آب های زیرزمینی
ثنا ملکی؛ وحید نورانی؛ حسام نجفی
چکیده
سیستمهای ارزیابی آسیبپذیری آبهای زیرزمینی برای دستیابی به روشی مناسب برای حفاظت از این منابع در برابر آلایندهها توسعهیافتهاند. یکی از روشهای شناخته شده برای تعیین حساسیت آبهای زیرزمینی، روش DRASTIC است. از آنجایی که ارزیابی آلودگی آبهای زیرزمینی اغلب با عدم قطعیت همراه است، مطالعه حاضر از مفهوم اعداد Z بهعنوان نسل جدیدی ...
بیشتر
سیستمهای ارزیابی آسیبپذیری آبهای زیرزمینی برای دستیابی به روشی مناسب برای حفاظت از این منابع در برابر آلایندهها توسعهیافتهاند. یکی از روشهای شناخته شده برای تعیین حساسیت آبهای زیرزمینی، روش DRASTIC است. از آنجایی که ارزیابی آلودگی آبهای زیرزمینی اغلب با عدم قطعیت همراه است، مطالعه حاضر از مفهوم اعداد Z بهعنوان نسل جدیدی از منطق فازی برای تخمین آسیبپذیری ویژه آبخوانها استفاده کرده است. در این مطالعه، از پارامترهای مدل DRASTIC (ورودیها) و مقادیر غلظت نیترات (خروجی) در دو سناریو برای برآورد آسیبپذیری ویژه آبخوانهای دشتهای اردبیل و قروه- دهگلان استفاده شد و نتایج بهدستآمده با نتایج مدل DRASTIC بهعنوان مدل معیار مقایسه شد. تجزیهوتحلیل نتایج نشان داد که مدلسازی مبتنی بر اعداد Z به دلیل درنظرگرفتن قابلیت اطمینان دادهها و تخصیص وزن مناسب به قوانین، کیفیت نتایج را نسبت به منطق فازی کلاسیک به میزان 53 درصد (برای سناریوی اول)، 184 درصد (برای سناریوی دوم) در دشت اردبیل و 127 درصد (برای سناریوی اول)، 311 درصد (برای سناریوی دوم) در دشت قروه_دهگلان بهبود بخشید. همچنین بر اساس نتایج، ممکن است کیفیت قوانین استخراج شده برای مدل مبتنی بر اعداد Z در دشتهایی با ضریب تغییرات داده بالاتر، پایین باشد (برای مثال ضریب تغییرات داده بالای دشت اردبیل نسبت به دشت قروه_دهگلان در این مطالعه)، بنابراین در این شرایط، نتایج مدل مبتنی بر اعداد Z ممکن است بهبود قابلتوجهی نسبت به نتایج منطق فازی مرسوم نداشته باشد. روش پیشنهادی در این مطالعه به دلیل قابلیت بالای آن میتواند برای طراحی کنترلکنندههای هوشمند مدیریت آب زیرزمینی مورد استفاده قرار گیرد.
سیده معصومه موسوی؛ محمد حسین رضایی مقدم؛ معصومه رجبی
چکیده
زمینلغزش هر ساله جان هزاران نفر را در سراسر جهان میگیرد و خسارتهای هنگفتی را به مردم و دولتها تحمیل میکند. پهنهبندی خطر زمینلغزش، نواحی سطح زمین را به مناطق ویژه و تفکیک شدهای از درجات بالقوه و بالفعل به لحاظ خطرپذیری تقسیمبندی میکند. این امر میتواند مبنایی برای برنامهریزیهای بلندمدت در سطح منطقهای و محلی ...
