مراد دارابی؛ حسین ملکی نژاد؛ علی طالبی؛ معصومه حیدری
چکیده
در ایران با وجود پنج دهه از اجرای طرح‌های آبخیزداری و حفاظت خاک، همچنان روش ارزیابی کمی و کیفی مناسبی جهت بررسی این اقدامات ارائه نشده است. تغییر کاربری، چرای مفرط دام، فرسایش خاک، تغییر هندسه آبراهه‌ها ازجمله عوامل هستند که در اکوسیستم موجب به هم خوردن تعادل هیدرولوژیک آبخیز می‌شوند. عدم تعادل سیستمی در حوزه آبخیز شهری خرمبید سبب ...
بیشتر
در ایران با وجود پنج دهه از اجرای طرح‌های آبخیزداری و حفاظت خاک، همچنان روش ارزیابی کمی و کیفی مناسبی جهت بررسی این اقدامات ارائه نشده است. تغییر کاربری، چرای مفرط دام، فرسایش خاک، تغییر هندسه آبراهه‌ها ازجمله عوامل هستند که در اکوسیستم موجب به هم خوردن تعادل هیدرولوژیک آبخیز می‌شوند. عدم تعادل سیستمی در حوزه آبخیز شهری خرمبید سبب تشدید سیلاب‌های شهری، افزایش فرسایش و رسوب‌گذاری خاک در پشت سدهای مخزنی و تخریب اراضی کشاورزی و جاده‌ها و روستاها و در ادامه کاهش توان تولید، منابع تولیدی شده است. این تحقیق با هدف ارزیابی عملکرد پروژههای (مدیریتی، بیولوژیک و سازهای) بر رواناب خروجی و منابع آب در آبخیز خرمبید در استان فارس انجام شده است. در این تحقیق ابتدا به‌منظور تعیین طول مسیر حرکت جدید آب ارتفاع چکدم‌ها، طول مخزن و شیب آبراهه‌ها در زیر حوضه‌هایی که پروژههای سازهای انجام شده است اندازه‌گیری شد. سپس زمان تمرکز جدید با استفاده از روش برانسی-ویلیامز محاسبه شد. در گام بعدی اطلاعات لایه پوششی خاک از قبیل درصد تاج پوشش گیاهی، گروه‌های هیدرولوژیک و وضعیت پوشش گیاهی برای تعیین شماره منحنی و حداکثر توان نگهداری و نفوذ در خاک به دست آمد. با استفاده از روش SCS و تحلیل منطقه‌ای حجم رواناب برای زیر‌حوزه‌های مختلف بعد از اجرای عملیات آبخیزداری استخراج گردید. نتایج نشان داد که پروژههای آبخیزداری منجر به افزایش متغیرهایی ازجمله زمان تمرکز و طول آبراهه اصلی و کاهش 41 و 72 درصدی در حجم سیلاب سالانه به ترتیب در زیر حوضه‌های A و C شده است.
مراد دارابی؛ حسین قره داغی؛ مسعود نجابت
دوره 5، شماره 14 ، خرداد 1397، ، صفحه 199-218
چکیده
چکیده هدف از تحقیق حاضر نیز ارزیابی پروژههای آبخیزداری بیولوژیک، مدیریتی و سازهای و تأثیر آن بر روی میزان کاهش فرسایش، رسوب و پارامترهای پوشش حفاظتی زمین در فاصلهی سالهای اجرای 1380-1389 در حوضهی آبخیز شهری خرمبید از سرشاخههای سد سیوند در استان فارس است. بدین منظور امتیاز عاملهای مدل تجربی MPSIAC اصلاح شده به کمک نرمافزار ...
بیشتر
چکیده هدف از تحقیق حاضر نیز ارزیابی پروژههای آبخیزداری بیولوژیک، مدیریتی و سازهای و تأثیر آن بر روی میزان کاهش فرسایش، رسوب و پارامترهای پوشش حفاظتی زمین در فاصلهی سالهای اجرای 1380-1389 در حوضهی آبخیز شهری خرمبید از سرشاخههای سد سیوند در استان فارس است. بدین منظور امتیاز عاملهای مدل تجربی MPSIAC اصلاح شده به کمک نرمافزار GIS برای شرایط قبل و بعد از عملیات آبخیزداری بر روی دامنه و برداشت مستقیم رسوب پشت سازهها تعیین شد. سپس با مقایسهی تغییر امتیاز عاملها، اثرگذارترین برنامههای آبخیزداری مشخص گردید. همچنین با مقایسهی تغییر مساحت کلاسهای رسوبدهی، ارزیابی تغییر کلاسها نیز انجام شده است. نتایج تحقیق نشان داد امتیاز عامل فرسایش رودخانهای و فرسایش سطحی به ترتیب 77/30 و 51/30 درصد بیشترین تأثیر و عامل پوشش زمین با 05/15 درصد کمترین تأثیر را در کاهش 97/21 درصدی رسوبدهی داشته است. همچنین مساحت کلاس درجهی رسوبدهی 75-100، 1375 هکتار که معادل 78/15 درصد از مساحت حوضه میباشد و از نظر توزیع مکانی در خروجی حوضه واقع شده که به کلاس 50-75 تغییر کرده است. کلاس درجهی رسوبدهی 50-75، 7339 هکتار 22/84 درصد بوده است که با 09/28 درصد کاهش داشته و به کلاس پایینتر 25-50 تغییر پیدا کرده است. با توجه به معنیدار بودن تغییرات رسوبدهی زیرحوضهها در سطح 05/، نتایج حاکی از کارا بودن پروژههای آبخیزداری در کاهش رسوبدهی است. به منظور مدیریت منابع آب و خاک و اثرگذاری بیشتر عملیات آبخیزداری در کاهش فرسایش و رسوب و افزایش لایهی پوششی زمین در حوضهی آبخیز خرمبید، از تلفیق برنامههای بیولوژیک و سازهای و علاج بخشی عملیات سازهای اجراء شده در حوضه اقدام گردد.
