛ قدرت برزگری؛ مهدی اوجاقی؛ نصیر نوری
چکیده
حوضه‌ی آبریز حاجیلارچای در قسمت غربی شهرستان ورزقان قرار گرفته است. قرارگیری کارخانهی استحصال طلای شرکت زرین داغ آستارکان در محدوده‌ی این حوضه پتانسیل آلودگی منابع آبی منطقه را افزایش می‌دهد. به‌منظور بررسی منابع آبی حوضه‌ی حاجیلارچای تعداد 12 نمونه از آبهای سطحی و زیرزمینی در اسفندماه 1399 جمع‌آوری گردید و مورد تجزیه شیمیایی ...
بیشتر
حوضه‌ی آبریز حاجیلارچای در قسمت غربی شهرستان ورزقان قرار گرفته است. قرارگیری کارخانهی استحصال طلای شرکت زرین داغ آستارکان در محدوده‌ی این حوضه پتانسیل آلودگی منابع آبی منطقه را افزایش می‌دهد. به‌منظور بررسی منابع آبی حوضه‌ی حاجیلارچای تعداد 12 نمونه از آبهای سطحی و زیرزمینی در اسفندماه 1399 جمع‌آوری گردید و مورد تجزیه شیمیایی قرار گرفت. نتایج تجزیه شیمیایی نشان داد غلظت برخی از عناصر همچون کبالت، سرب و آرسنیک در برخی از موقعیت‌ها بالاتر از حد مجاز برای آشامیدن است. بررسی‌ا حاکی از این است که منشأ این عناصر مرتبط با سازندهای منطقه و در اثر فرایندهای زمین‌زاد میباشد. هدف این تحقیق ارزیابی ویژگی‌های هیدرو شیمیایی منابع آبی با استفاده از روشهای ترسیمی و بررسی و تعیین منشأ عناصر کمیاب به کمک روشهای آماری چندمتغیره مانند تحلیل عاملی و تحلیل خوشهای میباشد. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از روشهای ترسیمی، بیشتر نمونه‌های آبی منشأ آهکی داشته و تیپ غالب بی‌کربنات کلسیم را دارا می‌باشند. نتایج حاصل از تحلیل عاملی نشانگر تأثیر 4 گروه عاملی بر کیفیت منابع آبی حوضه‌ی حاجیلارچای است. عامل‌های اول، سوم و چهارم نشان‌دهنده‌ی تأثیر سازندها بر منابع آبی و فرآیندهای زمین‌زاد هستند. عامل دوم از فعالیت‌های انسانی ناشی می‌شود. همچنین تحلیل خوشهای، داده‌ها را به سه دسته تقسیم کرد. دادههای دسته‌ی اول دارای روند ژئوشیمیایی مشابه و عناصر کمیاب پایینی هستند. در دسته دوم تعادل هیدرو شیمیایی برقرار نمی‌باشد که به‌احتمال زیاد به دلیل تأثیر فعالیت‌های کارخانه میباشد. در دسته‌ی سوم غلظت عنصر آرسنیک بالا است که از سازندهای منطقه منشأ گرفته است.
عطا الله ندیری؛ سعید یوسف‌زاده
دوره 4، شماره 10 ، خرداد 1396، ، صفحه 21-40
چکیده
تخمین دقیق پارامترهای هیدروژئولوژیکی مانند هدایت هیدرولیکی یکی از مهمترین بخش مطالعات هیدروژئولوژی میباشد که برای مدیریت و حفاظت دقیق از منابع آب زیرزمینی بسیار ضروری است. تا حال روشهای مختلف صحرایی و آزمایشگاهی برای تخمین هدایت هیدرولیکی ارائه شده است که عموماً با استفاده از دادههای هیدروژئولوژیکی انجام می‌شوند. از ...
بیشتر
تخمین دقیق پارامترهای هیدروژئولوژیکی مانند هدایت هیدرولیکی یکی از مهمترین بخش مطالعات هیدروژئولوژی میباشد که برای مدیریت و حفاظت دقیق از منابع آب زیرزمینی بسیار ضروری است. تا حال روشهای مختلف صحرایی و آزمایشگاهی برای تخمین هدایت هیدرولیکی ارائه شده است که عموماً با استفاده از دادههای هیدروژئولوژیکی انجام می‌شوند. از این میان بهترین و کاملترین روش، روش صحرایی آزمون پمپاژ میباشد که بسیار وقتگیر و پرهزینه بوده و پارامترهای هیدروژئولوژیکی تخمین زده شده به وسیلهی آنها دارای عدم قطعیت ذاتی می‌باشند. لذا در این تحقیق تلاش شد تا از روشهای هوش مصنوعی مختلف مانند شبکهی عصبی مصنوعی (ANN)، فازی ممدانی (MFL)، فازی ساگنو (SFL) و سیستم استنتاج نرو-فازی تطبیقی (ANFIS) برای تخمین هدایت هیدرولیکی استفاده شود. در این مطالعه برای تخمین دقیق هدایت هیدرولیکی در دشت مراغه- بناب توسط این مدلها از دادههای ژئوفیزیکی به همراه داده های هیدروژئولوژیکی به عنوان ورودی مدلها استفاده شد و نتایج آنها با استفاده از معیارهای ارزیابی با هم مقایسه و بهترین مدل براساس مقدار RMSE انتخاب شد. بر این اساس مدل ANFIS با داشتن RMSE=1.12 در مرحلهی تست، نسبت به مدلهای دیگر قدرت بالایی در تخمین هدایت هیدرولیکی دارد. شعاع دستهبندی، تعداد قوانین فازی و تعداد دستهها در مدلهای فازی و نروفازی، از اهمیت بالایی برخوردار است. شعاع دستهبندی در مدل ANFIS، براساس کمترین مقدار RMSE برابر 4/0و تعداد قوانین فازی براساس تعداد دستهها 9 قانون اگر-آنگاه به دست آمد. روشهای ارائه شده در این مطالعه که کارآیی بالایی در تخمین هدایت هیدرولیکی در دشت مراغه-بناب نشان دادند، می‌تواند در تخمین هدایت هیدرولیکی در سایر دشتها با شرایط هیدروژئولوژیکی مشابه نیز مورد استفاده قرار بگیرند.