بیشتر
زمینلغزش هر ساله جان هزاران نفر را در سراسر جهان میگیرد و خسارتهای هنگفتی را به مردم و دولتها تحمیل میکند. پهنهبندی خطر زمینلغزش، نواحی سطح زمین را به مناطق ویژه و تفکیک شدهای از درجات بالقوه و بالفعل به لحاظ خطرپذیری تقسیمبندی میکند. این امر میتواند مبنایی برای برنامهریزیهای بلندمدت در سطح منطقهای و محلی محسوب شود. هدف از انجام این پژوهش، بررسی و پهنهبندی خطر زمینلغزش در حوضه رود زرد واقع در شرق استان خوزستان با استفاده از روش منطق فازی است. بدین منظور ابتدا از طریق بازدیدهای میدانی، نقشههای زمینشناسی و توپوگرافی و با مرور منابع قبلی و بررسی شرایط منطقه، نه عامل طبقات ارتفاعی، شیب، جهت شیب، فاصله از گسل، فاصله از رودخانه، فاصله از جاده، بارش، لیتولوژی و کاربری اراضی به عنوان عوامل مؤثر، بررسی و انتخاب شدند. پس از طبقهبندی دادهها و مرحله فازیسازی، نقشههای پهنهبندی خطر زمینلغزش با استفاده از عملگر گامای فازی با مقادیر 7/0، 8/0، 9/0 تهیه شدند. نقشههای به دست آمده در 5 کلاس بسیار زیاد، زیاد، متوسط، کم و بسیار کم طبقهبندی شدند. نتایج حاصل از جمع کیفی نشان داد که عملگر گامای 9/0 فازی در مقایسه با دیگر عملگرهای فازی مناسبتر است. تحلیل نقشههای طبقهبندی شده نشان داد که 56/21 درصد از مساحت منطقه در پهنه با خطر زیاد و 24/43 درصد از مساحت منطقه در پهنه با خطر کم قرار گرفته است. در مجموع، میتوان گفت که بخشی از مناطق مرکزی و شمال غربی منطقه در معرض خطر بالا قرار گرفته و مناطق غربی و شرقی حوضه در پهنه خطر متوسط تا پایین میباشند.
هیدروژئولوژی
مریم بیاتی خطیبی؛ فائزه رستمی؛ خلیل ولیزاده کامران
چکیده
در این مقاله با استفاده از مدلهای DRASTIC و فازی ،پتانسیل آلودگی آبخوان و همچنین پهنه بندی کیفیت آب زیرزمینی با شاخص GQI دشت تبریز بررسی و مورد ارزیابی قرار گرفت.در این ارزیابی، از نرم افزار Arc map و همپوشانی هفت لایه اطلاعاتی: عمق سطح آب، تغذیه خالص، محیط آبخوان، جنس خاک، توپوگرافی، محیط غیر اشباع، هدایت هیدرولیکی بهره گیری شد.نتایج بررسی ...
بیشتر
در این مقاله با استفاده از مدلهای DRASTIC و فازی ،پتانسیل آلودگی آبخوان و همچنین پهنه بندی کیفیت آب زیرزمینی با شاخص GQI دشت تبریز بررسی و مورد ارزیابی قرار گرفت.در این ارزیابی، از نرم افزار Arc map و همپوشانی هفت لایه اطلاعاتی: عمق سطح آب، تغذیه خالص، محیط آبخوان، جنس خاک، توپوگرافی، محیط غیر اشباع، هدایت هیدرولیکی بهره گیری شد.نتایج بررسی ها و ارزیابی ها با استفاده از مدل در استیک نشان داد که، شاخص آسیب پذیری 57 تا 165 است که در تقسیم بندی توصیفی در طبقات بدون خطر آلودگی تا خطر آلودگی زیاد قرار میگیرد. نتایج حاصل از مدلسازی فازی نیز نشان داد که47درصد از مساحت دشت ،دارای آسیب پذیری زیاد است . نقشه های ترسیمی نیز نشان می دهد که در هر دو نقشه حاصل از دور روش مورداستفاده ، قسمتهای شمال غربی تا جنوب غربی که محل قرار گیری شهر تبریز میباشد، بیشترین پتانسیل و قسمتهای جنوب غربی کمترین پتانسیل برای آلودگی را دارا میباشد. در نهایت ،با استفاده از شاخص GQI و بر اساس استاندارد شرب WHO و با بهره گیری از ده پارامتر: هدایت هیدرولیکی، کلر، کلسیم، بیکربنات، منیزیم، پتاسیم،کل جامدات محلول، سدیم، سولفات و سختی کل ، شاخص کیفی منطقه مورد مطالعه بررسی شد و نتیجه حاصل نشان داد که کیفیت آب در قسمتهای پر خطر(شمال غربی و جنوب غربی آبخوان) که بر اساس دو مدل پیشین شناسایی شده ،دارای کمترین شاخص کیفیت نسبت به قسمتهای جنوب شرقی آبخوان میباشد.
