نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• عقیل مددی ¹
• صیاد اصغری سراسکانرود ²
• حسین حاجت پورقلعه رودخانی ³

¹ هیات علمی- دانشگاه محقق اردبیلی

² هیئت علمی دانشگاه محقق اردبیلی

³ دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

هدف این تحقیق آشکارسازی تغییرات کاربری و تخریب پوشش جنگلی و اثرات آن بر فرسایش خاک، در حوضۀ آبریز قلعه‌رودخان می‌باشد. بدین منظور ابتدا تغییر کاربری‌های صورت گرفته بین سال‌های 1371 تا 1402 با استفاده از تصاویر لندست و تکنیک طبقه‌بندی شی‌گرا استخراج شد و به کلاس‌های (کشاورزی، جنگل، مرتع، عوارض آبی و مسکونی) طبقه‌بندی شدند. در مرحله بعد، با شناسایی عوامل مؤثر در فرسایش منطقه و تهیۀ لایه‌های اطّلاعاتی هر معیار در GIS، استانداردسازی لایه‌ها با استفاده از تابع عضویت فازی، وزن‌دهی معیارها با استفاده از روش کرتیک و مدل‌سازی نهایی با استفاده از روش تحلیل چند‌معیارۀ مارکوس انجام شد. بررسی تغییرات کاربری حوضه نشان می‌دهد که پوشش جنگلی در سال 1371، با وسعت 17/222 کیلومترمربع ، بیشترین مساحت را در بین کاربری‌ها داشته که در سال 1402 وسعت آن به 03/205 کیلومترمربع کاهش یافته است. همچنین با نظر به نتایج حاصله؛ کاربری‌ مسکونی با افزایش 17/27 کیلومترمربعی، بیشترین تغییر را در طول بازۀ زمانی 30 سالۀ مورد مطالعه داشته است. با توجه به نقشة پهنه‌‌بندی فرسایش نیز به ترتیب؛ مساحت طبقۀ با پتانسیل فرسایش بسیار زیاد و زیاد از 04/18 و 05/31 درصد در سال 1371 به 52/22 و 34/32 درصد در سال 1402، افزایش پیدا کرده است. با توجه به نتایج به دست آمده می‌توان، کاهش پوشش جنگلی و تبدیل آن به مناطق مسکونی، اراضی کشاورزی و مراتع، همچنین؛ تبدیل اراضی کشاورزی به مناطق مسکونی و افزایش کاربری مسکونی و زراعی در حریم و بستر رودخانه‌ها، را مهّم‌ترین عوامل دخیل در افزایش پتانسیل فرسایش خاک حوضه، دانست.

کلیدواژه‌ها

• فرسایش خاک
• تغییرات کاربری
• تحلیل چندمعیاره
• سنجش از دور
• قلعه‌رودخان

موضوعات

• هیدروژئومورفولوژی

عنوان مقاله [English]

Investigating land use changes with an emphasis on forest cover and its effects on soil erosion using object-oriented classification and the MARCOS multi-criteria technique case study: Ghaleroodkhan Fuman watershed

نویسندگان [English]

• Aghil Madadi ¹
• sayyad Asghari Saraskanrood ²
• Hossein Hajatpourghaleroodkhany ³

¹ university of Mohaghgh Ardabili

² University of Mohaghegh Ardabili

³ University of Mohaghegh Ardabili

چکیده [English]

the purpose of this research is to reveal the changes in land use and the destruction of forest cover and its effects on soil erosion in the watershed of Ghaleroodkhan Fuman.In the next step, using the object-oriented classification method and the nearest neighbor algorithm by eCognition software, land use maps were extracted in 1992 and 2023. In the next step, by identifying the effective factors involved in the erosion of the area and preparing the information layers of each criterion in GIS, the valuation and standardization of the layers were done using the fuzzy membership function and the weighting of the criteria, using the CRITIC method. Eventually; The final analysis was done using the MARCOS method. The forest cover of the studied area has experienced a decrease of about 1700 hectares in its area. Also, residential use with an increase of 27.17 square kilometers has changed the most during the 30-year period of study. In addition, the most important land use change in the basin has been the destruction of forests and their conversion to agricultural lands, pastures and settlements, as well as the conversion of agricultural lands to residential areas, and this method of land use change and conversion, along with other natural factors in the area, Such as; The distribution of loose and erodible formations, high slope, adequate rainfall and the abundance of river have played the greatest role in increasing the soil erosion potential of the Ghaleroodkhan basin.

کلیدواژه‌ها [English]

• Soil erosion
• land use changes
• multi-criteria analysis
• remote sensing
• Ghaleroodkhan