سید اسدالله حجازی؛ زهرا زنگنه تبار؛ زهرا زمانی
دوره 6، شماره 20 ، آذر 1398، ، صفحه 121-140
چکیده
زمین لغزشها به عنوان یکی از مخاطرات ژئومورفولوژی محسوب میشوند که میتوانند با خسارات زیادی همراه باشند. این مخاطره همزمان با دستکاری انسان درسیستمهای طبیعی در دهههای اخیر شتاب فزایندهای داشته است. اهمیت زمین لغزشها سبب شده است تا در این تحقیق به شناسایی مناطق مستعد وقوع زمین لغزش در حوضهی سرپلذهاب پرداخته شود. ...
بیشتر
زمین لغزشها به عنوان یکی از مخاطرات ژئومورفولوژی محسوب میشوند که میتوانند با خسارات زیادی همراه باشند. این مخاطره همزمان با دستکاری انسان درسیستمهای طبیعی در دهههای اخیر شتاب فزایندهای داشته است. اهمیت زمین لغزشها سبب شده است تا در این تحقیق به شناسایی مناطق مستعد وقوع زمین لغزش در حوضهی سرپلذهاب پرداخته شود. در این تحقیق به منظور دستیابی به اهداف مورد نظر از سه مدل منطق فازی، OWA و WLCبرای پهنهبندی و همچنین از مدل تحلیل سلسله مراتبی برای وزندهی به لایهها استفاده شده است. روش کار به این صورت است که ابتدا لایههای اطلاعاتی تهیه و بر اساس نظر کارشناسان و با استفاده از مدل AHP وزندهی شده است و سپس وزن بدست آمده بر روی لایههای اطلاعاتی اعمال شده است و در نهایت لایههای اطلاعاتی با استفاده از سه روش منطق فازی، OWA و WLC با هم تلفیق شده است. نتایج تحقیق بیانگر این است که به دلیل به وجود مناطق پرشیب و همچنین فراهم بودن سایر پارامترها، حوضهی مورد مطالعه دارای پتانسیل بالایی جهت وقوع حرکات دامنهای بخصوص لغزش است و همین امر سبب شده است تا بخش عمدهای از مناطق شرقی حوضه در طبقه با پتانسیل زیاد و خیلی زیاد وقوع زمین لغزش قرار گیرد. مقایسهی روشهای پتانسیلسنجی بیانگر این است که در هر سه روش مناطق شرقی دارای بالاترین و مناطق غربی دارای کمترین پتانسیل جهت وقوع زمین لغزش هستند.
عطا الله ندیری؛ سعید یوسفزاده
دوره 4، شماره 10 ، خرداد 1396، ، صفحه 21-40
چکیده
تخمین دقیق پارامترهای هیدروژئولوژیکی مانند هدایت هیدرولیکی یکی از مهمترین بخش مطالعات هیدروژئولوژی میباشد که برای مدیریت و حفاظت دقیق از منابع آب زیرزمینی بسیار ضروری است. تا حال روشهای مختلف صحرایی و آزمایشگاهی برای تخمین هدایت هیدرولیکی ارائه شده است که عموماً با استفاده از دادههای هیدروژئولوژیکی انجام میشوند. از ...
بیشتر
تخمین دقیق پارامترهای هیدروژئولوژیکی مانند هدایت هیدرولیکی یکی از مهمترین بخش مطالعات هیدروژئولوژی میباشد که برای مدیریت و حفاظت دقیق از منابع آب زیرزمینی بسیار ضروری است. تا حال روشهای مختلف صحرایی و آزمایشگاهی برای تخمین هدایت هیدرولیکی ارائه شده است که عموماً با استفاده از دادههای هیدروژئولوژیکی انجام میشوند. از این میان بهترین و کاملترین روش، روش صحرایی آزمون پمپاژ میباشد که بسیار وقتگیر و پرهزینه بوده و پارامترهای هیدروژئولوژیکی تخمین زده شده به وسیلهی آنها دارای عدم قطعیت ذاتی میباشند. لذا در این تحقیق تلاش شد تا از روشهای هوش مصنوعی مختلف مانند شبکهی عصبی مصنوعی (ANN)، فازی ممدانی (MFL)، فازی ساگنو (SFL) و سیستم استنتاج نرو-فازی تطبیقی (ANFIS) برای تخمین هدایت هیدرولیکی استفاده شود. در این مطالعه برای تخمین دقیق هدایت هیدرولیکی در دشت مراغه- بناب توسط این مدلها از دادههای ژئوفیزیکی به همراه داده های هیدروژئولوژیکی به عنوان ورودی مدلها استفاده شد و نتایج آنها با استفاده از معیارهای ارزیابی با هم مقایسه و بهترین مدل براساس مقدار RMSE انتخاب شد. بر این اساس مدل ANFIS با داشتن RMSE=1.12 در مرحلهی تست، نسبت به مدلهای دیگر قدرت بالایی در تخمین هدایت هیدرولیکی دارد. شعاع دستهبندی، تعداد قوانین فازی و تعداد دستهها در مدلهای فازی و نروفازی، از اهمیت بالایی برخوردار است. شعاع دستهبندی در مدل ANFIS، براساس کمترین مقدار RMSE برابر 4/0و تعداد قوانین فازی براساس تعداد دستهها 9 قانون اگر-آنگاه به دست آمد. روشهای ارائه شده در این مطالعه که کارآیی بالایی در تخمین هدایت هیدرولیکی در دشت مراغه-بناب نشان دادند، میتواند در تخمین هدایت هیدرولیکی در سایر دشتها با شرایط هیدروژئولوژیکی مشابه نیز مورد استفاده قرار بگیرند.
ثریا عباسی؛ مسعود حیدری
دوره 3، شماره 6 ، خرداد 1395، ، صفحه 75-93
چکیده
یکی از موضوعات مهم در مدیریت منابع آب، تشخیص رفتار آبهای زیرزمینی است. هدف از این مقاله تهیهی نقشهی مناطق مستعد آب زیرزمینی با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و روش منطق فازی و مقایسهی نتایج آنها میباشد. برای رسیدن به این هدف از 8 پارامتر تأثیرگذار مانند لیتولوژی، تراکم زهکشی، تغییرات شیب، کاربری اراضی، توپوگرافی، ...
بیشتر
یکی از موضوعات مهم در مدیریت منابع آب، تشخیص رفتار آبهای زیرزمینی است. هدف از این مقاله تهیهی نقشهی مناطق مستعد آب زیرزمینی با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و روش منطق فازی و مقایسهی نتایج آنها میباشد. برای رسیدن به این هدف از 8 پارامتر تأثیرگذار مانند لیتولوژی، تراکم زهکشی، تغییرات شیب، کاربری اراضی، توپوگرافی، جمعیت و چشمه و چاه و گسل و شکستگی به صورت لایهی اطلاعاتی این محدوده به وسعت 5218 کیلومتر مربع در شمال استان ایلام واقع شده است. نقشهی نهایی حاصل از روش AHP نشان میدهد که بیشترین پتانسیل آب زیرزمینی در بخشهای آهکی با تراکم بالای شکستگی وجود دارد. ارزیابی مدلهای مختلف همپوشانی، با توجه به میزان تطابق با لیتولوژی، نشان میدهد که روش تلفیقی فازی or (جمع جبری) نسبت به سایر روشها برای پتانسیلیابی آب زیرزمینی در منطقهی مورد مطالعه مناسبتر است. این روش با 1000 کیلومترمربع پتانسیل زیاد و خیلی زیاد در بخشهای مرکزی نقشه، همخوانی قابل قبولی را با نقشهی نهایی حاصل از روش تحلیل سلسله مراتبی نشان میدهد و تطابق نقشههای مربوطه با نقشهی چشمه و چاه در منطقه نیز صحت این روشها را تأئید میکند.